پیکان ۵۸ ساله شد؛ از «تولدت مبارک» تا «جشن پیکان»
پیکان، خودرویی که ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۴۶ به عنوان نماد صنعت ایران برای اولین بار عرضه و سال ۱۳۸۴ در دولت اصلاحات تولید و عرضه‌اش متوقف شد، ۵۸ ساله شد. اما این خودرو همچنان در خیابان‌ها حضور دارد و علاقه‌مندانش امسال نیز به مناسبت جشن تولد آن، دور هم جمع شدند.
جمعه ۲۶ اردیبهشت، مانند سال‌های گذشته، جمعی از هواداران خودرو پیکان، در تهران گرد هم آمدند و تعدادی از نمونه‌های کلکسیونی این خودرو را به نمایش گذاشتند.
فدراسیون موتورسواری و اتومبیل‌رانی، کمیته کلاسیک، و کلوب پیکان، همه ساله این جشن را برگزار می‌کنند.
کارخانجات ایران‌ناسیونال، خودروی پیکان را اولین بار در ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۴۶ به عنوان خودرویی ملی و اقتصادی عرضه کرد. هدف از تولید پیکان، ارائه محصولی اقتصادی برای استفاده خانواده‌های ایرانی بود.
امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت، اعتقاد داشت باید ساخت پیکان به حدی برسد که هر خانواده ایرانی یک پیکان داشته باشند. از زمان آغاز تولید تا زمان توقف تولید، بیش از دو میلیون و ۶۰ هزار دستگاه از این تولیدو در بازار خودرو عرضه شد.
در فرهنگ، هنر و سیاست
رد پیکان را در فرهنگ عامه، هنر و ادبیات هم می‌توان دید. اولین مورد آن ترانه مشهور «تولدت مبارک» است که سال ۱۳۴۹، به سفارش ایران‌ناسیونال، با شعری از پرویز خطیبی و نوذر پرنگ و با آهنگسازی انوشیروان روحانی ساخته شد.
این قطعه اولین بار در ورزشگاه آریامهر (استادیوم آزادی) به مناسبت جشن سومین سال تولید پیکان اجرا شد.
در سال‌های بعد، این ترانه در جشن تولد ایرانیان، به طور مکرر استفاده شد و خوانندگان زیادی آن را به اشکال مختلف اجرا کردند.
در دوران جمهوری اسلامی نیز، شماری از هنرمندان به سراغ پیکان رفتند. از جمله رضا یزدانی، خواننده مجاز داخل ایران که قطعه‌ای به نام «پیکان قراضه» ساخته است.
در بسیاری از فیلم‌های سینما و تلویزیون ایران نیز از پیکان «گوجه‌ای جوانان» به عنوان نمادی از نوستالژی یاد می‌شود.
علاوه بر این، پیکان در سیاست، پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷ نماد ملی‌گرایی و پس از انقلاب نماد ساده‌زیستی بود. هویدا، نخست‌وزیر وقت نیز یک‌ماه پس از راه‌اندازی خط تولید پیکان، یک‌دستگاه از آن خرید.
نشریات سال ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷، بارها به تردد هویدا با این خودرو اشاره کردند و آن را با عنوان حمایت او از تولید پیکان گزارش دادند.
خداحافظی با پیکان و سمندی که پیکان نشد
در سال ۱۳۸۴، در مراسمی نمادین توقف تولید پیکان پس از ۳۸ سال رسما اعلام شد، اما تولید وانت پیکان ادامه یافت. با این حال، با گذشت ۲۰ سال پس از توقف تولید پیکان، هنوز هم مدل‌های دسته دوم این خودرو در بازار ایران خرید و فروش می‌شود.
نام ایران‌ناسیونال پس از مصادره به دست انقلابیون در سال ۱۳۵۷، «ایران‌خودرو» شد و مدیران مصادره‌ای این شرکت، سال ۱۳۸۱ پروژه تولید سمند را به عنوان خودروی ملی، اعلام کردند.
سمند اما برخلاف پیکان هرگز نتوانست به عنوان نمادی در صنعت مطرح شده یا به حوزه‌های دیگر مانند فرهنگ و هنر وارد شود تولید آن هم سال ۱۴۰۱ متوقف شد.
پیکان در سال‌های اولیه تولید خود، قابلیت رقابت با نمونه‌های مشابه خارجی را داشت، اما سمند این ویژگی را هرگز پیدا نکرد.
اکنون ۵۸ سال پس از تولید اولین پیکان و ۲۰ سال پس از توقف تولید آن، علاقه‌مندان به پیکان همچنان گرد هم می‌آیند و از خودرویی می‌‌گویند که نماد صنعت ملی خودروسازی در ایران بود.