آلمان، فرانسه و بریتانیا، روز سه‌شنبه ۲۷ آذر، ساعاتی قبل از جلسه شورای امنیت در مورد نحوه اجرای قطعنامه ۲۲۳۱، در بیانیه مشترکی از جمهوری اسلامی خواستند که از تشدید تنش هسته‌ای دست بردارد و مسیر خود را تغییر دهد تا راهی برای یک راه حل دیپلماتیک پیدا شود.
شورای امنیت سازمان ملل متحد بعدازظهر سه‌شنبه ۲۷ آذر به وقت نیویورک، در نشستی به بررسی اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ خود می‌پردازد که در پی توافق اتمی سال ۲۰۱۵، موسوم به برجام، صادر شد و مبنای توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی و تعهدات هسته‌ای تهران را مشخص می‌کند.
سه کشور اروپایی در بیانیه مشترک خود با اشاره به اینکه قطعنامه ۲۲۳۱ در اکتبر سال آینده منقضی می‌شود، تاکید کردند که ۱۰ ماه آینده برای ثبات در منطقه و یافتن راه‌حلی دیپلماتیک برای بحران هسته‌ای ایران بسیار حیاتی خواهد بود.
در این بیانیه به اظهارات رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، استناد شده است که طبق آن در این مقطع بحرانی، تهران بدون آنکه توجیه غیرنظامی معتبری ارائه کند، سرعت تولید اورانیوم غنی‌شده با درجه بالا را افزایش داده است.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا کنون چند بار تاکید کرده که ایران تنها کشوری است که بدون داشتن سلاح هسته‌ای، اورانیوم را تا غلظت ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند.
آلمان، فرانسه و بریتانیا در بیانیه مشترک خود گفته‌اند:«ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران نیز به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است، آن هم بدون هیچ توجیه غیرنظامی معتبری. این موضوع به ایران این قابلیت را می‌دهد که به‌سرعت مواد شکافت‌پذیر کافی برای تولید چند سلاح هسته‌ای فراهم کند.»
سه کشور اروپایی در بیانیه خود افزوده‌اند: «تهران گام‌های خود را در نصب سانتریفیوژهای پیشرفته تسریع کرده است. این اقدام، گامی آسیب‌زا در تلاش‌های جمهوری اسلامی برای تضعیف توافق هسته‌ای است که مدعی حمایت از آن هستند. در همین حال، مقامات حکومت ایران تهدید به خروج از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای کرده و به‌طور علنی از تغییر دکترین هسته‌ای خود سخن گفته‌اند.»
به گفته این سه کشور امضاکننده برجام، «عدم همکاری جمهوری اسلامی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی طی سال‌های طولانی، همچنین باعث تضعیف تلاش‌های جهانی برای عدم اشاعه هسته‌ای شده است. این عدم همکاری مانع از انجام کارهای حیاتی آژانس برای ارزیابی برنامه هسته‌ای ایران می‌شود. توافقات ایران با آژانس و تعهدات قانونی این کشور باید به‌طور کامل و بدون تاخیر اجرا شود، همان‌طور که بارها توسط مدیرکل و شورای حکام درخواست شده است.»
در پایان این بیانیه تاکید شده است که «سه کشور اروپایی (E3) همیشه به‌دنبال راه‌حلی دیپلماتیک بوده‌اند تا اطمینان حاصل شود که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت. ما فوریت این وضعیت را درک می‌کنیم، با توجه به شرایط کنونی و نزدیک شدن به انقضای این قطعنامه، ما از ایران می‌خواهیم که از تشدید تنش هسته‌ای دست بردارد و مسیر خود را تغییر دهد تا راهی برای یک راه‌حل دیپلماتیک فراهم شود.»
آمادگی اروپا برای فعال کردن مکانیسم ماشه
بیانیه مشترک سه کشور اروپایی در آستانه جلسه شورای امنیت سازمان ملل، تازه‌ترین موضع‌گیری قاطع آنها در قبال برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی در ماه‌های اخیر محسوب می‌شود.
بریتانیا، فرانسه و آلمان، ۱۱ روز پیش نیز در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کردند که در صورت لزوم آماده هستند تا برای جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای، مکانیسم ماشه را فعال کنند تا همه تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران از سر گرفته شود.
سفیران بریتانیا، آلمان و فرانسه در سازمان ملل، روز ششم دسامبر در نامه‌ای به شورای امنیت نوشتند: «ایران باید فعالیت‌های هسته‌ای خود را کاهش دهد تا فضای سیاسی مساعدی برای پیشرفت معنادار مذاکرات و راه‌حل‌های دیپلماتیک ایجاد شود.»
سه کشور اروپایی در آن نامه تاکید کردند: «ما مصمم هستیم از همه ابزارهای دیپلماتیک، از جمله مکانیسم ماشه، در صورت لزوم و برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای استفاده کنیم.»
مکانیسم ماشه به سازوکاری گفته می‌شود که در متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت آمده است و بر اساس آن، اگر جمهوری اسلامی از اجرای تعهدات برجامی خود سر باز زند، امکان بازگرداندن تمامی تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد را فراهم می‌آورد که از سال ۲۰۰۶ وضع و اعمال شده بود و با توافق اتمی موسوم به برجام به حالت تعلیق درآمده است.
این بند اجازه می‌دهد که تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران به صورت خودکار بازگردند، بدون آنکه اعضای شورای امنیت برای جلوگیری از آن حق استفاده از حق وتو داشته باشند.
با این حال، فعال کردن مکانیسم ماشه تنها تا ۱۸ اکتبر سال آینده ممکن است زیرا قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که در سال ۲۰۱۵ صادر شد، اعتباری ۱۰ ساله دارد و در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اوایل ماه جاری میلادی به رویترز گفت که جمهوری اسلامی «به طور چشمگیری» غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد را افزایش داده است. این میزان از غنی‌سازی بسیار نزدیک به غنی‌سازی با خلوص ۹۰ درصد است که برای ساخت سلاح هسته‌ای مورد نیاز است.
کشورهای غربی می گویند که در هیچ برنامه غیرنظامی به غنی‌سازی اورانیوم با چنین غلظتی نیاز نیست و هیچ کشور دیگری بدون تولید بمب هسته‌ای این کار را انجام نداده است. با این حال، جمهوری اسلامی تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای را انکار می‌کند؛ هرچند در ماه‌های اخیر مقامات جمهوری اسلامی با صراحت بیشتری از ضرورت تغییر دکترین هسته‌ای جمهوری اسلامی سخن می‌گویند.
طرف‌های اروپایی توافق هسته‌ای ایران (برجام) در ماه های اخیر و به‌ویژه پس از حمایت نظامی جمهوری اسلامی از روسیه در جنگ اوکراین مواضع سختگیرانه تری در قبال تهران اتخاذ کرده اند.
نامه سه کشور اروپایی به شورای امنیت و بیانیه مشترک آنها در شرایطی منتشر شده که تهران در ماه‌های اخیر با شکست‌های استراتژیک و بزرگی از جمله ضربات بی‌سابقه به گروه‌های نیابتی خود در غزه و لبنان و سرنگونی بشار اسد در سوریه مواجه شده است.
آلمان، فرانسه و بریتانیا ماه گذشته پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورای حکام آژانس بین‌المللی ارائه کردند. در این قطعنامه که به تصویب اکثریت اعضای شورای حکام رسید، از ایران خواسته شده است که با آژانس همکاری و به سوالات این نهاد وابسته به سازمان ملل پاسخ دهد.
جمهوری اسلامی در واکنش به تصویب این قطعنامه بر شدت فعالیت‌های هسته‌ای خود افزود و از جمله شمار زیادی از سانتریفیوژهای جدید را فعال کرد.
پس از آن، معاونان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی و سه کشور هسته‌ای اواخر ماه گذشته میلادی در ژنو با یکدیگر مذاکره کردند اما گفته شد که این مذاکرات نتیجه‌ای در بر نداشته است.
نامه سه کشور اروپایی و تاکید بر آمادگی برای فعال کردن مکانیسم ماشه پس از آن به شورای امنیت ارسال شد که جمهوری اسلامی و روسیه نامه‌های جداگانه‌ای به این شورا نوشتند.
