با برخاستن دود سیاه از دودکش کلیسای سیستین در شامگاه چهارشنبه، واتیکان اعلام کرد که در نخستین دور رای‌گیری کنکلاو، هیچ پاپی انتخاب نشده و کاردینال‌ها موفق به تعیین جانشینی برای پاپ فرانسیس نشده‌اند.
ساعاتی پس از آغاز مراسم محرمانه انتخاب پاپ در واتیکان، دود سیاه از دودکش کلیسای سیستین بلند شد؛ نشانه‌ای سنتی که اعلام می‌کند در نخستین دور رای‌گیری، هیچ‌یک از کاردینال‌ها به حد نصاب لازم برای انتخاب رهبر جدید کلیسای کاتولیک نرسیده‌اند.
روند انتخاب پاپ جدید برای جانشینی پاپ فرانسیس در روزهای آینده ادامه خواهد یافت.
کنکلاو، رسمی به جا مانده از قرون وسطی
کاردینال‌های کلیسای کاتولیک رم چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت، روند انتخاب پاپ جدید را آغاز کردند. آن‌ها طبق سنت واتیکان خود را از جهان بیرون جدا کردند تا مردی را برگزینند که امید دارند بتواند کلیسایی که پرتنوع، اما درگیر اختلاف است را متحد کند.
در آیینی که ریشه در قرون وسطی دارد، کاردینال‌ها پس از شرکت در مراسم عشای عمومی در کلیسای سن‌پیترو، وارد نمازخانه تاریخی سیستین در واتیکان می‌شوند تا در نشستی محرمانه موسوم به «مجمع انتخاب»، جانشین پاپ فرانسیس را که اول اردیبهشت ماه درگذشت، برگزینند.
طی قرن‌ها، هیچ پاپی در روز نخست مجمع انتخاب نشده و انتظار می‌رود این روند چند روز به طول بینجامد تا یکی از کاردینال‌های قرمزپوش، بالاخره بتواند رای دو سوم را برای رسیدن به مقام سیصد و شصت‌وهفتمین پاپ تاریخ به دست آورد.
طبق سنت در اولین روز تنها یک دور رای‌گیری انجام شد، اما از روز بعد، برگزاری تا چهار رای‌گیری در روز ممکن خواهد بود.
پس از هر دور، برگه‌های رای‌گیری سوزانده می‌شود؛ دود سیاه از دودکش سقف نمازخانه سیستین به معنای نرسیدن به توافق است، در حالی‌که دود سفید همراه با به‌صدا درآمدن ناقوس‌ها، انتخاب پاپ جدید برای جامعه یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفری کاتولیک‌ها را اعلام می‌کند.
تاثیر پاپ فراتر از جامعه کاتولیک است و صدای اخلاقی و وجدان جهانی‌اش را کمتر رهبری در سطح بین‌المللی دارد. صبح چهارشنبه، پیش از ورود به مجمع انتخاب، کاردینال‌ها در کلیسای سن‌پیترو نیایش کردند و از خدا خواستند که راهنمایی‌شان کند تا پاپی را انتخاب کنند که «با دیدبانی هوشمندانه»، جهان را هدایت کند.
کاردینال ایتالیایی، جیووانی باتیستا ره، در خطبهای خطاب به همقطارانش گفت که هنگام انتخاب پاپ جدید باید «تمام ملاحظات شخصی» را کنار گذاشته و تنها «به خیر کلیسا و انسانیت» بیندیشند.
ره، رییس هیئت کاردینال‌ها، ۹۱ سال دارد و بهدلیل سن بالا در مجمع حضور نخواهد داشت؛ تنها کاردینال‌های زیر ۸۰ سال مجاز به شرکت در این روند هستند.
در روزهای اخیر، کاردینال‌ها نظرات متفاوتی درباره ویژگیهای پاپ آینده ارائه دادهاند. برخی خواهان ادامه مسیر اصلاحطلبانه پاپ فرانسیس و گشایش بیشتر در کلیسا هستند، در حالی‌که عدهای دیگر خواستار بازگشت به سنتهای گذشتهاند. بسیاری نیز تاکید دارند که پاپ آینده باید شخصیتی متعادل و قابل پیشبینی داشته باشد.
کاردینال سالوادوری، گرگوریو روسا چاوس، ۸۲ ساله، در گفتوگو با روزنامه ایتالیایی کوریره دلا سرا گفت: «عقبگردی در کار نخواهد بود. این غیرممکن است.»
او افزود: «هر کسی که انتخاب شود، فکر میکنم راه پاپ فرانسیس را ادامه خواهد داد.»
در این مجمع، ۱۳۳ کاردینال از ۷۰ کشور حضور دارند؛ رقمی بیسابقه که نسبت به ۱۱۵ کاردینال از ۴۸ کشور در سال ۲۰۱۳ رشد قابلتوجهی داشته است.
این گسترش، بازتاب تلاشهای فرانسیس برای گسترش نفوذ کلیسا در مناطق دوردست با جمعیت اندک کاتولیک است. تاکنون، نامزدی قطعی برای به عهده گرفتن منصب پاپی مشخص نشده، اما پیترو پارولین از ایتالیا و لوئیس آنتونیو تاگل از فیلیپین بهعنوان گزینههای اصلی مطرحاند.
محرمانگی مطلق؛ از سنت تا فناوری
با این حال، اگر مشخص شود که هیچ‌یک از این دو قادر به کسب رای لازم نیستند، آرا ممکن است به گزینههای دیگر منتقل شود؛ انتخابهایی که ممکن است بر پایه منطقه جغرافیایی، گرایشهای دینی یا زبان مشترک شکل گیرد.
از دیگر گزینههای مطرح میتوان به ژانمارک آولین از فرانسه، پیتر اردو از مجارستان، رابرت پرِووست از آمریکا و پیر باتیستا پیتزابالا از ایتالیا اشاره کرد.
ره در خطبهاش خاطرنشان کرد که کاردینال‌ها باید پاپی را انتخاب کنند که به تنوع درون کلیسا احترام بگذارد.
او گفت: «وحدت به معنای یکنواختی نیست، بلکه همبستگی عمیق در دل تنوع است.»
همانند دوران قرون وسطی، در زمان برگزاری مجمع، کاردینال‌ها از هرگونه ارتباط با بیرون منع می‌شوند. واتیکان نیز اقدامات پیشرفتهای برای حفظ محرمانگی اتخاذ کرده، از جمله استفاده از تجهیزات ضدشنود برای جلوگیری از استراق سمع.
میانگین مدت زمان ده مجمع اخیر کمی بیش از سه روز بوده و هیچ‌یک بیش از پنج روز طول نکشیدهاند. مجمع انتخاب سال ۲۰۱۳ تنها دو روز به طول انجامید.
کاردینال‌ها تلاش دارند روند انتخاب پاپ جدید را به سرعت پیش ببرند تا تصویری از اختلافنظر یا بیجهتماندن کلیسا به جهان مخابره نشود.
حدود ۸۰ درصد کاردینالهایی که چهارشنبه وارد نمازخانه سیستین شدند، از سوی پاپ فرانسیس منصوب شدهاند؛ امری که احتمال ادامه سیاستهای اصلاحطلبانه او را با وجود مخالفتهای شدید محافظهکاران، افزایش میدهد.
یکی از پرسشهای اصلی این است که آیا کلیسا بار دیگر رهبری را از جنوب جهان برمیگزیند، همچون فرانسیس آرژانتینی در ۲۰۱۳، یا رهبری را به اروپا بازمیگرداند، یا حتی برای نخستینبار، پاپی از ایالات متحده انتخاب می‌کند.
