خبرگزاری رویترز به نقل از مقامات غربی، منابع امنیتی و برخی منابع مطلع ایرانی گزارش داد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کنترل خود را بر صنعت نفت ایران شدیدتر کرده و صادرات نیمی از آن را در دست گرفته است.
به گفته منابع غربی و داخلی، کنترل سپاه پاسداران بر نفت ایران شامل مدیریت ناوگان مخفی تانکرها، لجستیک و شرکتهای پوششی برای فروش نفت به مشتریانی عمدتا در چین میشود.
بر اساس گزارش رویترز و به نقل از این منابع، سپاه پاسداران از حدود ۲۰ درصد صادرات نفت در سه سال گذشته به کنترل نیمی از صادرات رسیده است. همزمان و در قانون بودجه سال ۱۴۰۳ و لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، تقریبا تمام بودجه نیروهای مسلح جمهوری اسلامی بهصورت نفت خام و میعانات در اختیار آنان قرار گرفته است.
این تغییر پس از اعمال تحریمهای سختگیرانه غرب و عدم توانایی شرکتهای رسمی نفتی ایران، مانند شرکت ملی نفت و زیرمجموعههای آن، برای مقابله با تحریمها صورت گرفته است.
بر اساس اطلاعات رسیده به ایراناینترنشنال، جمهوری اسلامی مصمم است برای نفت ارسالی به بندر دالیان چین، تا پیش از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید مشتری پیدا کند و مقامهای تهران نگرانند با بازگشت ترامپ، دسترسی آنها به محمولههای نفتی در دالیان به ارزش حدود یک میلیارد دلار قطع شود.
به گفته چهار منبع، سپاه پاسداران در بخشی از فعالیتهای خود، به قلمرو نهادهای دولتی مانند شرکت ملی نفت ایران و شرکت تابعه آن در تجارت نفت وارد شده است.
به گفته ریچارد نفیو، معاون سابق نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، زمانی که تحریمها از سالها پیش صادرات نفت ایران را تحت تاثیر قرارداد، افرادی که شرکت ملی نفت ایران و صنایع گستردهتر را اداره میکردند، به جای رفتن به دنبال این که چگونه از تحریمها دوری کنند، به دنبال دور زدن تحریمها رفتند.
نفیو که اکنون محققی در دانشگاه کلمبیا است، گفت: «افراد سپاه پاسداران در قاچاق بسیار بسیار بهتر بودهاند و فقط در مدیریت میدان نفتی وحشتناک بودند. بنابراین کنترل بیشتری بر صادرات نفت داشتهاند.»
نقش چین و تخفیفهای سپاه پاسداران
چین بزرگترین خریدار نفت ایران است و سپاه پاسداران برای جذب مشتریان چینی، نفت ایران را با تخفیفی چشمگیر عرضه میکند.
یک منبع دخیل در فروش نفت ایران به چین، به رویترز گفت که درآمدهای صادرات نفت تقریبا به طور مساوی بین سپاه پاسداران و شرکت ملی نفت ایران تقسیم میشود.
این فرد گفت سپاه پاسداران، نفت را با تخفیف یک تا دو دلاری نسبت به قیمتهای پیشنهادی شرکت ملی نفت ایران میفروشد.
در گزارش رویترز، دو منبع غربی تخمین زدند که سپاه پاسداران تخفیفی حتی بیشتر ارائه کرده که به طور متوسط پنج دلار در هر بشکه است اما می تواند به هشت دلار هم برسد.
این نفت از طریق شرکتهای پوششی مانند هاوکن انرژی در چین که از سوی مقامات نظامی سابق این کشور اداره میشود، به فروش میرسد.
بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا، درآمدهای نفتی ایران در سال ۲۰۲۳ به ۵۳ میلیارد دلار رسید که نسبت به ۱۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ رشد قابل توجهی داشته است.
این درآمدها در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به ترتیب ۳۷ میلیارد دلار و ۵۴ میلیارد دلار بوده است.
نشریه واشینگتن فریبیکن، دوشنبه ۲۳ مهر در گزارشی درباره افزایش بسیار قابل توجه فروش نفت ایران از سوی جمهوری اسلامی در دولت جو بایدن، رییسجمهوری آمریکا، نوشت که بر اساس آخرین ارقام دولت و برآوردهای کارشناسان، درآمد نفتی غیرقانونی حکومت ایران در دولت بایدن به حدود ۲۰۰ میلیارد دلار رسید.
نقش سپاه قدس و ناوگان مخفی ایران در صادرات نفت تحریمی
بر اساس اسناد اطلاعاتی، قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس که در سال ۲۰۲۰ در حملهای از سوی ایالات متحده در بغداد کشته شد، مقر مخفیانهای برای مدیریت فعالیتهای قاچاق نفتی این واحد ایجاد کرد. مدیریت اولیه این مرکز به عهده رستم قاسمی، وزیر پیشین نفت ایران گذاشته شده بود.
گزارشها نشان میدهند بودجه سالانه سپاه پاسداران برای عملیاتهای روزمره و مقر مرکزی، حدود یک میلیارد دلار تخمین زده میشود.
از سوی دیگر بودجه حزبالله لبنان بهطور تقریبی نزدیک ۷۰۰ میلیون دلار است که بین ۷۰ تا ۸۰ درصد آن مستقیما از ایران تامین میشود.
حسن نصرالله، دبیرکل سابق حزبالله که در حمله هوایی اسرائیل به بیروت کشته شد، گفته بود جمهوری اسلامی بودجه این گروه از جمله حقوق اعضا و تسلیحات را تامین میکند.
به گفته شلومیت واگمن، مدیرکل پیشین نهاد مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم در اسرائیل، این بودجه شامل حقوق، تسلیحات و سایر هزینههای این گروه است.
نقش ناوگان مخفی ایران
شرکت ملی نفتکش ایران که پیشتر نقشی کلیدی در صادرات نفت داشته است، اکنون به سپاه پاسداران خدمات ارائه میدهد.
انتقال نفت از طریق کشتی به کشتی یکی از روشهای مورد استفاده برای پنهان کردن مبدا نفت است و این نفت معمولا به چین منتقل میشود.
در سال جاری، وزارت خزانهداری ایالات متحده و دفتر ملی مقابله با تامین مالی تروریسم اسرائیل، تحریمهایی را علیه ناوگان کشتیهای مرتبط با سپاه قدس اعمال کردند.
این ناوگان که به «ناوگان اشباح» معروف است، از روشهای پیچیدهای برای دور زدن تحریمها و فروش نفت تحریمی استفاده میکند.
ایالات متحده در ماههای اخیر در مجموع ۳۵ نفتکش مرتبط با سپاه قدس را تحریم کرده است.
در ابتدای این نشست، رزماری دی کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل هجدهمین گزارش آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل را قرائت کرد.
این مقام بلندپایه سازمان ملل از قدرتهای جهانی و جمهوری اسلامی خواست تا هرچه سریعتر برای بازگرداندن توافق ۲۰۱۵ که در ازای محدودسازی برنامه هستهای ایران، تحریمها علیه تهران را لغو کرده بود، تلاش کنند.
توافق برجام بین ایران با بریتانیا، آلمان، فرانسه، آمریکا، روسیه و چین سال ۲۰۱۵ منعقد شد اما ایالات متحده سال ۲۰۱۸، در اولین دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، از آن خارج شد.
موضع چین و ورسیه
در ادامه فو تسونگ، نماینده چین گفت توافق برجام بهترین گزینه برای حل مسئله هستهای ایران بود و «ما از همه طرفها میخواهیم با تلاش بیشتر گفتوگوها و مذاکرات را از سر بگیرند.»
او در ادامه با گفتن اینکه سیاست فشار حداکثری، باعث وضعیت فعلی برنامه هستهای ایران شده، گفت «مکانیسم ماشه نباید ابزار باجگیری شود.»
نماینده روسیه هم هشدار داد تلاش برای فعالکردن مکانیزم ماشه هیچ نتیجهای نخواهد داشت و گفت «هرگونه حملهای علیه تاسیسات هستهای ایران را محکوم میکنیم.»
موضع اتحادیه اروپا
استاوروس لامبرینیدیس، نماینده اتحادیه اروپا در شورای امنیت هم در سخنانی گفت اطمینان از اینکه ایران به سلاح هستهای دست نیابد یا آن را توسعه ندهد، یکی از اولویتهای اصلی امنیتی اتحادیه اروپا است.
لامبرینیدیس همچنین با اشاره به دو گزارش اخیر آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره غنیسازی ۶۰درصدی اورانیوم گفت «ما از مسیر هستهای ایران که به طور مداوم در حال گسترش است و گزارشهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی آن را تایید میکنند، نگران هستیم. بهویژه، انباشت اورانیوم با غنای بالا و گسترش زیرساختهای غنیسازی هستهای ایران بسیار نگرانکننده است.»
لامبرینیدیس همچنین در ادامه گفت این اقدامات «خطرات بسیار قابل توجهی» به همراه دارد و «نگرانیهای جدی درباره نیات ایران ایجاد میکند.»
موضع سه قدرت اروپایی
جیمز کاریوکی، معاون نماینده دائم بریتانیا هم با اشاره به اینکه ایران همچنان برنامه هستهای خود را در سطوحی توسعه میدهد که هیچ توجیه معتبر غیرنظامی ندارد، گفت «برنامه هستهای ایران هرگز تا این حد پیشرفته نبوده است و آژانس دیگر نمیتواند تایید کند که اهداف این برنامه صرفا صلحآمیز است.»
کاریوکی در ادامه گفت «رییسجمهور ایران یک انتخاب دارد. میتواند در ماههای آینده به تشدید ادامه دهد یا دیپلماسی را انتخاب کند.»
او در ادامه با تاکید بر اینکه ایران به تعهدات خود در برجام پایبند نیست، گفت «ایران با اظهارات تنشآمیز و خطرناک درباره توانایی و دکترین هستهای خود، تنشها را تشدید میکند.»
نماینده بریتانیا همچنین با گفتن اینکه با نزدیک شدن به موعد انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در اکتبر آینده، وضعیت حساستر میشود، گفت «ما هر گام دیپلماتیک لازم را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای برخواهیم داشت، از جمله اینکه در صورت لزوم مکانیزم ماشه را فعال کنیم.»
توماس زانایسن، نماینده آلمان در نشست شورای امنیت بااشاره به اینکه چرا ایران تنها کشوری است که بدون داشتن سلاح هستهای به غنیسازی ۶۰ درصدی دست زده است، گفت «اکنون زمان آن فرا رسیده است که ایران با اتخاذ گامهای عملی و قابل راستیآزمایی، روند گسترش برنامه هستهای خود را متوقف و معکوس کند.»
نماینده آلمان همچنین هشدار داد عدم پایبندی ایران، که شواهد آن بهطور دقیق از سوی آژانس بینالمللی انرژی اتمی ثبت شده است، به صورت مداوم در حال وخیمتر شدن است.
زانایسن در ادامه با اشاره به اینکه تداوم عدم پایبندی ایران و اظهارات اخیر مقامهای این کشور، نگرانیهای عمیقی ایجاد کرده است، گفت «این اظهارات بهطور آشکار با تعهدات ایران در چارچوب پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای در تضاد است و در سایه عدم پایبندی ایران، ناچار شدیم دست به اقدام بزنیم و گزینه اتخاذ گامهای بیشتر را برای خود محفوظ نگه داریم.»
موضع آمریکا درباره برنامه هستهای
رابرت وود، معاون سفیر آمریکا در شورای امنیت هم هشدار داد که «ایران همچنان به دامن زدن به درگیری و بیثباتی در خاورمیانه و سایر نقاط جهان ادامه میدهد و فعالیتهای هستهایاش همچنان باعث نگرانی جدی است.»
وود، با اشاره به اینکه ایران ادعا میکند اهدافش صلحآمیز و برای استفاده غیرنظامی است، گفت «گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی این ادعا را زیر سوال میبرد.»
نماینده آمریکا همچنین گفت ایران به جای گسترش برنامه هستهای خود و دامن زدن به گمانهزنیها درباره نیاتش، باید اقداماتی انجام دهد که اعتماد بینالمللی را تقویت کند و تنشها را کاهش دهد.
او در ادامه هشدار داد «هرچند دیپلماسی بهترین گزینه است، اما ایالات متحده بارها تصریح کرده که هستهای شدن ایران گزینهای پذیرفتنی نیست. ما آمادهایم از همه ابزارهای قدرت ملی خود برای تضمین این هدف استفاده کنیم.»
موضع ایران در نشست شورای امنیت
امیر سعید ایروانی، نماینده جمهوری اسلامی در سازمان ملل هم در واکنش به این صحبتها با اشاره به اینکه ایران صداقت خود را در مذاکرات نشان داده، گفت: «دیپلماسی نیازمند احترام دوجانبه است و ایران همواره به دیپلماسی به عنوان تنها مسیر درست معتقد است.»
سفیر ایران با اشاره به اینکه «استناد به مکانیزم ماشه برای «بازگشت فوری» تحریمها علیه تهران «غیر قانونی و غیرمولد» خواهد بود، هشدار داد ««این بهاصطلاح اسنپبک (بازگشت به پیش)، ابزاری در دستان شما برای سواستفاده و تهدید ایران نیست. ایران بهروشنی اعلام کرده که هر حرکت تحریکآمیزی با پاسخی قاطع و متناسب روبهرو خواهد شد.»
نگرانی سازمان ملل از برنامهای هستهای ایران
آژانس بینالمللی انرژی اتمی، نهاد نظارتی هستهای سازمان ملل، اعلام کرد که ایران در ماه جاری میلادی، غنیسازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد را، که به حدود ۹۰ درصد لازم برای استفاده تسلیحاتی نزدیک است، بهطور چشمگیری شتاب داده است.
کشورهای غربی می گویند که در هیچ برنامه غیرنظامی نیازی به غنی سازی اورانیوم تا این حد بالا وجود ندارد و هیچ کشور دیگری بدون تولید بمب هسته ای این کار را انجام نداده است.
ایران دستیابی به سلاح هسته ای را رد می کند و می گوید برنامه اش صلح آمیز است. اما دی کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل به شورای امنیت گفت آژانس نمیتواند به جامعه بینالمللی درباره ماهیت صلحآمیزبودن برنامه هستهای ایران، اطمینان دهد.
