رویترز به نقل از دو منبع مرتبط با کنگره آمریکا اعلام کرده برآوردهای رسمی نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده تائید میکند حماس از آغاز جنگ با اسرائیل تاکنون بین ۱۰ تا ۱۵ هزار عضو جدید جذب کرده است که تقریبا معادل همان تعداد نیرویی است که حماس در این جنگ از دست داده است.
رویترز نوشته مقامات امریکایی معتقدند این آمار نشان میدهد نیروهای حماس که مورد حمایت جمهوری اسلامی هستند، میتوانند همچنان تهدیدی پایدار برای اسرائیل به شمار روند.
حماس و اسرائیل از روز یکشنبه وارد آتشبسی شدند که به توقف ۱۵ ماه جنگ که نوار غزه را ویران کرده و خاورمیانه را در تنش فرو برده بود، انجامید.
منابعی که این مجموعه گزارشهای نهادهای اطلاعاتی آمریکا را دیدهاند به رویترز گفتهاند بر اساس این گزارشها، بسیاری از نیروهای جذب شده حماس، جوان و فاقد آموزش لازم هستند و صرفا برای وظایف امنیتی ساده به کار گرفته میشوند.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه دولت وقت جو بایدن، ۲۵ دی گفته بود ایالات متحده معتقد است حماس تقریبا به همان تعداد نیرو که در نوار غزه از دست داده است، عضوگیری کرده و هشدار داد که «این وضعیت، نسخهای برای تداوم شورش و جنگی بیپایان است.»
بلینکن جزئیات بیشتری درباره این ارزیابی ارائه نکرده است، اما مقامات اسرائیلی آمار کشتههای شبهنظامیان در غزه را نزدیک به ۲۰ هزار نفر برآورد کردهاند.
بلینکن همان زمان گفته بود: «هر بار که اسرائیل عملیات نظامی خود را پایان میدهد و عقب مینشیند، نیروهای حماس بازگشته و از نو سر برمیآورند، چراکه هیچ چیز دیگری برای پرکردن این خلا وجود ندارد.»
دنی دنون، سفیر اسرائیل در سازمان ملل، چهارشنبه گذشته در واکنش به اظهارات بلینکن گفت هرچند اسرائیل از تلاش حماس برای جذب نیرو آگاه است، اما این تهدید را چندان جدی نمیداند: «ما میدانیم حماس در حال جذب جوانان است، اما حتی با وجود جذب این جوانان، آنها نه سلاح دارند و نه امکانات آموزشی. بله، میتوانید این جوانان را علیه اسرائیل تحریک کنید، اما برای تبدیل شدن به یک تروریست، لازم است به سلاح یا راکت دسترسی داشته باشند که ممکن نیست.»
ابوعبیده، سخنگوی شاخه نظامی حماس هم پیشتر اعلام کرد این گروه موفق شده هزاران نیروی جدید جذب کند.
تصاویری که از روزهای پس از آتشبس از غزه منتشر شده، نشان میدهد حماس علیرغم وعده اسرائیل برای نابودی این گروه، همچنان در نوار غزه با نفوذ است. بر اساس گزارشها، اداره تحت کنترل حماس در این منطقه، خیلی سریع برای اعمال دوباره تدابیر امنیتی و بازگرداندن خدمات پایهای در بخشهایی از نوار غزه وارد عمل شده است.
مقامات آمریکایی در ۱۵ ماه گدشته از اعلام عمومی اینکه به باور واشنگتن چه تعداد از نیروهای حماس کشته شدهاند، خودداری کرده و تنها گفتهاند توان حماس بهطور چشمگیری تضعیف شده و احتمالا هزاران تن از اعضای آن کشته شدهاند.
هشدار در مورد تداوم تهدید
از زمان حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به اسرائیل، که به گفته مقامات اسرائیلی، ۱۲۰۰ کشته و بیش از ۲۵۰ گروگان بهجا گذاشت. مقامات بهداشت فلسطین نیز اعلام کردهاند در حملات اسرائیل به نوار غزه که متعاقب آن انجام شد، بیش از ۴۶ هزار نفر کشته شدهاند.
اواخر مارس ۲۰۲۴، اوریل هِینز، رئیس وقت دستگاه اطلاعات ملی آمریکا، در یک جلسه استماع کنگره گفت جنگ غزه «تاثیری نسلی بر تروریسم» خواهد گذاشت و بحران جاری «انگیزه خشونت از سوی طیف وسیعی از کنشگران در سراسر جهان را تقویت کرده است.»
به دست آوردن اطلاعات دقیق درباره حماس دشوار است، چرا که منابع موثق در داخل غزه محدودند و روند جذب و آموزش این گروه همواره در حال تغییر است. با این حال، آمارهای رسمی آمریکا نشان میدهد که پیش از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حماس بین ۲۰ تا ۲۵ هزار نیروی نظامی در اختیار داشت.
پس از آتشبس، نیروهای اسرائیلی شروع به عقبنشینی از برخی مواضع خود در داخل غزه کردهاند. مرحله دوم توافق آتشبس میتواند به پایان دائم جنگ منجر شود، اما شروط این مرحله هنوز نیازمند مذاکره است.
هرزی هَلوِی، رئیس ستاد ارتش اسرائیل که سهشنبه گذشته از سمت خود کنارهگیری کرد، در سخنرانی خداحافظی گفت حماس بهشدت آسیب دیده و بیشتر فرماندهان نظامی آن کشته شدهاند، اما نابود نشده است و نیروهای دفاعی اسرائیل برای انهدام حماس به نبرد ادامه خواهند داد.
یکی از دشوارترین مسائل در مذاکرات مرحلههای بعدی، چگونگی اداره غزه پس از جنگ است. برخی از مقامات اسرائیلی میگویند پذیرش ادامه حضور حماس در قدرت برایشان قابل قبول نیست. حماس نیز تاکنون در این زمینه کوتاه نیامده است.
مایک والتز، مشاور جدید امنیت ملی دونالد ترامپ، رئیسجمهور تازه منصوب آمریکا، روز یکشنبه گفت حماس هرگز بر غزه حکومت نخواهد کرد و اگر این گروه از توافق کنونی عقبنشینی کند، واشنگتن از اسرائیل برای «هر اقدامی که لازم باشد» حمایت خواهد کرد.
هالوی سهشنبه در بیانیهای نوشت: در زمانی ارتش اسرائیل را ترک میکند که این ارتش «دستاوردهای مهمی را به ثبت رسانده و در حال اجرای توافق برای آزادی گروگانهاست.»
او افزود که تا زمان پایان ماموریتش، تحقیقات نیروهای دفاعی اسرائیل درباره حمله هفتم اکتبر را تکمیل و آمادگی ارتش اسرائیل را برای چالشهای امنیتی تقویت خواهد کرد.
در پی استعفای رییس ستاد کل ارتش اسرائیل، فرمانده نیروهای جنوب این کشور نیز از سمت خود کنارهگیری کرد.
هالوی، یسرائیل کاتس وزیر دفاع را از تصمیم خود مطلع کرده است.
رییس ستاد کل نیروهای مسلح اسرائیل نوشت: «من فرماندهی ارتش اسرائیل را با کیفیت و روشی کامل به جانشین خود منتقل خواهم کرد.»
نتانیاهو پس از اعلام استعفای فرمانده ارتش اسرائیل، با هالوی تماس گرفت و از خدماتش تشکر کرد.
بر اساس اعلام دفتر نخستوزیر اسرائیل، قرار است این دو در روزهای آینده با یکدیگر دیدار کنند.
پیشتر هالوی از قصد خود برای استعفا از سمتش بهدلیل «شکست» در جلوگیری از حمله حماس در هفتم اکتبر سخن گفته بود.
در جریان این حمله، ۱۲۰۰ نفر کشته و ۲۵۰ نفر به گروگان گرفته شدند و جنگ میان اسرائیل و حماس آغاز شد.
در پس استعفای رییس ستاد کل ارتش اسرائیل، رهبران احزاب مخالف دولت در پارلمان نیز روز سهشنبه از بنیامین نتانیاهو خواستند که از ژنرال هالوی پیروی و از مقام نخستوزیری کنارهگیری کند.
آویگدور لیبرمن، از رهبران مخالف دولت گفت: «متشکرم، هرزی. نتانیاهو، حالا نوبت توست.»
بنی گانتز، وزیر دفاع پیشین اسرائیل نیز از نتانیاهو خواست یک کمیسیون تحقیق دولتی در مورد حمله هفتم اکتبر تشکیل دهد و «کشور اسرائیل را به سمت انتخابات هدایت کند تا دولتی تشکیل شود که اعتماد عمومی را دوباره به دست آورد.»
در دوران ریاست هالوی در ستاد کل نیروهای مسلح اسرائیل این کشور وارد درگیری نظامی مستقیم با جمهوری اسلامی شد.
پیشتر هالوی هشدار داده بود که اگر جمهوری اسلامی بار دیگر به سوی اسرائیل موشک بالستیک شلیک کند، ارتش برای پاسخگویی، تواناییهایی را به کار خواهد گرفت که تاکنون از آنها استفاده نکرده است.
رییس ستاد کل ارتش اسرائیل ۸ آبان گفت اگر جمهوری اسلامی اشتباه کند و به سمت ما موشک پرتاب کند میدانیم چگونه به ایران برسیم و به تواناییها و مکانهایی که در حمله قبل نادیده گرفتیم ضربه بسیار بسیار محکمی بزنیم.
۱۵ ماه جنگ غزه که با حمله بیسابقه، مرگبار و ناگهانی گروه مسلح حماس به اسرائیل در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، شهرهای نوار غزه را تقریبا به زمینهای مسطح و پر از آوار تبدیل کرده است.
جادههای اصلی در این منطقه تحت محاصره اسرائیل و مصر از بین رفته و زیرساختهای حیاتی مثل شبکههای آبرسانی و برقرسانی ویران شده است.
در حالی که اسرائیل اعلام کرده بود که حماس از بیمارستانها و مدارس برای پوشش مراکز نظامی خود استفاده میکند، بیشتر بیمارستانها به دلیل حملات اسرائیل دیگر کار نمیکنند.
در این شرایط، مشخص نیست چه زمانی این زیرساختها بازسازی میشوند، زیرا توافق آتشبس مرحلهای در نوار غزه و آزادی گروگانهایی که به دست افراد مسلح تحت رهبری حماس نگهداری میشوند، مشخص نمیکند که چه کسی پس از جنگ، نوار غزه را اداره میکند.
همچنین مشخص نیست که اسرائیل و مصر محاصرهای را که در زمان تصرف نوار غزه از سوی حماس در سال۲۰۰۷ آغاز شده، لغو خواهند کرد یا نه.
میزان دقیق خسارت مشخص نیست
سازمان ملل متحد میگوید که اگر محاصره نوار غزه ادامه داشته باشد، بازسازی آن ممکن است بیش از ۳۵۰ سال طول بکشد.
بر اساس گزارش آسوشیتدپرس، دو سوم تمام سازهها در نوار غزه ویران شده و میزان کامل خسارت تنها زمانی مشخص خواهد شد که با اجرای توافق، بازرسان به این قلمرو دسترسی کامل داشته باشند.
ویرانشدهترین بخش غزه، شمال این منطقه است که از سوی نیروهای اسرائیلی در عملیاتی که از اوایل اکتبر آغاز شد، محصور شده و عمدتا خالی از سکنه شده است.
با استفاده از دادههای ماهوارهای، سازمان ملل ماه گذشته میلادی تخمین زد که ۶۹ درصد از سازههای غزه از جمله بیش از ۲۴۵ هزار خانه آسیب دیده یا ویران شده است.
بانک جهانی نیز میزان خسارتها در نوار غزه فقط در چهار ماه اول جنگ را ۱۸.۵ میلیارد دلار برآورد کرده که تقریبا مجموع تولید اقتصادی کرانه باختری و غزه در سال ۲۰۲۲ است.
از آن جا که حماس جنگ را آغاز کرد، اسرائیل این گروه مسلح تحت حمایت جمهوری اسلامی را مسوول اصلی این تخریب میداند.
بر اساس گزارش اسرائیل، حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حدود ۱۲۰۰ کشته عمدتا غیرنظامی بر جای گذاشت و ۲۵۰ نفر به دست فلسطینیهای مسلح به گروگان گرفته شدند.
به گفته وزارت بهداشت غزه، که تحت کنترل حماس است، حملات تلافیجویانه اسرائیل به نوار غزه نیز بیش از ۴۶ هزار فلسطینی را کشت که بیش از نیمی از آنها زن و کودک بودند.
وزارت بهداشت غزه آمار کشتههای غیرنظامی از کشتههای شبهنظامی را تفکیک نمیکند، اما اسرائیل می گوید که بیش از ۱۷ هزار شبه نظامی را کشته است.
در جریان پانزده ماه جنگ، ارتش اسرائیل بارها عکسها و فیلمهای ویدئویی منتشر کرد که نشان میدادند حماس تونلها و راکتاندازها را در مناطق مسکونی ساخته و اغلب در خانهها، مدارس و مساجد و اطراف آن عملیات اجرا میکند.
«۱۵ سال» زمان برای آواربرداری
اما پیش از اینکه بتوان ساختمانی را در نوار غزه بازسازی کرد، آوارها باید از بین بروند. عملیات آواربرداری در این شرایط یک کار بسیار گسترده و بزرگ است.
سازمان ملل متحد تخمین میزند که جنگ غزه بیش از ۵۰ میلیون تن آوار بر جای گذاشته است که تخلیه این میزان آوار با بیش از ۱۰۰ کامیون و کار تمام وقت، بیش از ۱۵ سال طول میکشد.
مشکل دیگر این است که فضای باز در نوار غزه که در غرب آن، دریای مدیترانه واقع است، محدود است و اغلب مساحت این منطقه محل سکونت حدود ۲.۳ میلیون فلسطینی است.
همچنین آواربرداری به دلیل اینکه حاوی مقادیر زیادی مهمات منفجرنشده و سایر مواد مضر و همچنین بقایای انسانی است، پیچیده خواهد بود.
وزارت بهداشت غزه میگوید هزاران نفر از کشتهشدگان در حملات هوایی اسرائیل به نوار غزه هنوز در زیر آوار مدفون هستند.
پاکسازی آوارها و در نهایت بازسازی خانهها نیازمند میلیاردها دلار و همچنین امکان ارسال مصالح ساختمانی و تجهیزات سنگین به داخل قلمرو نوار غزه است که هنوز سرنوشت هیچ کدام از این عوامل مشخص نشده است.
پس از اجرای توافق آتشبس، یعنی آزاد شدن ۱۰۰ گروگان باقیمانده و خروج نیروهای اسرائیلی از قلمرو، در مرحله نهایی این توافق یک پروژه بازسازی سه تا پنج ساله پیشبینی شده است.
اما رسیدن به آن نقطه مستلزم توافق بر سر دومین و سختترین مرحله توافق است که هنوز باید مورد مذاکره قرار گیرد.
حتی در صورت رسیدن به مرحله نهایی، امکان بازسازی نوار غزه به سرنوشت محاصره این منطقه بستگی دارد.
اسرائیل میگوید برای جلوگیری از بازسازی قابلیتهای نظامی حماس به چنین محاصرهای نیاز است زیرا حماس میتواند از سیمان و لولههای فلزی بار دیگر برای ساحت تونلها و موشکها استفاده کند.
تمایل کم به سرمایهگذاری در غزه
اگر حماس به طور کامل از بین رفته بود و دیگر در نوار غزه قدرت نداشت، اسرائیل ممکن بود تمایل بیشتری به رفع محاصره این منطقه داشته باشد، اما هنوز هیچ برنامهای برای یک دولت جایگزین در غزه وجود ندارد.
ایالات متحده و بسیاری از کشورهای جهان خواهان یک تشکیلات خودگردان فلسطینی هستند که پیش از تشکیل کشور احتمالی فلسطین، کرانه باختری و غزه را با حمایت کشورهای عربی اداره کند.
اما این برای دولت اسرائیل که مخالف تشکیل کشور فلسطینی است و هر گونه نقشی در غزه برای مقامات تحت حمایت غرب را رد کرده، قابل پذیرش نیست.
آسوشیتدپرس نوشت که بعید است کمککنندگان بینالمللی در سرزمینی که هنوز دولتی ندارد و در کمتر از دو دهه، شاهد پنج جنگ بوده، سرمایهگذاری کنند.
این شرایط، این خطر را به وجود آورده که اردوگاههای ساخته شده از چادر در امتداد ساحل مدیترانه در نوار غزه، ممکن است تا زمان نامعلومی همچنان برپا باشند.
