در آستانه مذاکرات میان جمهوری اسلامی و آمریکا، یک دیپلمات در خاورمیانه به خبرگزاری رویترز گفت که تهران احتمال گفت‌وگوهای مستقیم با واشینگتن را رد نکرده، اما آغاز چنین مذاکراتی را منوط به اقداماتی ملموس از سوی آمریکا دانسته است.
این دیپلمات که نامش فاش نشده، به رویترز گفت: «ایرانی‌ها به ما گفته‌اند که مذاکرات مستقیم ممکن است، اما باید نشانه‌ای از حسن نیت وجود داشته باشد؛ مثلا برخی تحریم‌ها برداشته شود یا بخشی از پول‌های بلوکه‌شده ایران آزاد شود.»
به گفته این منبع، آمریکا تمایل دارد موضوعات دیگری را نیز وارد مذاکرات کند؛ از جمله نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی و برنامه موشک‌های بالستیک آن.
مقام‌های جمهوری اسلامی نیز به رویترز گفتند که جمهوری اسلامی با احتیاط، اعتماد اندک و با تردیدهای عمیق نسبت به نیت‌های آمریکا در مذاکرات شرکت خواهد کرد.
ترامپ گفته است که مذاکرات روز شنبه در عمان به‌صورت مستقیم برگزار خواهد شد، اما عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی سه‌شنبه، ۱۹ فروردین بار دیگر بر موضع تهران تاکید کرد و گفت این مذاکرات باید غیرمستقیم باشد.
او با اشاره به «فشارها و تهدیدهای آمریکا» به خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، ایرنا، گفت:«مذاکرات غیرمستقیم می‌تواند تضمین‌کننده یک گفت‌وگوی واقعی و مؤثر باشد.»
عراقچی افزود که این مذاکرات با حضور خودش و استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در امور خاورمیانه و با میانجی‌گری بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان برگزار خواهد شد.
به گفته منابع ایرانی و منطقه‌ای، تهران پیش از هرگونه مذاکره رو در رو با مقامات آمریکایی، خواهان اقدامات ملموس و اعتمادساز از سوی ایالات متحده است.
یکی از دیپلمات‌های منطقه که نامش اعلام نشد، به رویترز گفت: «ایرانی‌ها به ما گفته‌اند که مذاکرات مستقیم ممکن است، اما باید نشانه‌ای از حسن نیت وجود داشته باشد؛ مثل رفع برخی تحریم‌ها یا آزادسازی بخشی از دارایی‌های بلوکه شده.»
روسیه نیز از هر دو گزینه، چه مذاکرات مستقیم و چه غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی و آمریکا، حمایت می‌کند و آن را فرصتی برای کاهش تنش‌ها می‌داند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، سه‌شنبه گفت: «ما می‌دانیم که برخی تماس‌ها، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، در عمان برنامه‌ریزی شده است.»
در همین حال، مجلس دومای روسیه نیز روز سه‌شنبه توافقنامه مشارکت راهبردی بیست‌ساله با ایران را تصویب کرد؛ اقدامی که نشان‌دهنده تعمیق روابط نظامی میان دو کشور است.
با این همه، آندری رودنکو، معاون وزیر امور خارجه روسیه گفت حمله احتمالی آمریکا به ایران، بدترین عواقب را برای منطقه به همراه خواهد داشت.
او تاکید کرد که در صورت وقوع این حمله، روسیه ملزم به ارائه کمک نظامی به تهران نخواهد بود و نباید این کار را انجام دهد، اما تمام اقدامات را برای حل مناقشه و رفع تنش‌ها انجام خواهد داد.
رودنکو همچنین گفت روسیه، چین و جمهوری اسلامی اکنون در مسکو در حال بررسی سناریوهای بعد از رسیدن به توافق میان تهران و واشینگتن هستند.
تلاش‌ها برای حل‌وفصل اختلافات بر سر برنامه هسته‌ای ایران — که تهران آن را صرفا برای مصارف غیرنظامی می‌داند اما کشورهای غربی آن را مقدمه‌ای برای ساخت بمب اتمی تلقی می‌کنند — بیش از ۲۰ سال است که ادامه دارد و تاکنون به نتیجه نرسیده است.
ترامپ در دوره نخست ریاست جمهوری خود در سال ۲۰۱۷، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میان ایران و شش قدرت جهانی — آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان — را کنار گذاشت و مذاکرات از آن زمان به بعد متوقف شد.
افزایش تنش‌ها
با شعله‌ور شدن آتش جنگ در خاورمیانه از سال ۲۰۲۳ با جنگ‌ها در غزه و لبنان، حملات در یمن، تبادل آتش میان جمهوری اسلامی و اسرائیل و تغییر رژیم در سوریه، هشدارهای ترامپ درباره اقدام نظامی، نگرانی‌ها را در سراسر منطقه صادرکننده نفت برانگیخته است.
در تهران، مقامات جمهوری اسلامی هشدارهای ترامپ را تلاشی برای تحت فشار قرار دادن خود جهت پذیرش امتیازات مورد نظر آمریکا یا روبه‌رو شدن با حملات هوایی تلقی می‌کنند.
سه مقام جمهوری اسلامی به رویترز گفتند که آمریکا به دنبال گنجاندن موضوعات دیگری همچون نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی و برنامه موشکی این کشور در مذاکرات است؛ موضوعاتی که به گفته آنان کاملا مردود است و تهران درباره آنها مذاکره نخواهد کرد.
به‌نوشته پریسا حافظی، خبرنگار رویترز، یک مقام ارشد جمهوری اسلامی گفت: «ترامپ به دنبال توافقی جدید است: پایان دادن به نفوذ منطقه‌ای تهران، برچیدن برنامه هسته‌ای و توقف فعالیت‌های موشکی. این‌ها برای تهران غیرقابل قبول است. برنامه هسته‌ای ما قابل برچیدن نیست.»
مقام دیگری افزود: «دفاع ما قابل مذاکره نیست. چگونه تهران می‌تواند خلع سلاح شود، در حالی که اسرائیل سلاح‌های هسته‌ای در اختیار دارد؟ اگر اسرائیل یا دیگران به ما حمله کنند، چه کسی از ما محافظت خواهد کرد؟»
اسرائیل که مدت‌هاست جمهوری اسلامی را بزرگ‌ترین تهدید منطقه‌ای خود می‌داند، سال گذشته متحد لبنانی تهران، حزب‌الله، را شکست داد. نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، دوشنبه زمانی که رییس‌جمهوری آمریکا از مذاکرات شنبه پرده برداشت، در کنار او بود.
نتانیاهو که بارها دولت‌های آمریکا را به اقدام نظامی علیه برنامه هسته‌ای ایران تشویق کرده است، گفت که یک راه‌حل دیپلماتیک خوب است، به شرطی که «به‌طور کامل» اجرا شود و به عنوان نمونه به برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای لیبی اشاره کرد.
جمهوری اسلامی نیز در واکنش به هشدارهای ترامپ درباره اقدام نظامی، اعلام کرده که تحت تاثیر تهدیدها قرار نخواهد گرفت.
جمهوری اسلامی طی دهه‌های گذشته بارها با تحریم‌های شدید مواجه شده و در برابر آنها ایستادگی کرده است. فرماندهان نظامی جمهوری اسلامی نیز تهدید کرده‌اند که در صورت افزایش فشارها، مانع صادرات نفت منطقه‌ای، که بخش قابل‌توجهی از انرژی جهان را تامین می‌کند، خواهند شد.
