به گزارش نیویورک تایمز، ایالات متحده و روسیه پس از دیدار دو طرف در عربستان سعودی در مسیر بازتنظیم روابط خود گام برداشتند و توافق کردند علاوه بر تلاش برای پایان دادن به جنگ اوکراین، درباره سرمایهگذاری مالی و بازگرداندن روابط عادی با یکدیگر همکاری کنند.
به تعبیر نیویورک تایمز، این دیدار میان مقامات ارشد دو کشور، نمایشی قابل توجه از صمیمیت پس از سه سال تلاش آمریکا برای منزوی ساختن مسکو به دلیل تهاجمش در سال ۲۰۲۲ بود.
پس از بیش از چهار ساعت مذاکره، «مارکو روبیو»، وزیر خارجه آمریکا، اعلام کرد دو طرف توافق کردهاند روی دستیابی به راهحلی صلحآمیز برای اوکراین کار کنند و همچنین «فرصتهای شگفتانگیزی را که هم از نظر ژئوپلتیک و هم از نظر اقتصادی برای همکاری با روسها وجود دارد» مورد بررسی قرار دهند.
«سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه گفت: «ما فقط به حرفهای یکدیگر گوش ندادیم، بلکه یکدیگر را واقعا شنیدیم. من دلیل کافی دارم که باور کنم طرف آمریکایی شروع کرده است مواضع ما را بهتر درک کند.»
این دیدار، گستردهترین مذاکرات میان این دو قدرت جهانی طی سه سال گذشته بهشمار میرود و آخرین چرخش دولت ترامپ برای فاصلهگرفتن از تلاشهای غرب برای مجازات روسیه بهخاطر آغاز مخربترین جنگ اروپا در چندین دهه اخیر محسوب میشود.
این نشست همچنین نشان میدهد ترامپ قصد دارد رویکرد دولت بایدن در قبال مسکو را که مبتنی بر تحریم، انزوا و ارسال سلاح به اوکراین بود و منجر به کشته شدن دهها هزار سرباز روس شد، کنار بگذارد.
«مایکل والتز» مشاور امنیت ملی ترامپ و «استیو ویتکاف» فرستاده آمریکا در خاورمیانه و از دوستان قدیمی ترامپ نیز در این دیدار به همراه روبیو حضور داشتند. ویتکاف این ملاقات را «مثبت، دلگرمکننده و سازنده» توصیف کرد.
در هیات روسی، «یوری اوشاکوف» مشاور سیاست خارجی پوتین و «کیریل دیمیتریف» رییس صندوق سرمایهگذاری دولتی روسیه حضور داشتند.
دیمیتریف در گفتوگو با تلویزیون روسیه، فضای حاکم بر نشست را شادمانه توصیف کرد و گفت «شوخیهای زیادی ردوبدل شد» و ناهار هم «خیلی خوشمزه» بود.
اوشاکوف نیز گفت دو طرف درباره مقدمات دیدار احتمالی میان ترامپ و پوتین هم گفتوگو کردند اما جزئیاتی درباره زمان برگزاری چنین دیداری ارائه نداد.
زمینه لغو تحریمهای ایالات متحده علیه روسیه
روبیو پس از دیدار سهشنبه، در گفتوگو با خبرنگاران از یک برنامه سهمرحلهای درباره اقداماتی که ایالات متحده و روسیه در گام بعدی قصد دارند انجام دهند، سخن گفت.
به گفته او، در گام نخست، هر دو کشور درباره چگونگی برداشتن محدودیتهای اعمالشده بر سفارتخانههای یکدیگر در مسکو و واشنگتن مذاکره خواهند کرد؛ سفارتخانههایی که پس از اخراجهای متقابل پرسنل، اکنون با کمترین تعداد کارکنان فعالیت میکنند.
او افزود که ایالات متحده با روسیه درباره «چارچوبی برای پایان» جنگ اوکراین گفتوگو خواهد کرد: «قرار است با اوکراین و با شرکای اروپایی و دیگران مشورت شود. اما در نهایت، طرف روسی برای این تلاش ضروری است.»
او همچنین گفت روسیه و ایالات متحده فرصتهای همکاری جدیدی را، هم در حوزه ژئوپلتیک و هم در تجارت، بررسی خواهند کرد که «در صورت رسیدن این مناقشه به پایانی قابل قبول، امکانات فوقالعادهای به دست میدهند.»
تحلیلگران روسیه ابراز امیدواری کردهاند که مذاکرات با دولت ترامپ و دستیابی به توافق صلح در اوکراین بتواند زمینه را برای لغو تحریمهای شدید دولت بایدن علیه مسکو فراهم سازد.
شرکتهای بزرگ نفتی غرب، از جمله اکسونموبیل، سه سال پیش و در پی خشم جهانی نسبت به تهاجم کامل روسیه به اوکراین، به همراه بسیاری از کسبوکارهای دیگر خاک روسیه را ترک کردند.
تمرکز هیات روسی بر فرصتهای سرمایهگذاری آمریکا در روسیه
به نظر میرسد روسیه در گفتوگوهای سهشنبه تلاش کرده است روی علاقه ترامپ به سود و منابع طبیعی مانور دهد و استدلال میکند شرکتهای نفتی آمریکایی و سایر شرکتها در صورت بازگشت به بازار روسیه، میتوانند سود هنگفتی کسب کنند.
دیمیتریف، که هفته گذشته با همکاری ویتکاف زمینه آزادی یک معلم مدرسه آمریکایی زندانی در روسیه را فراهم کرد، گفت تلاش میکند همکاری اقتصادی با ایالات متحده را برای «بازسازی ارتباط، بازسازی اعتماد و بازسازی موفقیت» از سر بگیرد.
او در مصاحبه کوتاهی پیش از آغاز مذاکرات گفت: «شرکتهای بزرگ نفتی آمریکا پیشتر در روسیه کسبوکار بسیار موفقی داشتهاند. ما معتقدیم که در نهایت آنها بازخواهند گشت، چرا باید از فرصتهایی که روسیه برای دسترسی به منابع طبیعی خود در اختیارشان قرار میدهد صرفنظر کنند؟»
دیمیتریف گفت قصد دارد در نشست سهشنبه برآوردی به هیئت آمریکایی ارائه دهد مبنی بر اینکه شرکتهای آمریکایی با ترک روسیه حدود ۳۰۰ میلیارد دلار ضرر کردهاند.
تمرکز صحبت مقامات آمریکایی بر توقف جنگ
مقامات آمریکایی در صحبت با خبرنگاران پس از این نشست، مکررا از ترامپ تمجید کردند که میکوشد با گفتوگو و مذاکره با روسیه، جنگ را متوقف کند. شیوهای که به گفته آنها رییسجمهور پیشین انجام نداد.
پیش از این، صحبتهای مقامات آمریکایی عمدتا بر محکومیت نقض قوانین بینالمللی از سوی روسیه در حمله به اوکراین، اتهام جنایات جنگی آن یا سه سال ویرانی ناشی از گلولهباران روسیه در بخشهایی از اوکراین متمرکز بود.
روبیو گفت: «در سه سال گذشته، هیچکس نتوانسته است چیزی شبیه به آنچه امروز دیدیم فراهم کند، چراکه دونالد ترامپ تنها رهبر جهان است که میتواند چنین کاری کند.»
بنا بر این گزارش، گفتوگوهای سهشنبه در ریاض نشان داد ترامپ بهجای تداوم فشار بر مسکو، مایل است برای پایان دادن به جنگ با روسیه همکاری کند.
رویکردی که به نوشته نیویورک تایمز احتمالا بخش زیادی از خواستههای ولادیمیر پوتین، رییسجمهور روسیه، را برآورده میکند و نشان میدهد او آماده است نگرانیهای متحدان آمریکایی در اروپا را کنار بگذارد.
تشدید نگرانیها در اروپا
در اروپا و اوکراین، احتمالا نگرانیها درباره اینکه ممکن است آمریکا و روسیه به دنبال دستیابی به توافق صلحی دوجانبه باشند و کییف و متحدان اروپایی را نادیده بگیرند، فزونی خواهد گرفت.
خبر گفتوگوهای سهشنبه در اروپا با سردرگمی و نگرانی مواجه شد. در حالی که روبیو این مذاکرات را «مقدماتی» توصیف کرد، در اروپا انتقاداتی مطرح شد مبنی بر اینکه ترامپ در رویکرد خود به روسیه با متحدان آمریکا هماهنگی لازم را انجام نداده است.
«ولودیمیر زلنسکی»، رییسجمهور اوکراین در واکنش به دیدار روز سهشنبه ابراز خشم کرد و اعلام کرد سفر برنامهریزیشده خود به عربستان سعودی را که قرار بود چهارشنبه انجام دهد،به حالت تعلیق درآورده است تا اعتراض خود به دعوت نشدن اوکراین به این مذاکرات را نشان دهد.
زلنسکی گفت مهم است که مذاکرات «پشت سر طرفهای اصلی» انجام نشود و هیچ تصمیمی «نباید بر اوکراین تحمیل شود.»
این نشست کمتر از یک هفته پس از تماس تلفنی طولانی آقای ترامپ با پوتین انجام شد و در قصری در ریاض، پایتخت عربستان سعودی برگزار شد.
تحکیم جایگاه عربستان سعودی در سیاست بینالمللی
به نوشته نیویورک تایمز، برای محمد بن سلمان، حاکم عملی عربستان سعودی، میزبانی این مذاکرات فرصتی مهم برای تحکیم جایگاهش به عنوان یک رهبر جهانی با نفوذ فراتر از خاورمیانه به شمار میآید.
وزارت خارجه عربستان در بیانیهای اعلام کرد از روسها و آمریکاییها «در راستای تلاشهای پادشاهی برای تقویت امنیت و صلح در جهان» میزبانی میکند.
عربستان سعودی، مشابه دیگر کشورهای خاورمیانه، از جانبداری صریح در جنگ اوکراین پرهیز کرده است.
این کشور ضمن ارسال کمکهای بشردوستانه به اوکراین، همزمان روابط نزدیکی با روسیه حفظ کرده است.
سال گذشته هم زمانی که کنفرانس صلح اوکراین در سوئیس بدون حضور روسیه برگزار شد، عربستان سعودی و امارات متحده عربی از امضای بیانیه پایانی مشترک آن خودداری کردند.
طبق توافقی که سهشنبه ۳۰ بهمن صورت گرفت، شش گروگان که قرار بود در مرحله اول توافق با حماس آزاد شوند، روز شنبه چهارم اسفند آزاد خواهند شد و اجساد چهار گروگان کشتهشده نیز روز پنجشنبه تحویل داده خواهند شد.
این درحالی است که پیشتر فقط برای آزادی سه گروگان برنامهریزی شده بود. به گزارش تایمز اسرائیل، خانوادههای گروگانهای زنده از این موضوع مطلع شدهاند.
اداره گروگانها در دفتر نخستوزیری از عموم مردم و رسانههای اسرائیلی خواسته است که از انتشار شایعات درباره نام گروگانهای کشتهشده خودداری کنند.
حماس نام برخی از گروگانهای کشته شده را که قرار است تحویل دهد اعلام کرده است، اما مقامهای اسرائیلی منتظر تایید هویت آنها از سوی تیمهای پزشکی قانونی خود خواهند ماند.
همزمان با تشدید نگرانیها درباره سلامت گروگانهای باقی مانده، خانوادههای برخی از گروگانها برای نخستین بار پس از بیش از یک سال، از طریق شماری از ۱۹ گروگانی که در هفتههای گذشته در چارچوب توافق آتشبس با حماس آزاد شدهاند، نشانههایی از حیات عزیزانشان دریافت کردهاند.
به گزارش رویترز، تا کنون از دستکم ۱۰ گروگان، از مجموع ۲۵۱ گروگانی که در حمله ۷ اکتبر حماس به جنوب اسرائیل ربوده شدند، نشانههایی از حیات دیده شده است.
شنبه ۲۷ بهمن و همزمان با اجرای گام ششم توافق آتشبس غزه، سه گروگان از منطقه خانیونس غزه آزاد شدند که همگی غیرنظامیان اسرائیلی با ملیتهای دوگانه اسرائیلی-آمریکایی، روسی و آرژانتینی هستند.اسرائیل نیز در مقابل ۳۶۹ زندانی فلسطینی را آزاد کرد.
ترامپ پیشتر هشدار داده بود اگر حماس در مهلت تعیین شده گروگانها را آزاد نکند، در غزه «جهنم به پا خواهد شد».
پس از ماهها رایزنیهای بینالمللی و با میانجیگری قطر، مصر و آمریکا، اسرائیل و حماس ۲۶ دی برای برقراری یک آتشبس سهمرحلهای در غزه به توافق دست یافتند.
مرحله نخست این توافق که قرار است شش هفته به طول بینجامد، از ۳۰ دی به اجرا درآمد و ۱۲ اسفند به پایان میرسد.
در هفتههای اخیر، بر اساس مفاد توافق در مرحله اول، ۱۹ گروگان اسرائیلی و پنج گروگان تایلندی آزاد شدهاند. طبق این توافق، اسرائیل نیز متعهد شده که حدود دو هزار زندانی فلسطینی، از جمله صدها محکوم به حبس ابد را آزاد کند.
از میان ۲۵۱ گروگانی که حماس در حمله ۷ اکتبر ربوده بود، ۷۰ نفر همچنان در غزه هستند، اما ارتش اسرائیل بر این باور است که حداقل ۳۵ نفر از آنها جان خود را از دست دادهاند.
پیش از اجرای آتشبس در ژانویه، حماس طی آتشبس یکهفتهای در نوامبر ۲۰۲۳، ۱۰۵ غیرنظامی را آزاد کرد. پیش از آن نیز چهار گروگان دیگر آزاد شده بودند. تاکنون، نیروهای اسرائیلی هشت گروگان را نجات داده دادهاند و اجساد ۴۰ گروگان را نیز کشف کردهاند؛ از جمله سه نفری که به اشتباه از سوی نیروهای اسرائیلی کشته شدند.
علاوه بر این، دو شهروند اسرائیلی که در سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ به غزه رفته بودند، همچنان در اسارت حماس هستند. این گروه همچنین پیکر یکی از سربازان ارتش اسرائیل را که در جنگ ۲۰۱۴ کشته شده بود، نگه داشته است. جسد یکی دیگر از سربازان اسرائیلی که در همان سال کشته شده بود، در ژانویه از غزه بازگردانده شد.
«ولودیمیر زلنسکی»، رییسجمهور اوکراین واکنشی خشمگین به دیدار روز سهشنبه داشت و اعلام کرد سفر برنامهریزیشده خود به عربستان سعودی را که قرار بود چهارشنبه انجام دهد،به حالت تعلیق درآورده است تا اعتراض خود به دعوت نشدن اوکراین به این مذاکرات را نشان دهد.
زلنسکی گفت مهم است که مذاکرات «پشت سر طرفهای اصلی» انجام نشود و هیچ تصمیمی «نباید بر اوکراین تحمیل شود.»
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا سهشنبه، ۳۰ بهمن، پس از پایان مذاکراتش با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در ریاض گفت: «مذاکرات امروز اولین گام از یک سفر طولانی و دشوار اما مهم بود.»
روبیو گفت که دونالد ترامپ رییسجمهوری آمریکا میخواهد بهسرعت بهسوی پایان دادن به جنگ حرکت کند و هدف، یک توافق عادلانه، پایدار و پایدار است.
در میان نگرانیها در اوکراین و متحدان اروپاییاش در مورد تلاشهای تحت رهبری ایالات متحده، روبیو گفت که هدف توافقی است که «برای همه افراد درگیر در آن قابل قبول باشد و آشکارا شامل اوکراین، شرکای ما در اروپا و البته طرف روسیه نیز شود.»
او افزود: «همه طرفهای درگیر در جنگ اوکراین باید با یافتن راهحلی برای پایان آن موافقت کنند.»
بیشتر بخوانید: گزارش لحظه به لحظه مذاکرات وزیران امور خارجه روسیه و آمریکا درباره صلح اوکراین در عربستان
به گفته وزیر امور خارجه آمریکا، تیمهایی برای احیای عملکرد سفارتهای دو کشور در واشینگتن و مسکو منصوب خواهند شد.
مایکل والتز، مشاور امنیت ملی آمریکا، نیز تاکید کرد که جنگ اوکراین باید به یک پایان دائمی برسد و در همین راستا، مذاکراتی درباره مسائل سرزمینی و تضمینهای امنیتی انجام خواهد شد.
او همچنین اشاره کرد که دونالد ترامپ مصمم است این روند را با سرعت بالایی پیش ببرد تا به یک راهحل پایدار برای بحران اوکراین دست یابد.
مشاور امنیت ملی کاخ سفید به خبرنگاران گفت که هیچ تاریخی برای نشست بین ترامپ، و ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه تعیین نشده است.
به گفته اعضای هیئت آمریکایی، مذاکرات شامل بحث در مورد ضمانتهای امنیتی و سرزمینی برای اوکراین خواهد بود. روسیه حدود یک پنجم اوکراین را کنترل میکند.
همزمان لاوروف سهشنبه پس از پایان این مذاکرات گفت، روسیه و ایالات متحده توافق کردند که روندی برای حل و فصل مناقشه اوکراین و رفع موانع برای ماموریتهای دیپلماتیک ایجاد کنند.
او افزود: «مذاکرات مفید بود، هیئتهای روسی و آمریکایی به صحبتهای یکدیگر گوش دادند و موافقت کردند که شرایطی را برای احیای کامل همکاریها بین دو کشور ایجاد کنند.»
لاوروف با اشاره به حملات اوکراین به زیرساختهای انرژی روسیه گفت که این اقدامات نشان میدهد زلنسکی و تیمش باید مهار شوند.
کمی قبل از آن، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد در این مذاکرات با انتصاب تیمهای سطح بالا برای همکاری هرچه سریعتر در زمینه پایان دادن به جنگ روسیه در اوکراین موافقت شده است.
بر اساس اعلام وزارت امور خارجه آمریکا، روبیو و لاوروف با همکاریهای آینده در زمینه مسائل ژئوپلیتیکی مشترک و بهرهبرداری از فرصتهای اقتصادی و سرمایهگذاری که پس از پایان جنگ در اوکراین ایجاد خواهد شد، نیز توافق کردند.
وزارت امور خارجه آمریکا تاکید کرد که کار برای پایان دادن به جنگ روسیه در اوکراین در مراحل اولیه خود است.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: «یک تماس تلفنی [میان ترامپ و پوتین] و بهدنبال آن، برگزاری یک جلسه برای برقراری صلح پایدار کافی نیست.»
تاکید روسیه بر عضو نشدن اوکراین در ناتو
در همین حال، وزارت خارجه روسیه اعلام کرد ناتو باید از وعدههای اجلاس بخارست در سال ۲۰۰۸ صرفنظر کند.
این موضعگیری همزمان با مذاکرات سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه با همتای آمریکایی او در ریاض مطرح شده است.
کرملین اعلام کرد که حل و فصل مناقشه در اوکراین بدون بحث درباره مسائل امنیتی گستردهتر در اروپا غیرممکن است و بر اساس آن، ولادیمیر پوتین «در صورت لزوم» آماده مذاکره با ولودیمیر زلنسکی است.
دیمیتری پسکوف همچنین اعلام کرد که روسیه «حق حاکمیت» اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا را به رسمیت میشناسد، اما ناتو را به رسمیت نمیشناسد.
تعویق سفر زلنسکی به عربستان و تاکید اروپا بر مشارکت در صلح اوکراین
در پی دیدار وزیران خارجه روسیه و آمریکا در عربستان، ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور یاوکراین، گفت سفرش به عربستان سعودی که قرار بود روز چهارشنبه انجام شود، به تاریخ ۲۰ اسفند موکول شده است.
او افزود: «هیچ مذاکرهای درباره چگونگی پایان جنگ نباید در غیاب اوکراین انجام شود.»
مذاکرات آمریکا و روسیه در شرایطی برگزار شد که جلسه غیررسمی رهبران کشورهای اروپایی برای ایجاد جبههای متحد در حمایت از اوکراین، بدون نتیجه پایان یافت.
سران هفت کشور اروپایی دوشنبه، ۲۹ بهمن، در کاخ الیزه نتوانستند بر سر اعزام نیروهای حافظ صلح به اوکراین به توافق برسند.
با این حال، اورسولا فون در لاین، رییس کمیسیون اروپا اعلام کرد که اتحادیه اروپا میخواهد برای صلح «عادلانه و پایدار» در اوکراین با ایالات متحده شریک شود.
او این موضعگیری را پس از دیدار با کیت کِلاگ، فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور اوکراین، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت.
کلاگ که چهارشنبه به کییف میرود، قبلا هشدار داده بود که فکر نمیکند اروپاییها بر سر میز مذاکره درباره اوکراین حضور داشته باشند.
فون در لاین نیز پس از این نشست در بروکسل گفت: «این لحظهای حیاتی است. از نظر مالی و نظامی، اروپا بیش از هر کس دیگری کمک کرده است و ما تلاشهای خود را افزایش خواهیم داد.»
در بیانیه کمیسیون که پس از این نشست منتشر شد، آمده که اتحادیه اروپا تاکنون ۱۳۵ میلیارد یورو برای کمک به اوکراین هزینه کرده است، از جمله حدود ۵۲ میلیارد کمک نظامی و آماده است کمکهای بیشتر نیز انجام دهد.
بر اساس این بیانیه مطبوعاتی، فون در لاین در دیدار با کلاگ بر تمایل اتحادیه اروپا برای افزایش تولید و هزینههای تسلیحاتی خود «از طریق تقویت تواناییهای نظامی اروپا و اوکراین» تاکید کرد.
کمیسیون اروپا قرار است طرح خود را برای توسعه قابلیتهای دفاعی اتحادیه اروپا یک ماه دیگر ارائه کند.
فون در لاین نیازهای مالی برای تقویت دفاع اروپا را در حدود ۵۰۰ میلیارد یورو طی ده سال تخمین زد.
