قتل‌های هدفمند اسرائیل و قطع کمک‌های خارجی، منابع مالی و توان توزیع نقدی گروه مسلح حماس را در نوار غزه مختل کرده است. وال‌استریت ژورنال در گزارشی اختصاصی درباره این موضوع نوشت که این گروه اکنون از پرداخت حقوق نیروهایش عاجز مانده است.
حماس در نوار غزه با بحران تازه‌ای روبه‌رو شده: پیدا کردن پول کافی برای پرداخت حقوق نیروهایش.
وال‌استریت ژورنال پنج‌شنبه ۲۸ فروردین به نقل از مقام‌های عرب، اسرائیلی و غربی نوشت که اسرائیل ماه گذشته جریان ارسال کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه را متوقف کرد؛ کمک‌هایی که بخشی از آن‌ها از سوی حماس مصادره و در بازار آزاد به فروش می‌رسید تا منبع درآمدی برای این گروه باشد.
هم‌زمان، عملیات نظامی اسرائیل با هدف قرار دادن مقام‌های حماس که در توزیع پول نقد نقش کلیدی داشتند، آن‌ها را یا کشته یا مجبور به فرار کرده است.
در همین زمینه: ارتش اسرائیل یک عضو ارشد حماس را در حمله‌ای به غزه کشت
به‌گفته منابع اطلاعاتی عرب، ارتش اسرائیل طی هفته‌های اخیر چند مقام ارشد سیاسی حماس را به فاصله کوتاه از یکدیگر کشت و همچنین یک صراف کلیدی را که نقش مهمی در تامین مالی این گروه ایفا می‌کرد، از بین برد.
نتیجه این اقدامات برای حماس، فشار اقتصادی شدید و فلج‌کننده بوده است: پرداخت حقوق به بسیاری از کارکنان دولت غزه متوقف شده و بسیاری از فرماندهان ارشد نظامی و سیاسی حماس، از اواسط ماه رمضان، تنها نیمی از حقوق ماهانه خود را دریافت کرده‌اند.
کاهش حقوق و افزایش نارضایتی
طبق گفته مقام‌های اطلاعاتی، نیروهای معمولی حماس پیش از این، ماهانه بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ دلار حقوق می‌گرفتند.
به گزارش وال‌استریت ژورنال، کاهش پرداخت‌ها موجب تشدید نارضایتی در رده‌های مختلف حماس شده و نشانه‌ای از بحران درونی این گروه مسلح است. هم‌زمان، ارتش اسرائیل نیز استراتژی تهاجمی‌تری در پیش گرفته است.
ایال اوفر، پژوهش‌گر حوزه اقتصاد غزه به وال‌استریت ژورنال گفت: «حتی اگر حماس منابع نقدی قابل توجهی داشته باشد، در حال حاضر توان توزیع آن را ندارد.»
به گفته اوفر، روش‌های سنتی پرداخت حماس یا با حمل پول به وسیله پیک صورت می‌گرفت یا از طریق ایستگاه‌های توزیع نقدی که اکنون هر دو مورد می‌توانند اهداف واضحی برای نیروهای اسرائیلی باشند: «هر دوی این روش‌ها جلب توجه می‌کند.»
حماس به درخواست برای اظهارنظر درباره وضعیت مالی خود یا شیوه‌های تامین نقدینگی پاسخ نداده است.
بودجه‌های پیش از جنگ
پیش از آغاز جنگ غزه به دنبال حمله هفتم اکتبر حماس به جنوب اسرائیل، این گروه که اداره غیرنظامی غزه را نیز بر عهده دارد، ماهانه ۱۵ میلیون دلار از قطر دریافت می‌کرد.
به گفته مقام‌های عرب و غربی، حماس همچنین از مناطقی مانند غرب آفریقا، آسیای جنوبی و بریتانیا، منابع مالی جمع‌آوری کرده و ذخیره‌ای حدود ۵۰۰ میلیون دلار -عمدتا در ترکیه- اندوخته بود.
فروردین ۱۴۰۳، روزنامه تایمز، چاپ لندن، در گزارشی اختصاصی خبر داد نامه‌ها و اسنادی را مشاهده کرده است که ثابت می‌کند جمهوری اسلامی در فاصله سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ (۱۳۹۳ تا ۱۳۹۹)، در عرض شش سال، دست کم ۲۲۲ میلیون دلار به حماس پرداخت کرده است.
پس از آغاز جنگ، اسرائیل انتقال فیزیکی پول نقد به غزه را به‌شدت محدود کرد و حماس که از سوی آمریکا «به‌عنوان سازمان تروریستی» شناخته شده، به دنبال راه‌های جایگزین رفت.
به گفته مقام‌های فلسطینی فعلی و پیشین، این گروه در آغاز درگیری فعلی، حدود ۱۸۰ میلیون دلار از شعب بانک فلسطین و دیگر نهادهای مالی برداشت کرد.
به گفته منابع رسمی، حماس از جریان کمک‌ها و کالاهای تجاری برای ساخت کانال‌های درآمدزایی جدید بهره برده است؛ از جمله از طریق اخذ مالیات از بازرگانان، دریافت گمرک در ایست‌های بازرسی و توقیف کالاها برای فروش مجدد.
همچنین بخشی از نقدینگی از طریق «خرید اقلام بشردوستانه در خارج و فروش آن‌ها در غزه» تامین شده است.
با وجود این راهکارها، حماس پیش از آتش‌بس ماه ژانویه در آستانه یک بحران نقدینگی قرار داشت و آتش‌بس موجب شد تا موجی از کمک‌ها وارد غزه شود و حماس فرصتی برای پر کردن دوباره خزانه خود بیابد: «اما این مسیرها در ماه مارس، با بسته‌شدن کامل گذرگاه‌ها از سوی اسرائیل، مسدود شدند.»
بحران نقدینگی در گروه حماس
مؤمن ناتور، وکیل اهل اردوگاه آوارگان الشاطی در مرکز غزه، گفت: «حماس با بحران جدی نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کند.»
ناتور که از چهره‌های اپوزیسیون رو به رشد علیه حکومت حماس است، تاکید کرد که این گروه برای پرداخت حقوق کارکنان دولت تحت کنترل خود به مشکل خورده: «آن‌ها عمدتا متکی به فروش کمک‌های بشردوستانه در بازار سیاه بودند.»
هم‌زمان سازمان‌های امدادی از قطع کمک‌ها به غزه انتقاد کرده و هشدار داده‌‌اند که این تصمیم خطر بازگشت گرسنگی شدید میان دو میلیون ساکن غزه را به‌دنبال دارد.
یسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، به تازگی گفت که قطع کمک‌ها قدرت حماس را تضعیف می‌کند و خبر داد که این کشور «طرحی جدید برای توزیع کمک از طریق شرکای غیرنظامی» در دست بررسی دارد.
توان حماس برای درآمدزایی از کمک‌ها به‌قدری زیاد بوده که اسرائیل اکنون فرآیند ارزیابی محموله‌های کمک‌رسانی را بازنگری کرده است.
یک مقام اسرائیلی گفت که پیش‌تر تمرکز نظامی‌ها بر شناسایی اقلام دارای خطر امنیتی بود اما: «اکنون حتی کالاهای مجاز نیز در صورتی که بتوانند ارزش اقتصادی قابل توجهی برای حماس داشته باشند، مشمول بررسی بیشتر خواهند شد.»
به گزارش وال‌استریت ژورنال، در دوران آتش‌بس، حماس ایستگاه‌های توزیع برای پرداخت نقدی یا کالایی راه‌اندازی کرده بود. پس از آغاز حملات جدید اسرائیل در ماه مارس، این سیستم به شبکه‌های فردبه‌فرد تبدیل شد زیرا بسیاری از اعضای حماس به زندگی مخفیانه روی آورده‌اند: «کاهش پرداخت‌ها، توان حماس را برای جذب نیروی جدید و حفظ انسجام داخلی کاهش داده، در حالی که اسرائیل زمین بیشتری را تحت کنترل خود درمی‌آورد و اعتراضات بی‌سابقه‌ای نیز از سوی مردم غزه علیه این گروه در جریان است.»
بحران معیشت در غزه و راه‌های رساندن پول به شهروندان
فشار مالی شدید، بحران معیشتی ساکنان نوار غزه را نیز تشدید کرده؛ جایی که واحد پول قانونی، شِکِل اسرائیل است.
فلسطینیان آواره، برای تهیه غذا، پناهگاه یا دارو در این سرزمین ویران‌شده، به پول نقد نیاز دارند.
بانک مرکزی اسرائیل پیش از جنگ به‌طور مرتب اسکناس‌هایی را به غزه تزریق می‌کرد اما از زمان آغاز درگیری‌ها در ۱۸ ماه پیش، این روند قطع شده است.
بسیاری از ۵۶ شعبه بانک و ۹۱ دستگاه خودپرداز در غزه نیز یا تخریب شده‌اند یا دیگر قابل استفاده نیستند.
سازمان‌های امدادی از زمان آغاز جنگ ده‌ها میلیون دلار کمک نقدی به فلسطینیان ارائه کرده‌اند و این وجوه از طریق اپلیکیشن‌های پرداخت الکترونیکی میان مردم توزیع شده‌اند.
مردم غزه همچنین از خانواده‌های خود در خارج حواله دریافت می‌کنند اما تبدیل آن به پول نقد، مستلزم پرداخت کارمزدهایی تا ۲۰ درصد به صرافان است.
هیچ‌کس نمی‌داند که اکنون چه مقدار اسکناس در غزه باقی مانده است اما کارشناسانی مانند ایال اوفر، برآورد می‌کنند که حدود سه میلیارد دلار پول نقد در گردش باشد.
بحران نقدینگی به‌قدری شدید شده که در غزه یک صنعت کوچک در قالب مغازه‌های «تعمیر پول» شکل گرفته: مردم اسکناس‌ها را با آب می‌شویند و با چسب آن‌ها را دوباره سرهم می‌کنند تا باز در مبادلات قابل استفاده شوند.
