ماجرای تصمیم دولت ایالات متحده برای اعمال تعرفه‌های سنگین بر کالاهای مکزیک، کانادا، چین و احتمالا دیگر کشورها، بار دیگر توجه‌ها را به ماده مخدر فنتانیل جلب کرده است. این ماده چیست و چه ارتباطی با این تعرفه‌های سنگین دارد؟
فنتانیل چیست؟
فنتانیل یک ماده مخدر شبیه مرفین است که بر خلاف مخدرهای طبیعی، در آزمایشگاه تولید می‌شود و به صورت قرص، افشانه پوستی و تزریقی، قابل استفاده است.
قدرت این ماده مخدر که تولید آن نسبت به دیگر مواد مخدر آسان‌تر و ارزان‌تر است، ۲۰ تا ۴۰ برابر بیشتر از هروئین و ۱۰۰ برابر بیشتر از مورفین است.
به غیر از تاثیر قاچاق این ماده بر سلامت افراد، تجارت فنتانیل همچنین زمینه را برای پول‌شویی گسترده فراهم آورده است.
وضعیت فنتانیل در آمریکا چگونه است؟
فنتانیل عامل اصلی مصرف بیش از حد دارو در ایالات متحده است.
به گفته مقامات آمریکایی، در سال ۲۰۲۳ مصرف بیش از حد این ماده مخدر، عامل بیش از ۷۰ هزار مرگ در آمریکا بوده است.
بیشتر بخوانید: قاچاقچیان فنتانیل چطور از قانون ایالات‌متحده سوء‌استفاده می‌کنند
در کل، دو سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ دوره بحرانی آمریکا از نظر مواد افیونی بوده، به طوری که در این دوره بر اثر مصرف بیش از حد فنتانیل، مت آمفتامین‌ها، هروئین، کوکائین و سایر مواد مخدر، حدود ۱۱۴ هزار نفر جان خود را از دست دادند.
با این حال، آمارهای رسمی نشان می‌دهند که آمار مرگ و میر ناشی از فنتانیل در سال ۲۰۲۴ در آمریکا کاهش یافته است.
دولت پیشین آمریکا، مبارزه با فنتانیل را یکی از اولویت‌های خود قرار داده بود و در پاییز گذشته، ده‌ها نهاد و افراد مستقر در چین را که متهم به تامین مواد اولیه ساخت این ماده مخدر برای قاچاقچیان آمریکایی، فروشندگان اینترنتی و کارتل‌های مکزیکی هستند، تحریم کرد.
این گروه از نهادها که شامل شرکت‌های مستقر در ووهان، در دیگر نقاط سرزمین اصلی چین و هنگ کنگ است، متهم به ارسال حدود ۹۰۰ کیلوگرم فنتانیل و مواد شیمیایی به مکزیک و ایالات متحده است.
مریک گارلند، دادستان کل وقت ایالات متحده، گفته بود: «تجارت جهانی فنتانیل که منجر به مرگ آمریکایی‌ها می‌شود، اغلب از کارخانه‌های شیمیایی چین آغاز می‌شود.»
پکن تحریم‌ها را یک «کارزار فشار ناموجه» خوانده و می‌گوید دولت آمریکا باید برای کاهش تقاضای داخلی اقدامات بیشتری انجام دهد.
نقش چین چیست؟
ایالات متحده سال‌هاست که می‌گوید چین منبع اصلی مواد شیمیایی پیش‌ساز سنتز شده به فنتانیل به دست کارتل‌های مواد مخدر در مکزیک است.
این ترکیبات اغلب در چین قانونی هستند و از نظر پزشکی به عنوان مسکن استفاده می‌شوند که پیگرد قانونی قاچاقچیان را دشوار می‌کند.
در دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن، پس از توافق ایالات متحده و چین برای محدود کردن تولید و صادرات فنتانیل، واشینگتن و پکن کارگروه مشترک مبارزه با مواد مخدر را راه‌اندازی کردند.
بیشتر بخوانید: نقش شرکت‌های چینی در گسترش ماده مخدر فنتانیل در آمریکا
فروردین امسال، کمیته منتخب مجلس نمایندگان آمریکا در مورد چین، با انتشار یافته‌های تحقیقاتی، اعلام کرد که چین برای توزیع مواد مخدر و شیمیایی مرگ‌آفرین در ایالات متحده آمریکا کمک مالی می‌کند.
در گزارش این کمیته گفته شده است که پکن به‌طور مستقیم به تولید پیش‌سازهای غیرقانونی فنتانیل برای فروش در خارج و دامن زدن به بحران مواد افیونی در ایالات متحده کمک می‌کند.
کمیته منتخب مجلس نمایندگان در مورد چین گفت: «چین به ارائه یارانه در قالب تخفیف مالیات بر ارزش افزوده به شرکت‌های خود که پیش‌سازهای فنتانیل و سایر مواد مخدر مصنوعی را تولید می‌کنند، تا زمانی که این مواد را در خارج از چین می‌فروشند، ادامه می‌دهد.»
در این گزارش آمده که چین تمام پیش‌سازهای فنتانیل را به عنوان مواد کنترل‌شده در سال ۲۰۱۹ برنامه‌ریزی کرده؛ به این معنا که در حال حاضر به صادرات داروهایی که طبق قوانین ایالات متحده غیرقانونی هستند، یارانه پرداخت می‌کند.
بر اساس این گزارش، برخی از این مواد، هیچ کاربرد قانونی شناخته‌شده‌ای در سراسر جهان ندارند.
این گزارش به داده‌های وب‌سایت اداره مالیات دولتی چین اشاره کرده که برخی از مواد شیمیایی را برای تخفیف تا ۱۳ درصد فهرست کرده است. علاوه بر این، چین در حال حاضر به دو پیش‌ساز فنتانیل مورد استفاده از سوی کارتل‌های مواد مخدر ان‌پی‌پی (NPP) و ای‌ان‌پی‌پی (ANPP) یارانه پرداخت می‌کند.
با وجود تلاش‌های دولت پیشین آمریکا، کارشناسان می گویند که قاچاقچیان به سرعت در حال سازگار کردن خود با تدابیر جدید هستند و انواع جدیدی از مواد شیمیایی را -قبل از شناسایی آن‌ها- ایجاد می‌کنند.
به گفته واندا فلباب-براون، کارشناس جرایم سازمان یافته در موسسه بروکینگز، پکن به اندازه کافی شرکت‌های درگیر در تجارت فنتانیل را سرکوب نمی‌کند.
او گفت: «ما هنوز از کیفرخواست واقعی یا پیگرد قانونی محکم برای پول‌شویی یا ارسال پیش‌سازها به کارتل‌های مکزیکی فاصله داریم.»
سیاست ترامپ چیست؟
فنتانیل در طول مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا به یک موضوع اساسی تبدیل شد.
ترامپ در روز تحلیف خود گفت که کارتل‌های مواد مخدر خارجی «سالانه ۲۵۰ هزار یا ۳۰۰ هزار آمریکایی را می‌کشند».
بیشتر بخوانید: ترامپ برای مقابله با بحران فنتانیل در آمریکا، سخت‌گیری‌ها علیه چین را افزایش می‌دهد
کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید نیز گفت که تعرفه‌های گمرکی ضروری است زیرا فنتانیل «ده‌ها میلیون آمریکایی را کشته است».
ترامپ می‌گوید فنتانیل عرضه شده در خیابان‌ها یکی از دلایل اصلی برای تعرفه‌های تجاری گسترده است که او قصد داشت سه‌شنبه علیه چین، کانادا و مکزیک اعمال کند که تعرفه‌های کانادا و مکزیک برای یک ماه به تاخیر افتاد.
در بیانیه‌ای که کاخ سفید منتشر کرد، این مخدر مصنوعی به عنوان عامل یک «وضعیت اضطراری ملی» توصیف شد که اقدامات سخت را ایجاب می‌کند.
کانادا چه نقشی دارد؟
دولت ترامپ می‌گوید کانادا «عرصه‌ای رو به رشد» در توزیع مواد مخدر با کارتل‌های مکزیکی فعال در این کشور است اما کارشناسان مواد مخدر نقش چندانی را در این زمینه برای کانادا در نظر نمی‌گیرند.
جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، شامگاه شنبه گفت که قاچاق این ماده مخدر از کانادا به آمریکا کمتر از یک درصد از عرضه خیابانی فنتانیل در ایالات متحده را تامین می‌کند.
در سال ۲۰۲۴، تنها حدود ۴۳ پوند فنتانیل در مرز شمالی آمریکا کشف و ضبط شد. این رقم در مقایسه با حدود ۲۱ هزار و ۱۰۰ پوند کشف شده در مرز جنوبی آمریکا قابل توجه است.
با این حال، پس از گفت‌وگوی دوشنبه ترامپ و ترودو، کانادا موافقت کرد که فن‌آوری‌ها و نیروهای جدیدی را در مرز خود با ایالات متحده مستقر کرده و همچنین تلاش‌های مشترکی را با آمریکا برای مبارزه با جرایم سازمان‌یافته، قاچاق فنتانیل و پول‌شویی آغاز کند.
مکزیک چه نقشی دارد؟
کاخ سفید می‌گوید: «سازمان‌های قاچاق مواد مخدر مکزیکی با دولت مکزیک اتحاد غیرقابل تحملی دارند.»
توافق گسترده‌ای وجود دارد که کارتل‌های مواد مخدر در مکزیک اکثریت قریب به اتفاق فنتانیل خیابانی در آمریکا را تولید می‌کنند.
اکثر کارشناسان می‌گویند که آن‌ها توانسته‌اند بسیاری از مقامات دولتی مکزیک را به فساد بکشانند.
بیشتر بخوانید: بزرگ‌ترین محموله فنتالین در تاریخ مکزیک کشف و ضبط شد
کلودیا شینبام، رییس‌جمهوری فعلی مکزیک، اقدامات اجرایی علیه باندهای مواد مخدر و همکاری با مقامات مجری قانون ایالات متحده که کارتل‌ها و امور مالی آن‌ها را هدف قرار داده‌اند، تشدید کرده است.
به گفته اداره مبارزه با مواد مخدر ایالات متحده، میزان فنتانیل کشف شده به وسیله آمریکا در مرز جنوبی این کشور، سال گذشته تقریبا ۲۰ درصد کاهش یافت و قدرت قرص‌های فنتانیل نیز به شدت کاهش یافت.
پس از گفت‌وگوی دوشنبه رهبران آمریکا و مکزیک، مکزیک موافقت کرد برای مهار مهاجرت غیرقانونی از این کشور به ایالات متحده و قاچاق مواد مخدر به آمریکا، ۱۰ هزار نیروی گارد ملی خود را در مرز شمالی با ایالات متحده مستقر کند.
