نماینده آمل در مجلس «قسم حضرت عباس» خورد که دیگر نیازی به واردات برنج نیست اما آمارهای مرکز آمار ایران می‌گویند قیمت برنج خارجی نسبت به ایرانی در شهریور ماه بسیار بیشتر گران شده است. آیا تجربه افزایش ۱۳۱ درصدی قیمت برنج در سال ۱۴۰۰ تکرار خواهد شد؟
رضا حاجی‌پور، نماینده آمل در مجلس شورای اسلامی، در جلسه علنی ۱۸ مهر ۱۴۰۳ مجلس، در تذکری شفاهی گفت: «متاسفانه برخی افراد که وارد کننده برنج هستند اخیرا نامه‌ای خطاب به محمدرضا عارف، معاون اول رییس‌جمهور و همچنین وزیر جهاد کشاورزی تنظیم کرده‌اند مبنی بر این که برنج در کشور نداریم و از آنجایی که قیمت برنج افزایش خواهد یافت، اجازه دهید برنج وارد کنیم.»
حاجی‌پور با بیان این که «واردکنندگان برنج توطئه کرده‌اند» اضافه کرد: «همین الان ۷۵۰ تن برنج وارد شده و به حضرت عباس انبار‌های ما پر برنج است.»
به نظر می‌رسد منظور حاجی‌پور از «۷۵۰ تن» در واقع ۷۵۰ هزار تن باشد که البته این رقم هم با آمارهایی که پیش‌تر اعلام شده، هم‌خوانی ندارد.
حدودا یک هفته قبل، دهم مهر ماه ۱۴۰۳، روزنامه هم‌میهن از قول سهراب سهرابی، مجری طرح برنج وزارت جهاد کشاورزی نوشت از ابتدای سال تاکنون ۵۰۰ هزار تن برنج خارجی از مبدا کشورهای مختلف تامین و وارد شده است. حال این ۲۵۰ هزار تن، در یک هفته چطور به عدد قبلی اضافه شده و به ۷۵۰ رسیده است، مشخص نیست.
اختلاف ۲۵۰ هزار تن عدد کمی برای بازار واردات برنج ایران نیست و تقریبا ۵۰ درصد بالاتر از رقم قبلی است که مقام وزارت کشاورزی اعلام کرده بود.
دعوای برنج ایرانی و خارجی
از زمانی که در دهه ۸۰ شرکت‌های بزرگ مواد غذایی مثل گلستان، محسن و دیگران، وارد بسته‌بندی برنج خارجی شدند، موضوع ممنوعیت واردات برنج هم مورد توجه قرار گرفت.
برای سال‌های طولانی، جمهوری اسلامی به منظور حمایت از تولید داخلی برنج، از مرداد تا آبان ماه هر سال، ممنوعیت واردات برنج را اعمال می‌کند.
در توجیه ممنوعیت یا ضرورت واردات، به میزان و نیاز مصرف و قیمت اشاره می‌شود.
حامیان ممنوعیت واردات، معتقدند برنج مورد نیاز کشور در کشور تولید می‌شود یا دست‌کم برنج ایرانی تکافوی بخش عمده نیاز داخلی را می‌دهد.
سهرابی، مجری طرح خودکفایی برنج وزارت کشاورزی، نیاز سالانه برنج کشور را با احتساب جمعیت ۸۶ میلیون نفری و متوسط سرانه مصرف ۳۵ کیلوگرم، حدود سه میلیون تن برآورد می‌کند و می‌گوید: «بنا به دلایلی همچون همه‌گیری کرونا و تغییر رژیم غذایی روزانه، سرانه مصرف طبق گزارش مرکز آمار ایران و موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی به ۲۷ کیلوگرم رسیده است.»
این مقام جهاد کشاورزی، با پیش‌بینی برداشت ۲/۷ میلیون تن برنج در ایران و واردات ۴۹۱ هزار تن برنج در پنج ماه نخست ۱۴۰۳، معتقد است امسال کشور نیازی به واردات برنج ندارد.
تجربه چه می‌گوید؟
سال ۱۴۰۰ با وجود این که قیمت برنج ایرانی نزدیک به برنج خارجی بود، به دلیل محدودیت ایجاد شده برای واردات، قیمتها در بازار افزایش زیادی پیدا کرد چون طبق گفتههای مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی در همان زمان، خشکسالی ۵۰ سال گذشته و آسیب جدی آن به کشتهای مختلف کشاورزی از جمله برنج، باعث کاهش حدود ۱۸ تا ۱۹ درصدی تولید برنج داخلی شده بود.
از طرف دیگر انجمن واردکنندگان برنج از ذخیره کم برنج خارجی خبر داده بود و چند بار خواستار کاهش زمان دوره ممنوعیت فصلی واردات برنج شده بود اما هیچ کدام از این موارد مورد توجه قرار نگرفت و در نهایت قیمت برنج افزایش یافت.
طبق دادههای رسمی، در آن سال قیمت برنج بیش از ۱۳۱ درصد افزایش پیدا کرد.
آخرین آمار قیمت برنج
آخرین گزارش مرکز آمار زیر عنوان «متوسط قیمت کالاهای خوراکی منتخب در مناطق شهری کشور» نشان می‌دهد در شهریور ۱۴۰۳، قیمت برنج ایران نسبت به شهریور ۱۴۰۲، حدود ۴/۴ درصد افزایش داشته است.
این در حالی است که قیمت برنج خارجی در همین دوره زمانی، ۱۲/۶ درصد افزایش داشته است.
بر اساس همین گزارش، قیمت هر کیلو برنج ایرانی بین ۹۹ هزار و ۵۰۰ تومان تا ۱۵۵ هزار و ۴۰۰ تومان و قیمت برنج خارجی، هر کیلو بین ۵۶ هزار و ۲۰۰ تومان تا ۸۱ هزار و ۹۰۰ تومان است.
برنج خارجی بیشتر در خانوادههای کم درآمد مصرف می‌شود. ممنوعیت واردات، قاعدتا با کاهش عرضه، سبب افزایش قیمت برنج خارجی خواهد شد و در نهایت ممکن است در کوتاهمدت و مثل سال ۱۴۰۰، قیمت برنج ایرانی و خارجی به هم نزدیک و خرید برنج ایرانی به صرفهتر شود اما در بلند مدت همانطور که تجربه ثابت کرده است، قیمت برنج ایرانی دوباره نسبت به برنج خارجی افزایش خواهد یافت.
در این مسیر، علاوه بر برنج ایرانی، در نهایت برنج خارجی هم گرانتر خواهد شد و فشار نهایی بر دوش مصرف کننده برنج خارجی خواهد بود که عمدتا از اقشار ضعیفتر جامعه است.
