عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت چهاردهم، با اشاره به تجربه دوره قبل ریاستجمهوری دونالد ترامپ، گفت که هر چند به مردم فشار آمد اما اینها «بازیهای حیثیتی» است و جمهوری اسلامی نگران آمدن ترامپ نیست. همزمان قیمت دلار در بازار تهران، هزار و ۵۰۰ تومان افزایش یافت.
شامگاه دوشنبه اول بهمن در ایران، همزمان با مراسم تحلیف ترامپ، همتی در گفتوگوی ویژه خبری شبکه خبر با بیان این که تهران برای ترامپ برنامه دارد و جلسات متعددی در این خصوص برگزار شده است، گفت: «امیدواریم [دولت جدید آمریکا] عاقلانه فکر کنند.»
او گفت که دولت جو بایدن پس از دور اول ریاستجمهوری ترامپ گفته است «سیاست فشار حداکثری نتیجه نداده و این طرح شکست خورده» است.
پیش از این و در ۲۵ دی، مسعود پزشکیان، رییس دولت جمهوری اسلامی، در مصاحبه با شبکه خبری انبیسی آمریکا اعلام کرد تهران برای «مذاکره شرافتمندانه و برابر» با آمریکا آماده است.
وزیر اقتصاد دولت پزشکیان در ادامه اظهارات خود گفت: «آمریکاییها اعتراف کردند در سال ۱۳۹۹ درآمد نفتی جمهوری اسلامی به هشت میلیارد دلار رسید؛ هر چند کرونا هم به آن افزوده شد اما ما [جمهوری اسلامی] اداره کردیم.».
همتی با بیان این که «البته قبول دارم که این موضوعات به مردم فشار آورد»، تاکید کرد: «اما اینها بازیهای حیثیتی است و ما پیشبینیهای لازم را کردهایم.»
از آبان ماه و پس از پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا، گزارشهای متعددی درباره بازگشت سیاست فشار حداکثری او، مشابه رویهای که دولتش در سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ اعمال کرد، منتشر شدهاند.
افزایش بهای دلار در ایران
اظهارات همتی درباره این که دولت برای بازگشت ترامپ آماده است در حالی بیان شد که صبح دیروز (دوشنبه اول بهمن)، قیمت دلار در بازار تهران ۸۱ هزار و ۲۵۰ تومان بود اما ظهر روز سهشنبه دوم بهمن و کمتر از یک روز پس از تحلیف ترامپ، این قیمت در بازار تهران به ۸۲ هزار و ۷۰۰ تومان رسید؛ یعنی تنها در یک روز حدود هزار و ۵۰۰ تومان گران شد.
۱۴ آبان، کمی پیش از اعلام خبر پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ آمریکا، هر دلار در بازار تهران حدود ۶۹ هزار تومان معامله میشد و در همین مدت دو ماه و نیم گذشته، این بها نزدیک به ۱۴ هزار تومان افزایش یافت.
۲۹ خرداد امسال، محمدجواد ظریف، چهره حامی پزشکیان که اکنون معاون راهبردی اوست، در جریان تبلیغات انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری، در برنامه میزگرد سیاسی صداوسیما که از شبکه سه پخش شد، گفت: «بایدن پیچ را شل کرد که نفت فروختید؛ صبر کنید ترامپ برگردد ببینم چه میکنید.»
وقتی ظریف این هشدار را داد، هنوز نامزدهای نهایی انتخابات آبان ۱۴۰۳ در آمریکا مشخص نشده بودند اما حالا ترامپ به عنوان رییسجمهوری ایالات متحده رسما سوگند خورده و کار خود را آغاز کرده است.
روزنامه ایران، ارگان مطبوعاتی دولت، سه صفحه خود را به طور کامل به ارزیابی بازگشت ترامپ به قدرت اختصاص داد.
رویکرد این روزنامه بر دو پیشفرض عمده است: «تا اینجای کار ترامپ موضع قاطعی نسبت به جمهوری اسلامی اتخاذ نکرده است» و «سیاست فشار حداکثری ترامپ با آمدن جو بایدن ناکام ماند».
این روزنامه از این دو گزاره نتیجه گرفته که «شانس مذاکره هنوز از بین نرفته» است.
ایران در مطلبی با عنوان «پولتیک دوم ترامپ» نوشته است از آنجا که سیاست فشار حداکثری ترامپ در دولت بایدن، نافرجام ماند، ممکن است او با توجه به حدود نیم قرن مخاصمه جمهوری اسلامی و آمریکا، تصمیمی جدیدی اتخاذ کند. چیزی که روزنامه دولت آن را «پرده آخر بحران» روابط جمهوری اسلامی و آمریکا نامیده است.
نویسندگان یادداشت دیگری در این روزنامه با عنوان «دولت مجهول در واشنگتن» نیز اظهارنظرهای ترامپ درباره جمهوری اسلامی را تا اینجای کار «مبهم» ارزیابی کردند و بر اساس همین ابهامات، استدلال کردند که شانس توافق هنوز از بین نرفته است.
دنیای اقتصاد: سه سناریوی رویارویی با ترامپ
روزنامه دنیای اقتصاد، از زاویه اقتصادی به بازگشت ترامپ پرداخت.
این روزنامه در مطلبی با عنوان «استراتژی مواجهه با ترامپ» با یادآوری این که اقتصاد ایران یکی از بزرگترین شوکهای تاریخ خود را در سال ۱۳۹۷ و دور اول ریاستجمهوری ترامپ تجربه کرده است، سه سناریو را در مواجهه با ترامپ ارزیابی کرد.
به نوشته این روزنامه، درگیری نظامی دو کشور، هزینه نظامی سنگین و باخت اقتصادی برای ایران در پی خواهد داشت. در سناریوی دوم، عدم مذاکره با آمریکا، سبب اعمال فشار حداکثری خواهد شد که نتیجه آن برای ایران باخت اقتصادی خواهد بود.
این روزنامه تاکید کرده است تنها در سناریوی سوم، یعنی مذاکره برای همکاری اقتصادی مستقیم، ایران میتواند منافع اقتصادی داشته باشد.
کارگزاران: میهمانان راست افراطی بودند
روزنامه کارگزاران، متعلق به جریان اصلاحطلب و از حامیان مسعود پزشکیان، در مطلبی با عنوان «دوباره ترامپ»، به حاشیههای سیاسی مراسم تحلیف پرداخته است.
این روزنامه با اشاره به میهمانان مراسم تحلیف، آنها را ثروتمندان و رهبران «راست افراطی» نامیده است.
کارگزاران تاکید کرده که «ترس و نگرانی»، واکنش جهان به بازگشت ترامپ است.
اعتماد: ایرانیان مهاجر به زحمت خواهند افتاد
روزنامه اعتماد که متعلق به الیاس حضرتی، رییس شورای اطلاعرسانی دولت است، در چندین مطلب جداگانه، تبعات بازگشت ترامپ به قدرت را بررسی کرده است.
این روزنامه در گزارشی با عنوان «مصائب ايرانی بودن در آمریكای ترامپ» نوشته است سیاستهای مهاجرتی رییسجمهوری جدید آمریکا، به دلیل «مهاجر بودن، ایرانی بودن و مسلمان بودن»، برای ایرانیان مهاجر تبعات منفی خواهد داشت.
این روزنامه همچنین با طهمورث غلامی، کارشناس مسائل آمریکا گفتوگو کرده و از قول او نوشته است: «توقف غنیسازی در كنار پایان فعالیتهای منطقهای ايران، محور رایزنیهای احتمالی ایران و آمریکا است»
نگرانی کیهان در مورد آینده متحدان غربی آمریکا
کیهان، روزنامهای که علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، مدیرمسئول آن را منصوب میکند، در واکنشی خنثی، به تحلیف ترامپ پرداخت.
این روزنامه با ترجمه مطلبی از روزنامه گاردین بریتانیا، نوشته است متحدان غربی آمریکا که برای بازگشت ترامپ آماده میشوند، هنوز به بهترینها امیدوارند، اما عمدتا برای آنچه که ممکن است «بدترین وضعیت آشفته و بحرانی جهانی باشد»، آمادگی ندارند.
کیهان در بخش دیگری از این مطلب، با اشاره به آتشسوزیهای اخیر کالیفرنیا، از هزینههای سنگین برگزاری مراسم تحلیف ترامپ انتقاد کرده و در ضمن، آن را «امنیتیترین مراسم تحلیف تاریخ آمریکا» نامیده است.
این روزنامه، دوشنبه اول بهمن نوشته بود که ترامپ تنها در یک صورت میتواند به ایران «بیاید-آورده شود» و آن هم «برای تحمل مجازات صدور دستور» هدف قرار دادن قاسم سلیمانی است.
حسین شریعتمداری، نماینده خامنهای در روزنامه کیهان، ۲۷ دی ماه نوشت که مطرح کردن موضوع مذاکره با ایالات متحده، خارج از اختیارات پزشکیان بوده و وظیفه او «تلاش برای کشتن ترامپ» است.
این روزنامه پیش از این هم بارها به سخنان مقامات دولت درباره مذاکره با آمریکا حمله کرده است.
روزنامه سپاه پاسداران و یادآوری حمله به کنگره
روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران نیز مانند کیهان، درباره تبعات بازگشت ترامپ برای تهران سکوت کرده و از زاویه داخلی تحلیف را مورد بررسی قرار داده است.
این روزنامه با اشاره به حمله عدهای به ساختمان کنگره در سال ۲۰۲۰ که جوان آنان را «حامیان ترامپ» نامیده است، نوشت که ترامپ آنان را «میهنپرست» و «بسیار ویژه» خوانده بود.
جوان همچنین از طرح «ادعای تقلب در انتخابات ۲۰۲۰» از سوی ترامپ انتقاد کرده و نوشته است او بار دیگر هم «ادعای تقلب» را مطرح کرد.
روزنامه صداوسیما و نگرانی درباره تمامیت ارضی کانادا، پاناما و گرینلند
روزنامه جامجم، متعلق به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی، با سکوت درباره تبعات بازگشت ترامپ به قدرت برای جمهوری اسلامی، با انتقاد از سخنان او در مورد کانادا، گرینلند و کانال پاناما، آن را «زیادهخواهیهای جغرافیایی» ترامپ نامیده است.
جامجم در ادامه، از سیاستهای مهاجرتی سختگیرانه ترامپ انتقاد کرده و مانند کیهان، به برخورد رییسجمهوری جدید آمریکا با متحدان غربی پرداخته و نوشته است اروپا که در دوره اول ترامپ از تصمیمات «یک جانبه» او مانند خروج از توافق پاریس و توافق هستهای ایران ضربه دیده، اکنون با تهدیدهای جدیدی مواجه است.
ترامپ از روز اول بهمن (۲۰ ژانویه)، پس از برگزاری مراسم تحلیف، رسما کار خود را به عنوان رییسجمهوری آمریکا آغاز کرد.
سالا در این مصاحبه افزود در زمان بازجویی، سر او پوشیده بود و او را رو به دیوار مینشاندند.
این خبرنگار ادامه داد: «در یکی از بازجوییها، بیهوش شدم و آنها قرصی به من دادند تا آرام شوم... در برخی مواقع سعی میکنند با دادن پاداشی مانند خرما یا سیگار شما را آرام کنند و در مواقع دیگر، با دادن خبرهای بد سعی دارند شما را بِشکنند.»
به گفته این زندانی پیشین جمهوری اسلامی، بازجوها با استفاده از «تکنیکهای روانشناختی» به دنبال «خرد کردن» او بودند.
سالا ۱۹ دی و پس از گذراندن ۲۰ روز در زندان جمهوری اسلامی آزاد شد و چهار روز پس از آن، کارلو نوردیو، وزیر دادگستری ایتالیا، دستور آزادی فوری محمد عابدینی نجفآبادی، ایرانی بازداشتی در ایتالیا را صادر کرد.
عابدینی ۳۸ ساله به اتهام همکاری نظامی با سپاه، ۲۶ آذر به درخواست ایالات متحده در فرودگاه میلان بازداشت شد و قرار بود پس از طی مراحل قانونی به این کشور، مسترد شود.
ایراناینترنشنال ۱۵ مهر به طور اختصاصی گزارش داد جمهوری اسلامی آزادی سالا را به آزادی عابدینی منوط کرده است.
عابدینی به دست داشتن در انتقال یک فنآوری پهپادی به جمهوری اسلامی متهم است که در جریان حمله مرگبار نیروهای نیابتی حکومت ایران به نظامیان آمریکایی مستقر در مرز اردن و سوریه در بهمن ۱۴۰۲ مورد استفاده گرفت.
از دست رفتن حس زمان در سلول انفرادی
سالا در ادامه مصاحبه خود با تلویزیون ایتالیا گفت در دوران حضورش در زندان اوین، در یک سلول انفرادی کوچک فاقد تشک نگهداری میشد و همیشه لامپی با نور سفید در آن روشن بود.
سالا افزود: «در این شرایط خوابیدن بسیار سخت است و بدن شما حس درک زمان را از دست میدهد.»
این خبرنگار همچنین گفت در نخستین شب حبسش در زندان اوین، از مسئولان تقاضای داشتن یک قرآن به زبان انگلیسی کرده اما آنها حاضر به پذیرش این درخواست نشدند: «با توجه به این شرایط، برای پر کردن زمان، شروع به شمردن انگشتانم، خواندن ترکبیات موجود روی بسته نان و تکرار جدول ضرب کردم.»
او خاطرنشان کرد: «انزوا فقط به معنای تنها بودن در یک سلول نیست، بلکه به این معناست که هیچ چیزی برای پرت کردن حواس خود ندارید. شما همیشه تنها هستید، حتی زمانی که تنها نیستید، زیرا حتی زمانی که تحت بازجویی قرار میگیرید، صورتتان پوشانده میشود و شما رو به دیوار قرار دارید. صورتهای نگهبانان هم پوشیده است.»
جمهوری اسلامی در سالهای اخیر دهها شهروند خارجی یا دوتابعیتی را عمدتا به اتهام جاسوسی یا ارتکاب جرایم امنیتی دستگیر کرده است.
فعالان حقوق بشر بازداشت شهروندان کشورهای غربی از سوی جمهوری اسلامی را «گروگانگیری حکومتی» میدانند و میگویند تهران از این حربه برای تحت فشار گذاشتن غرب و گرفتن امتیاز از آن استفاده میکند.
شنیدن صدای دلخراش زندانیان سلولهای دیگر
سالا در ادامه مصاحبه گفت گاهی از سلولش در زندان اوین صدای زندانیان در سلولهای دیگر را میشنید که تلاش میکردند به خود آسیب برسانند: «دختری بود که در آن سلول کوچک دورخیز میکرد و سپس سرش را با تمام قدرت به در امنیتی میکوبید... صداهایی که از راهرو میآمد، اغلب دلخراش بود؛ گاهی گریه، گاهی استفراغ، و گاهی تلاش برای آسیب رساندن به خود.»
این خبرنگار ایتالیایی در دوران بازداشتش در ایران نگران بود که بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در کاخ سفید، منجر به پیچیدهتر شدن پرونده او شود.
سالا گفت: «میدانستم که شمارش معکوس برای مراسم تحلیف ترامپ آغاز شده و این موضوع من را بهشدت میترساند... اگر ترامپ بهطور علنی اعلام میکرد که قصد دارد علیه برخی ایرانیها دست به اقدام متقابل بزند، وضعیت من بهشدت پیچیده میشد.»
پیش از این در ۱۷ دی، روزنامه الجورناله، رسانه نزدیک به دولت ایتالیا، خبر داد جورجیا ملونی، نخستوزیر این کشور، در دیدار اخیر خود با ترامپ، موافقت او را برای «تعلیق» روند استرداد عابدینی به آمریکا به دست آورده بود.
نخستوزیر ایتالیا ۱۵ دی با ترامپ در اقامتگاه شخصی او در مارالاگو فلوریدا دیدار کرد.
این نخستینبار نیست که جمهوری اسلامی از طریق سیاست گروگانگیری، یکی از کشورهای غربی را به مبادله زندانیان وادار میکند.
در جریان مبادله زندانیان میان تهران و استکهلم، یوهان فلودروس و سعید عزیزی، دو شهروند سوئدی زندانی در ایران، در ازای آزادی حمید نوری اجازه یافتند ۲۶ خرداد خاک ایران را ترک کنند و به سوئد بازگردند.
نوری، دادیار سابق زندان گوهردشت، به اتهام دست داشتن در اعدام زندانیان سیاسی دهه ۶۰، در آبان ۱۳۹۸ در سوئد بازداشت و پس از محاکمه، به حبس ابد محکوم شد. دیوان عالی سوئد ۱۶ اسفند ۱۴۰۲ فرجامخواهی نوری را رد کرده بود.
فلودروس چهارم آبان در گفتوگو با پایگاه خبری پولیتیکو به شرح دوران حبس خود در زندان اوین پرداخت و تاکید کرد که قربانی سیاست گروگانگیری جمهوری اسلامی بوده است.
او در این نامه که دوشنبه اول بهمن در شبکه اجتماعی ایکس منتشر شد، نوشت: «هیچیک از روسایجمهور آمریکا تاکنون شجاعت خاتمه دادن به این استبداد را نداشتهاند. شما میتوانید، نه از طریق جنگ، بلکه با حفظ فشار حداکثری بر رژیم و حمایت حداکثری از مردم شجاع ایران.»
ترامپ که دوره دوم ریاست جمهوریاش از ۲ بهمن شروع شد، در موضعگیریهای پیشین خود، تلاش برای تغییر حکومت در ایران را رد کرده است.
او مهرماه در مصاحبه با پادکست پاتریک بت دیوید، در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آیا خواهان تغییر نظام حاکمیتی ایران است، گفت: «ما به هیچ وجه نمیتوانیم بهطور کامل درگیر چنین کاری شویم. بیایید با خودمان صادق باشیم، ما خودمان را هم نمیتوانیم اداره کنیم.»
ترامپ در دوران پیشین حضور خود در کاخ سفید بین سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۲۱، سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی را در پیش گرفت و از توافق هستهای بر سر برنامه هستهای ایران، موسوم به برجام، خارج شد.
این سیاست با کاهش قابل توجه صادرات نفتی جمهوری اسلامی همراه بود و اقتصاد ایران را بهشدت تحت تاثیر قرار داد.
ترامپ وعده داده در دولت دوم خود نیز سیاست فشار حداکثری را علیه حکومت ایران به کار خواهد گرفت.
الیوت آبرامز، نماینده پیشین دونالد ترامپ در امور ایران، آذرماه در مصاحبه با ایراناینترنشنال گفت با وجود برخی انتظارات، سیاست فشار حداکثری ترامپ هرگز به دنبال تغییر رژیم در ایران نبود، بلکه میکوشید به توافقی با تهران دست پیدا کند.
آبرامز اضافه کرد: «انتقاد ترامپ از برجام، محدودیت زمانی و جامع نبودن آن بود. این [توافق] به برنامه موشکی ایران یا حمایت ایران از تروریسم نمیپرداخت.»
جمهوری اسلامی ضعیفتر از هر زمان دیگری است
شاهزاده رضا پهلوی در ادامه نامه خود به ترامپ تاکید کرد دولت جدید آمریکا نباید به جمهوری اسلامی اعتماد کند.
او نوشت جمهوری اسلامی «که اکنون ضعیفتر از هر زمان دیگری است، خواهد کوشید خود را با فریب، وعدههای توخالی و حیلهگری در قالب یک توافق جدید حفظ کند، همانطور که در ۴۵ سال گذشته چنین کرده است، اما نمیتوان به این رژیم اعتماد کرد».
مارکو روبیو، گزینه پیشنهادی ترامپ برای وزارت خارجه آمریکا، هفته گذشته در جلسه بررسی صلاحیتش در سنای این کشور اعلام کرد واشینگتن نباید احتمال رسیدن به توافق با تهران را که به صلح و امنیت در خاورمیانه میانجامد، از دستور کار خود خارج کند.
روبیو گفت: «دیدگاه من در مورد ایران این است که باید آماده پذیرش هر توافقی باشیم که امنیت و ثبات در منطقه را برای ما به ارمغان میآورد، اما در عین حال باید واقعبینانه و با چشمان باز به آن نگاه کنیم.»
در هفتههای اخیر، مسعود پزشکیان و برخی مقامهای دولت او از تمایل تهران برای مذاکره با دولت ترامپ سخن گفتهاند.
پزشکیان ۲۵ دی در مصاحبه با شبکه خبری انبیسی آمریکا اعلام کرد تهران برای «مذاکره شرافتمندانه و برابر» آماده است.
او افزود جمهوری اسلامی «هرگز» قصد ترور ترامپ را نداشته است و در آینده نیز چنین کاری نخواهد کرد.
