سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی: تعلق کشتی توقیف شده به اسرائیل محرز است

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، روز دوشنبه ۲۷ فروردین اعلام کرد تعلق کشتی توقیف شده در تنگه هرمز به اسرائیل «محرز» است.

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، روز دوشنبه ۲۷ فروردین اعلام کرد تعلق کشتی توقیف شده در تنگه هرمز به اسرائیل «محرز» است.
کنعانی در نشست خبری هفتگی خود گفت: «با توجه به نقض قوانین دریانوردی از سوی کشتی مد نظر و عدم پاسخ مقتضی به سوالات مطروحه از سوی مراجع ذیربط، کشتی مذکور به داخل آبهای سرزمینی ایران هدایت شده است.»
نیروی دریایی سپاه پاسداران روز ۲۵ فروردین این کشتی باری را با نام «اماسسی آریز» در آبهای منطقه توقیف کرد.
این کشتی با پرچم کشور پرتغال در حال تردد از مبدا امارت به مقصد هند بود.
رسانههای حکومتی در ایران نوشتند نیروهای ویژه دریایی سپاه پاسداران با اجرای عملیات هلیبورن روی عرشه این کشتی باری فرود آمدند و کنترل آن را به دست گرفتند.
کشتی توقیف شده متعلق به شرکت «زودیاک مَریتایم» است که مالک بخشی از آن، ایال عوفر، سرمایهدار برجسته اسرائیلی است.
کنعانی در ادامه سخنان خود گفت: «ایران در چارچوب صیانت از منافع ملی و حاکمیت سرزمینی خود و همچنین نظارت کامل بر مبادی ورودی و خروجی تنگه هرمز، کلیه ترددها را در این تنگه راهبردی تحت نظر دارد و از نقض و خدشهدار شدن آن به هر میزانی که باشد، جلوگیری میکند.»
در طول دهههای اخیر مقامهای جمهوری اسلامی مکررا تهدید کردهاند تنگه هرمز را که یکی از شریانهای اصلی جریان انرژی جهان به شمار میرود، خواهند بست.
در یکی از آخرین موارد این تهدیدها، علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران روز ۲۱ فروردین اعلام کرد در صورت تشدید فشارها بر تهران، جمهوری اسلامی میتواند تنگه هرمز را ببندد.
اقدام سپاه پاسداران در توقیف کشتی باری اماسسی آریز در بحبوحه افزایش شدید تنشها میان ایران و اسرائیل صورت گرفت.
یسرائیل کاتز، وزیر امور خارجه اسرائیل در واکنش به این رخداد گفت رژیم جنایتکار خامنهای «با نقض قوانین بینالمللی، دزدی دریایی انجام میدهد».
جمهوری اسلامی ساعاتی پس از توقیف این کشتی، با بیش از ۳۰۰ پهپاد، موشک کروز و موشک بالستیک به اسرائیل حمله کرد.
هنوز مشخص نیست جمهوری اسلامی اقدامات خود را علیه آن دسته از کشتیهای باری در آبهای منطقه که رسانههای حکومتی آنها را «مرتبط با اسرائیل» میخوانند، ادامه خواهد داد یا خیر.
روزنامه فایننشال تایمز روز ۲۷ فروردین نوشت حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل تاثیر خاصی بر روی بازارهای جهانی نفت نداشته است اما عملیات تلافیجویانه احتمالی اسرائیل میتواند ثبات این بازارها را بر هم بزند.
هلیما کرافت، مدیر استراتژی جهانی کالا در بانک «بازارهای سرمایه آربیسی» در گفتوگو با فایننشال تایمز هشدار داد جمهوری اسلامی توان بستن تنگه هرمز را ندارد اما این احتمال وجود دارد که در صورت تشدید تنشها، حکومت ایران همانند سال ۲۰۱۹ حمله به نفتکشها، خطوط لوله نفت و زیرساختهای حیاتی انرژی [در منطقه] را در دستور کار قرار دهد.
در سپتامبر ۲۰۱۹، حوثیهای یمن، از گروههای نیابتی جمهوری اسلامی، در حملهای پهپادی تاسیسات نفتی عربستان سعودی را در مناطق بقیق و خریص در شرق این کشور هدف قرار دادند.
از زمان آغاز مناقشه کنونی حماس و اسرائیل، حوثیها با حمله به کشتیهای بینالمللی در دریای سرخ، تنگه بابالمندب و خلیج عدن، امنیت دریانوردی را در منطقه به خطر انداختهاند.

گشتهای به اصطلاح «امنیت اخلاقی» و «ارشاد» به خیابانها گسیل شدهاند. حکومت برای اعمال قدرت خود چه توجیهاتی دارد؟
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانیهای اخیر خود بار دیگر همه دستگاهها را به برخورد با آنچه «ناهنجاری» میداند فراخوانده است. او از «چالش تحمیلی حجاب» سخن میگوید و از طریقِ بازی با کلمات، موضع تهاجمی خود نسبت به جامعه را در پوششی دفاعی عرضه میکند. آنچه در ادبیات رسمی رژیم، ناهنجاری نامیده میشود، رفتارها و پوشش انتخابی مردم در عرصه زیست روزمرهشان است.
به دنبال شعلهورتر شدن نزاع میان حکومت و مردم بر سر مسائل مختلف از جمله الگوهای ارزشی و هنجاری و همچنین عناصر هویتی، جمهوری اسلامی موضع خود را در موقعیت خطرناکی ارزیابی میکند. اکنون در آستانه افزایش دما و به تبع آن کاهش پوشش زنان، حرارت این نبرد نیز بالا خواهد رفت. ضمنا چیز زیادی به دومین سالگرد خیزش بزرگ «زن، زندگی، آزادی» باقی نمانده است. توجه به این مختصات، همزمان با اوجِ درماندگی نظام در حوزههای متنوع داخلی و خارجی از اهمیت موضعگیریهای اخیر رهبر حکومت پرده برمیدارد.
قابل پیشبینی بود که اظهارات علی خامنهای در حکم اعلام آتش، به نیروها و نهادهای تحت امرش علیه مردمی است که انتخاب کردهاند جور دیگری زندگی کنند. در پی سخنان او، مقامات مختلف به تکاپو افتاده تا تبعیت بیچون و چرای خود از منویات آن مقام را به رخ بکشند. قرائن و شواهد حاکی است که گشتهای به اصطلاح «امنیت اخلاقی» و «ارشاد» به خیابانها گسیل شدهاند و نظام در حال برق انداختن بر سلاح خود برای نبرد است.
همواره بسیاری از ناظران و تحلیلگران به عدم عادیسازی مسائل مربوط به «خورد و پوش و نوش» از سمت نظام جمهوری اسلامی خرده میگیرند. این گروه با بیان نامعقول بودن چنین تقابلی با عامه مردم، به رهبران جمهوری اسلامی توصیه میکنند که با وانهادن چنین اموری، به ترمیم روابط خود با جامعه و تقویت کارآمدی نظام حکمرانی بپردازند.
در مقابلِ این رویکرد باید گفت دادههای بسیاری از این ایده پشتیبانی میکنند که رژیم مستقر، فاقد ویژگیهای اقتدار عقلانی است؛ بنابراین، انتظار رفتار عقلانی از چنین نظامی خود به امری نامعقول بدل میشود. چنانچه عقلانیت را صرفا «عقلانیت ابزاری» بدانیم و عقلانیت ابزاری را منحصرا به معنای انتخاب بهترین وسیله برای رسیدن به هدف معنا کنیم، جمهوری اسلامی واجد شکلی از عقلانیت است. گرچه ماهیت و اهداف نظام جمهوری اسلامی نسبتی با عقلانیت نمییابد، اما با شناختی که از سرشت خود دارد به طور غریزی در مسیر بقای خود گام برداشته و در این راه به وسایل مورد نیازش متوسل میشود.
نظام جمهوری اسلامی ماهیتی ایدئولوژیک دارد. میتوان مدعی شد که ایدئولوژی نظام به مرور رو به افول نهاده و از تعداد باورمندان به آن کاسته شده است. امروزه زور و تزویر واسطههای مستحکمتری برای حفظ نظام هستند. اما از سویی سیستم تولید، بازتولید و توزیع ارزشها، هنجارها و قواعد ایدئولوژیک با قدرت به کار خود ادامه میدهد. کمیت نهادهای ایدئولوژیک رو به فزونی داشته و شعارها و مراسم و مناسک همچنان پابرجاست. رهبری نظام، در کسوت ایدئولوگ اعظم قرار دارد و حامیان آن در سنگر ارگانهای ایدئولوژیک از مصونیت پولادین و منابع مالی عظیم برخوردارند. چنین شبکهای فراتر از ایدئولوژی در معنای ذهنی است و واقعیتی درهم تنیده از منافع و اقتدار است که با اضمحلالِ آن، کل نظام فرو میپاشد.
این ایدئولوژی، بستر توجیهات حکومت برای اعمال قدرت است. رژیم حاکم بر ایران بر بنیاد کارآمدی، مقبولیت عام، فراهم کردن تمهیدات خلق ثروت یا تامین و تضمین آزادی شهروندان، استوار نیست که نیازی به چرخش عقلانی در معنای عرفی، احساس کند. هر چرخش و تجدید نظری در این عرصه را خصم راستین خود میداند و کوچکترین کرنشی را به مثابه واگذاری ملک انحصاری خود تلقی میکند.
جمهوری اسلامی از بدو تاسیس، ادعای تمامیت و انحصار داشته؛ ایدئولوژی حاکم مایل به برقراری چیرگی تام بوده و سلطه بر تک تک سلولهای جامعه را فرمولبندی کرده است. اعمال سلطه و کنترل بر بدنها، بالاخص بدن زنان، که بر اساس قرائت حاکم از متون فقهی در مرتبه بالایی برای حکِ فرامینِ دستگاه قرار دارد، جزئی جداییناپذیر از ذاتِ رژیم است. جمهوری اسلامی، به تبع اسلاف خود، همچون حکومت شوروی، آزادیهای فردی و اجتماعی را به طور مطلق برنمیتابد. این نظامها دنبالهرَوی جوانان و نوجوانان از سبکهای جدید موسیقی تا مدهای روز در عرصه آرایش و پوشاک، حضور افراد در اجتماعات خارج از چارچوب رسمی و هر نوع تمایل غیر برنامهریزی شده توسط ایدئولوژی حاکم را به منزله کاتالیزور فروپاشی میبینند.
نگاه کردن به مسائل از زاویه دید چنین حکومتی، ما را به نتایجی یکسره مغایر با انتظارات عقل سلیم میرساند. از همین رو است که گفتمان منطقی منتقدان رژیم، قابل ترجمه به زبانِ جمهوری اسلامی نیست. از این منظر میتوان از تصمیم خامنهای برای تشدید درگیریها با اکثریت عاصی مردم، آن هم زمانی که حکومت در تنگناهای غیر قابل تصور گرفتار شده، رمزگشایی کرد.
ماکیاولی اندیشمند بزرگ سیاسی میگوید: «ممکن نیست کسی را که همیشه به شیوهای معین عمل کرده و کامیاب شده است، متقاعد کرد که بهتر است یک بار هم روشی دیگر انتخاب کند.» این الگوی رفتاری غالب، در مواجهات خامنهای با مسائل اجتماعی، مطالبات و جنبشهای مردم ایران بوده است. او همواره به تشدید سرکوب و اصرار بر مواضع خود روی آورده و به علل گوناگونی مانند نبود مکانیسم معتبر برای پاسخگوسازی او در عرصه داخلی و بینالمللی و یا برخورداری از منابع مالی نامحدود، توفیق یافته. هرچند توفیقات او موجب انباشت نفرت عمومی و افزایش اصطکاک میان اقشار مختلف جامعه با حکومت و حتی ریزشهایی در بدنه هواداران شده، اما همین که او خود را همچنان نشسته بر کرسی ولایت میبیند، موجب تامین رضایتش است. لذا این الگو را فرمول پیروزی میداند.
این موضوع با اغماض، شباهتهایی با مبحث «وابستگی به مسیر» (Path Dependency) دارد. این اصطلاح، برای اشاره به انتخابهایی به کار میرود که ممکن است بسیار جزئی و در مقطعی خاص صورت پذیرفته باشند، اما ناخواسته بر کل انتخابهای آتی تاثیر گذاشته و دستان فرد را در انتخابهای بعدی میبندد. از آنجا که رهبر جمهوری اسلامی، حکمرانی مطلق در لباس ولایت فقیه را انتخاب کرده، در ساحتهای گوناگون، دایره انتخاب محدودی دارد. اما تفاوت بحث با مقوله «وابستگی به مسیر» در این است که اولا انتخاب نخست رهبر جمهوری اسلامی، انتخابی کلان بوده و نه خُرد و ثانیا در مسیر جمهوری اسلامی این وابستگی و جبر، ماهوی است و نه عارضی و حل شدنی.
علی خامنهای میداند به واسطه مجموعهای از تحولات، رویدادها و پدیداری امکانات نوین، بستر زیست غیر رسمی شهروندان گشودهتر شده است. او همچنین واقف است که شجاعت ایرانیان برای به چالش کشیدن باورها و مرزهای تحمیلی حکومت، افزایش یافته. جسارت ایرانیان و تکثر الگوهای مورد تبعیت شهروندان بر همگان عیان گشته. حقوقی که آگاهی از آن به واسطه زیست روزمره کسب میشود و تجربه آزادی در فضاهای خالی از اقتدار یا در کنشهای شجاعانه مقاومت مدنی، اموری سلب ناشدنی و بازگشتناپذیرند.
بر پایه این تحلیل و متکی به شواهد و تجربیات، به نظر میرسد رهبر نظام اسلامی، بازی بر روی صفر یا صد را ادامه خواهد داد و صحنه نبرد با جامعه را خالی نخواهد کرد. باقیماندگان در ایوان قدرت نیز فاقد شان و استقلالی برای عرض اندام و یا مخالفت با این حاکم مطلق هستند.
اما در سمت دیگرِ معادله نیز، نیرویی سازشناپذیر قرار دارد؛ نیرویی که نه بر حسب مصالح سیاسی یا مناسبات قدرت، بلکه برای زندگی و تنها با اهرم و ابزار زندگی، پیش میرود. نه از سر خوشباوری آرمانگرایانه، بلکه با نگاه به مسیر طی شده و با اذعان به تبعات و تلفات احتمالی سنگین، میتوان تصور کرد، این نیروی مردم است که «شاهین ترازو را به جانب کفه فردا خم میکند.»

روزنامه فایننشال تایمز گزارش داد حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل تاثیر خاصی بر روی بازارهای جهانی نفت نداشته است اما عملیات تلافیجویانه احتمالی اسرائیل میتواند ثبات این بازارها را بر هم بزند.
بر اساس این گزارش، بازار نفت و همچنین بازار سهام آسیا دوشنبه ۲۷ فروردین روز آرامی را آغاز کردند.
به نظر میرسد کارگزاران و فعالان این حوزه تا امروز نسبت به تبدیل شدن منازعه کنونی به جنگی تمامعیار و عواقب احتمالی آن برای تامین انرژی جهان، نگرانی جدی ندارند.
قیمت نفت خام برنت، به عنوان شاخصی بینالمللی، با آغاز معاملات در آسیا در صبح دوشنبه به ۹۰/۳۱ دلار در هر بشکه کاهش یافت.
قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت، به عنوان شاخص ایالات متحده نیز تا حد زیادی ثابت ماند و ۸۵/۴۴ دلار در هر بشکه معامله شد.
این واکنش حداقلی میتواند نشان دهنده این باشد که بازارهای جهانی معتقدند تحولات پس از تهاجم ایران محدود و کنترلشده خواهد بود زیرا هم تهران عملیات خود را «پایان یافته» اعلام کرده و هم واشینگتن میکوشد از شعلهورتر شدن تنشها در منطقه جلوگیری کند.
جمهوری اسلامی شامگاه شنبه با بیش از ۳۰۰ پهپاد، موشک بالستیک و موشک کروز به اسرائیل حمله کرد.
این اولین حمله مستقیم جمهوری اسلامی از خاک ایران به اسرائیل به شمار میرود.
اسرائیل اعلام کرد سامانههای دفاعی این کشور توانستند با کمک متحدان خود، ۹۹ درصد از پرتابههای ایران را رهگیری و ساقط کنند.
ایران این عملیات را به تلافی حمله مرگبار اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق انجام داد.
در حمله اسرائیل در روز ۱۳ فروردین، هفت عضو سپاه پاسداران، از جمله محمدرضا زاهدی، فرمانده نیروی قدس سپاه در سوریه و لبنان و محمدهادی حاجیرحیمی، معاون او، کشته شدند.
کارگزاران بازارهای جهانی ابراز نگرانی کردهاند که تحولات اخیر و گمانهزنیها درباره احتمال پاسخ اسرائیل به حمله جمهوری اسلامی، بیثباتی این بازارها را در پی داشته باشد.
به گزارش فایننشال تایمز، قیمت طلا روز دوشنبه به دو هزار و ۳۵۵ دلار در هر اونس رسید.
تقاضای قابل توجه بازارهای نوظهور و بانکهای مرکزی کشورهای آسیایی از جمله چین و نیز افزایش تقاضای خردهفروشی، از دلایل این موضوع به شمار میروند.
دنیل هاینز، استراتژیست ارشد کالاها در «گروه بانکداری استرالیا و نیوزلند» گفت که «ماهیت سنجیده حملات ایران و اطلاعرسانی پیش از وقوع این عملیات» باعث شدند نگرانی بازار جهانی نفت در خصوص تحولات منطقه کاهش یابد.
جو بایدن، رییسجمهوری آمریکا، از بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل خواسته است رویکردی «حساب شده» در برابر اقدام اخیر تهران داشته باشد.
برخی گزارشها حاکی از آن است که واشینگتن به اسرائیل تاکید کرده در حمله احتمالی این کشور به ایران مشارکت نخواهد کرد.
کابینه جنگ اسرائیل روز ۲۶ فروردین برای بررسی واکنش این کشور به حمله پهپادی و موشکی جمهوری اسلامی تشکیل جلسه داد اما موفق به اتخاذ تصمیم نهایی در این خصوص نشد.
هلیما کرافت، مدیر استراتژی جهانی کالا در بانک «بازارهای سرمایه آربیسی» هشدار داد واکنش «قابل توجه» اسرائیل به حمله ایران میتواند «چرخهای بیثباتکننده از تلافیجویی» به وجود آورد و آتش درگیریها در منطقه را شعلهورتر کند.
او افزود در صورت محقق شدن چنین سناریویی، تاثیرات منفی آن بر روی بازارهای نفت کم نخواهد بود.
به گفته کرافت، جمهوری اسلامی توان بستن تنگه هرمز را ندارد اما این احتمال وجود دارد که در صورت تشدید تنشها، حکومت ایران همانند سال ۲۰۱۹ حمله به نفتکشها، خطوط لوله نفت و زیرساختهای حیاتی انرژی [در منطقه] را در دستور کار قرار دهد.
در سپتامبر ۲۰۱۹، حوثیهای یمن، از گروههای نیابتی جمهوری اسلامی، در حملهای پهپادی تاسیسات نفتی عربستان سعودی را در مناطق بقیق و خریص در شرق این کشور هدف قرار دادند.
علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران، روز ۲۱ فروردین تهدید کرده بود در صورت تشدید فشارها بر تهران، جمهوری اسلامی میتواند تنگه هرمز را ببندد.
در روزهای اخیر و پس از حمله اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی در سوریه، قیمت نفت در بازارهای جهانی به بیشترین میزان خود از ماه اکتبر رسیده بود.
احتمال تشدید تنشها در منطقه در کنار افزایش تقاضای اقتصادهای بزرگ مانند آمریکا و چین و کاهش عرضه نفت از سوی «اوپک پلاس» میتواند شوکی به بازارهای جهانی نفت وارد کند.

نفتالی بنت، نخستوزیر پیشین اسرائیل ، از پاسخ قاطع، محکم و سریع اسرائیل به جمهوری اسلامی دفاع کرد و گفت:« اشتباه استراتژیک اسرائیل در ۳۰ سال گذشته این بود که ما همیشه با بازوهای اختاپوس میجنگیدیم، اما بهندرت به سر ایرانی آن ضربهای زدهایم.»
بنت روز یکشنبه، ۲۶ فروردین، در پستی طولانی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:«این رویکرد اکنون باید تغییر کند: حزبالله یا حماس موشکی به اسرائیل شلیک میکند؟ تهران باید تاوان بدهد.»
نخستوزیر پیشین اسرائیل افزود: جمهوری اسلامی (با حمله به اسرائیل) اشتباه بزرگی مرتکب شد. حکومت ایران در ۳۰ سال گذشته، از طریق نیروهای نیابتی خود، منطقه را ویران کرد. سر این اختاپوس وحشتناک در تهران است و شاخکهایش در لبنان و یمن و عراق و سوریه و غزه. ملاها دیگران را برای انجام حملات تروریستی وحشتناک پیش میفرستند و آنها برای ملاها میمیرند.»
بنت که مدتی نیز وزیر دفاع اسرائیل بود، نوشت:«ما انتظار نداریم کسی به جای ما بجنگد، ما این کار را انجام خواهیم داد اما انتظار داریم که متحدانمان از ما حمایت کنند، مخصوصاً وقتی شرایط سخت است. و اکنون شرایط سخت است.»
او افزود:« در سمت درست بایستید و به ما کمک کنید حکومتهایی وحشتناک و وحشی (مانند جمهوری اسلامی) را شکست دهیم.»
نخستوزیر پیشین اسرائیل در حالی چنین خواستهای را از متحدان اسرائیل مطرح کرده است که گزارش شده جو بایدن به بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل گفته است که آمریکا در هیچ عملیات تهاجمی علیه جمهوری اسلامی مشارکت نخواهد کرد.
اظهارات او میتواند نشانهای از رویکرد بخش قابل توجهی از سیاستمداران و فرماندهان نظامی اسرائیل باشد که حتی جزو متحدان و طرفداران بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، محسوب نمیشوند.
روابط نتانیاهو با دولت آمریکا در هفتههای اخیر پرتنش بوده است، تا آنجا که چاک شومر، رهبر اکثریت دموکرات سنای ایالات متحده خواستار برگزاری انتخابات زودرس برای یافتن جایگزینی برای او شد.
نفتالی بنت در پست خود در شبکه اجتماعی ایکس نکاتی را درباره حمله موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی به اسرائیل و پیشنهادهایی را برای مقابله با خطر جمهوری اسلامی که از آن به عنوان «سر اختاپوس» یاد کرده، مطرح ساخته است.
او نوشت: «برخلاف آنچه کارشناسان میگویند، حمله جمهوری اسلامی فقط به عنوان «زنگ و سوت» یا سر و صدای فراوان بدون وارد کردن آسیبی جدی به اسرائیل طراحی نشده است.»
نفتالی بنت افزود:«وقتی ۳۵۰ شی پرنده شلیک میکنید، زمانی که از سه نوع سلاح اساسی متفاوت، پهپاد، موشکهای کروز و موشکهای بالستیک، استفاده میکنید یعنی به دنبال رخنه در صفوف دفاعی اسرائیل و کشتن اسرائیلیها هستید.»
نخستوزیر پیشین اسرائیل نوشت:« دولت ایالات متحده به ما می گوید: «این یک پیروزی است، شما با خنثی کردن موشکها پیروز شدهاید. نیازی به اقدام بیشتر نیست.» نه، این یک پیروزی نیست. بله، این یک موفقیت قابل توجه سیستمهای دفاع هوایی اسرائیل است، اما یک پیروزی نیست. وقتی یک قلدر سعی می کند ۳۵۰ ضربه به شما بزند و فقط هفت بار موفق میشود، شما برنده نشدهاید. شما تنها با رهگیری ضربات دشمن خود نه برنده جنگ میشوید و نه از آن جلوگیری میکنید. دشمن شما دفعه بعد با سلاحها و روشهای بیشتر و بهتر تلاش خواهد کرد.»
او افزود:« پس چگونه میتوانید بازدارندگی را اعمال کنید؟ تنها با تحمیل قیمتی عمیقا گزاف و دردناک.»
بنت در ادامه پست خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:« گفتن اینکه «هیچکس» آسیب ندیده نادرست است. یک دختر هفت ساله اسرائیلی-عرب به نام آمنه الحاسونی وجود دارد که برای زندگی خود میجنگد. خامنهای بزدل او را هدف قرار داد.
او افزود:« دشمن ما جمهوری اسلامی است نه مردم فوقالعاده ایران. رژیم جمهوری اسلامی مرا به یاد رژیم شوروی در سال ۱۹۸۵ می اندازد: تا بن دندان فاسد، پیر، نالایق، مورد تحقیر مردم خود، و با فرجام محتوم فروپاشی. و هر چه زودتر بهتر.»
بنت نوشت:«غرب میتواند با مجموعهای از اقدامهای نرم و هوشمندانه، بدون نیروی نظامی، فروپاشی اجتنابناپذیر رژیم را تسریع کند. به یاد داشته باشید، اتحاد جماهیر شوروی بدون نیاز به حمله مستقیم آمریکا فروپاشید. بیایید انجامش دهیم.»
نخستوزیر سابق اسرائیل افزود:«اسرائیل در حال جنگ با همه است: در غزه، لبنان و تهران. اسلام رادیکال ما را «شیطان کوچک» میداند. آمریکا شیطان بزرگ است.»
او افزود:« من واضح میگویم: اگر این تروریستهای اسلامی متعصب دیوانه با پنهان شدن در میان غیرنظامیان جان سالم به در ببرند، تروریستها این روش را در سراسر جهان در پیش خواهند گرفت.»

روزنامه نیویورکتایمز روز یکشنبه ۲۶ فروردین نوشت اسرائیل از دو سامانه دفاعی «گنبد آهنین» و «پیکان-۳» برای رهگیری بیش از ۳۰۰ پهپاد، موشک کروز و موشک بالستیک در جریان حمله اخیر جمهوری اسلامی استفاده کرد. این نشریه به ارائه توضیحاتی درباره این سامانهها پرداخت.
گنبد آهنین
به گزارش نیویورکتایمز، این سامانه میتواند بسیاری از انواع راکت را که متوقف کردن آنها به دلیل قوس بلندشان دشوار است، رهگیری کند.
گنبد آهنین از سال ۲۰۱۱ فعالیت خود را آغاز کرد و اولین آزمون خود را در جریان جنگ هشت روزه با گروه حماس در نوامبر ۲۰۱۴ پشت سر گذاشت.
شبهنظامیان فلسطینی در آن مقطع حدود هزار و ۵۰۰ راکت به سوی اسرائیل شلیک کردند.
مقامهای اسرائیلی گفتند ضریب موفقیت گنبد آهنین در دفع حملات راکتی حماس ۹۰ درصد بوده اما برخی متخصصان در آن زمان با دیده شک به این آمار مینگریستند.
رهگیرهای این سامانه که بیش از ۱۵ سانتیمتر عرض و حدود سه متر طول دارند، برای هدف قرار دادن راکتهای کوتاهبرد به حسگرهای مینیاتوری و هدایت کامپیوتری مجهز هستند.
رهگیرهای بزرگتر ارتش اسرائیل، نظیر سامانههای پاتریوت و پیکان، میتوانند مسافت بیشتری را برای هدف قرار دادن تهدیدهای عظیمتر طی کنند.
گنبد آهنین در سال ۲۰۲۱ بهروز رسانی شد اما جزییات تغییرات اعمال شده در آن در اختیار عموم قرار نگرفت.
نیویورکتایمز به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت پس از تهاجم مرگبار حماس در روز ۱۵ مهر (هفتم اکتبر)، اسرائیل از ایالات متحده خواست مهمات هدایتشونده بیشتری برای هواپیماهای جنگی و رهگیرهای بیشتری برای سامانه دفاعی گنبد آهنین در اختیار اسرائیل قرار دهد.
پس از افزایش قابل توجه آمار تلفات غیرنظامیان در نوار غزه، دموکراتها از جو بایدن، رییسجمهوری آمریکا خواستند ارسال تسلیحات به اسرائیل را متوقف یا ادامه آن را مشروط به رعایت برخی موارد از سوی دولت اسرائیل کند.
بایدن اخیرا تایید کرد در صورت بیتوجهی اسرائیل به درخواستهای آمریکا مبنی بر ضرورت محافظت از غیرنظامیان در غزه، واشینگتن ممکن است برای فروش برخی سلاحها به اسرائیل محدودیتهایی وضع کند.
او همزمان گفت این محدودیتهای احتمالی هیچگاه شامل تجهیزات دفاعی مانند سامانه گنبد آهنین نخواهد شد.
بنا بر اعلام وزارت بهداشت حماس، از زمان آغاز جنگ کنونی بیش از ۳۳ هزار و ۷۰۰ فلسطینی در نوار غزه کشته و ۷۶ هزار تن زخمی شدهاند.
پیکان-۳
این سامانه بالاترین سطح از سیستم دفاعی چند لایه اسرائیل محسوب میشود و برای دفع موشکهای بالستیک مجهز به کلاهکهای هستهای یا غیرمتعارف در خارج از جو زمین طراحی شده است.
دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل روز ۲۶ فروردین گفت پیکان-۳ تواناییهای خود را در برابر تعداد قابل توجهی از موشکهای ایران به اثبات رساند.
کمال پنحاسی، سخنگوی فارسیزبان ارتش اسرائیل نیز اعلام کرد هیچ پهپاد یا موشک کروزی در خاک اسرائیل نفوذ نکرده است.
پیکان-۳ محصول مشترک شرکت بوئینگ آمریکا و صنایع حوزه هوافضا متعلق به دولت اسرائیل است و نهادهای دفاع موشکی دو کشور برای طراحی و راهاندازی آن با یکدیگر همکاری کردند.
به گزارش نیویورکتایمز، ایالات متحده بخش بزرگی از بودجه مورد نیاز برای توسعه پیکان-۳ را تامین کرد.
این سامانه در سال ۲۰۱۵ آزمایش و موفق شد یک موشک را که خارج از جو زمین در حال حرکت بود، رهگیری کند.
مقامهای اسرائیلی میگویند پیکان-۳ مدل تکامل یافته پیکان-۲ به شمار میرود و در مقایسه با سامانه قدیمیتر، سریعتر و از قدرت مانور بیشتری برخوردار است.
اسرائیل در ماه اوت سال گذشته میلادی خبر داد ایالات متحده با درخواست این کشور برای فروش پیکان-۳ در قالب توافقی ۳/۵ میلیارد دلاری به آلمان موافقت کرده است.
سلاحهای مورد استفاده حکومت ایران برای حمله به اسرائیل
جمهوری اسلامی از پهپادهای انتحاری شاهد-۱۳۶، موشکهای بالستیک و موشکهای کروز برای حمله به اسرائیل استفاده کرد.
به گفته رسانههای داخلی، هر چند سپاه پاسداران پیشتر از شاهد-۱۳۶ برای حمله به مواضع گروههای کُرد در اقلیم کردستان عراق بهره برده بود اما این پهپاد مثلثیشکل برای اولین بار شامگاه شنبه ۲۵ فروردین در تعداد بالا و بُرد بیش از هزار کیلومتر به کار گرفته شد.
هزینه تولید هر فروند از این پهپادها بین ۲۰ تا ۵۰ هزار دلار برآورد شده است.

شاهد-۱۳۶ که سپاه پاسداران سال ۱۳۹۹ از آن رونمایی کرد، بدنهای به عرض ۲/۵ متر و طول ۳/۵ متر دارد که به دلیل ساخته شدن از مواد مرکب، از قابلیت جذب امواج راداری نیز برخوردار است.
سر جنگی این پهپاد ۵۰ کیلوگرم وزن دارد که ۴۱ کیلوگرم از آن وزن مواد منفجره است.
خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، در گزارشی که شهریور ۱۴۰۲ منتشر شد، «قیمت اقتصادی» و «میزان تخریب» شاهد-۱۳۶ را از موارد متمایزکننده این پهپاد برشمرد و گفت تا کنون سه کشور چین، تایوان و ترکیه از این مدل کپیبرداری کردهاند.
جمهوری اسلامی علاوه بر پهپاد شاهد-۱۳۶، از موشکهای بالستیک و کروز نیز برای هدف قرار دادن اسرائیل بهره گرفت.
مسیر حرکت موشکهای بالستیک به مانند منجنیقهای به کار رفته در جنگهای گذشته است؛ بدین ترتیب که ابتدا موشک با استفاده از سوخت، خود را به بالاترین ارتفاع ممکن میرساند و پس از اینکه سوختش تمام شد، بر اثر جاذبه زمین، از ارتفاع چند صد کیلومتری روی هدف سقوط میکند و میتواند به دلیل سرعت بالای خود، قدرت تخریب قابل توجهی داشته باشند.
موشک کروز اما از سرعت و ظرفیت کمتری در مقایسه با موشک بالستیک برخوردار است.
نقطه قوت موشک کروز پرواز در ارتفاع پایین است که آن را قادر میسازد به دور از چشم رادارها تا چند هزار کیلومتر را با سرعت مافوق صوت یا نزدیک به صوت طی کند و با غافلگیری به هدف خود ضربه بزند.
موشک کروز مانند هواپیما در هوا پرواز میکند و کلاهک جنگی بخشی از بدنه آن به شمار میرود.

شماری از کارشناسان حوزههای بینالمللی، سیاسی و اجتماعی در گفتوگو با ایراناینترنشنال، به ارزیابی نتایج حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل و احتمال وقوع جنگ گسترده پرداختند و تبعات آن را پیشبینی کردند.
به گفته آنان، نتیجه ملموس این حمله، شکلگیری موجی از «تجدید عهد غربیها با اسرائیل» بود.
شامگاه شنبه ۲۵ فروردین، جمهوری اسلامی با دهها موشک و پهپاد به اسرائیل حمله کرد.
به گفته مقامهای اسرائیلی، جمهوری اسلامی در جریان این حمله ۱۸۵ پهپاد، ۳۶ موشک کروز و ۱۱۰ موشک زمین به زمین به سوی اسرائیل شلیک کرد که تنها به یک تاسیسات نظامی در جنوب این کشور خسارت زد.
این عملیات واکنشی به حمله اسرائیل به بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی در دمشق در روز ۱۳ فروردين بود که طی آن هفت فرمانده و دو عضو ارشد نیروی قدس سپاه پاسداران کشته شدند.
آیا این حمله انتقامجویانه، موفقیتآمیز محسوب میشود؟
تحلیلگران مختلف در پاسخ به سوالی درباره نتیجه حملات پهپادی و موشکی به اسرائیل، همگی تاکید کردند از شامگاه شنبه ۲۵ فروردین به شکلی رسمی پای جمهوری اسلامی و طبیعتا ایران، به سطح جدیدی از تنش و درگیری باز شد.
شاهین مدرس، پژوهشگر ارشد مرکز خاورمیانه و نظم جهانی در گفتوگو با ایراناینترنشنال، به تحلیل «بنبست ژئوپولیتیک جمهوری اسلامی» در مقابل اسرائیل پس از حمله به ساختمان کنسولی آن در دمشق پرداخت.
به گفته مدرس، در چنین شرایطی هر واکنش نظامی مستقیمی میتوانست به مجموعهای از تنشهای نظامی منجر شود اما از آنجا که جمهوری اسلامی یک حکومت «غیر منطقی» است، تصمیم گرفت مسیر تشدید تنشها را در پیش بگیرد.
این پژوهشگر گفت که جمهوری اسلامی از پایگاههای مختلفی در داخل ایران برای حملاتش استفاده کرد اما تعداد محدودی از موشکهایش از گنبد آهنین اسرائیل عبور کردند.
دو منبع اطلاعاتی غربی روز یکشنبه ۲۶ فروردین به خبرگزاری رویترز گفتند پهپادهای جمهوری اسلامی از سوی جنگندههای اسرائیلی و آمریکایی قبل از رسیدن به اهداف خود در اسرائیل و عمدتا بر فراز دیگر کشورها مانند سوریه سرنگون شدند.
از سوی دیگر، ویدیوهای منتشرشده نشان میدهند برخی پهپادهای سپاه پس از شلیک به سمت اسرائیل در مجموعه باغشهری ریحانه در حوالی شیراز سقوط و به املاک مردم خسارت وارد کردند.
حامد شیبانیراد، دبیر حزب ایران نوین، در مصاحبه با ایراناینترنشنال به «اعلام خبر حمله پیش از شروع عملیات» اشاره و تاکید کرد: «صدها موشک و پهپاد به هزینه مردم ارسال شدند و تقریبا هیچکدام به نتیجه نرسیدند .... اینکه ساعتها طول کشید تا پرتابهها به مقصد برسند صرفا اجرای نمایشی پوشالی بود.»
مهدی مهدویآزاد، روزنامهنگار نیز به «هزینه مالی سنگینی» اشاره کرد که این حمله به اقتصاد ایران زد و آن را «اشتباهی استراتژیک» مانند حمله اواخر دی ماه گذشته به پاکستان خواند که هنوز هم هدف جمهوری اسلامی از آن دقیقا مشخص نشده است.
بررسیهای اولیه حاکی از ناموفق بودن حملات موشکی و پهپادی سپاه پاسداران به اسرائیل است اما علاوه بر آن، به گفته مهدویآزاد، این شکل از حمله باعث شد ترس اسرائیل از تهدیدهای چهار دهه گذشته جمهوری اسلامی بریزد.
او به ایراناینترنشنال گفت که این حمله با اینکه اعلان جنگ رسمی جمهوری اسلامی به اسرائیل بود اما نشان داد «استراتژی حمله زنبوری» که مقامهای حکومت از مدتها پیش مدعی آن بودند، هیچ دستاوردی نداشته است.
یکی دیگر از نکاتی که برخی تحلیلگران به آن اشاره کردند، همراهی بینالمللی با تجدید عهد کشورهای غربی با اسرائیل پس از این حملات بود.
به گفته شیبانیراد، حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل «یک شکست ایدئولوژیک، سیاسی و نظامی» برای حکومت و «یک پیروزی سیاسی برای اسرائیل» بود، چون: «در روزهای اخیر شاهد فشارهای بینالمللی علیه اسرائیل برای حملاتش به حماس بودیم اما از روز گذشته اتحاد بینالمللی را با اسرائیل میبینیم.»
افشین شاهی، استاد روابط بینالملل نیز در همین زمینه به ایراناینترنشنال گفت سه قدرت از پنج قدرت اصلی که در شورای امنیت سازمان ملل هستند، به شکل کمسابقهای در بامداد یکشنبه نقش مستقیمی برای خنثی کردن حملات جمهوری اسلامی داشتند.
به گفته او، با توجه به مواضع سیاسی رهبران این کشورها جای تعجب ندارد که اقدامات جمهوری اسلامی را با لحنی بسیار شدید محکوم کنند و اینها در زمانی اتفاق میافتد که چین، یکی از متحدان جمهوری اسلامی، فقط و فقط ابراز نگرانی میکند و از طرفین تقاضای خویشتنداری دارد.
شاهی با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی در منطقه بیشتر از همیشه منزوی است، به نقشآفرینی کشور اردن در خنثی کردن حملات تهران و باز کردن حریم هواییاش برای اسرائیل اشاره کرد.
این در حالی است که به گفته او، بیش از نیمی از جمعیت اردن را فلسطینیها تشکیل میدهند و ملکه این کشور نیز اصالتا فلسطینی است.
علاوه بر تحلیلگران ایرانی، برخی کارشناسان و رسانههای خارجی مانند اکونومیست نیز حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل را از نظر نظامی یک شکست توصیف کردند.
اکونومیست روز یکشنبه در گزارشی نوشت حکومت ایران ممکن است با این اقدام مرتکب اشتباه محاسباتی شده باشد.
همزمان، فیلیپ تِرل، سردبیر امور بینالملل شبکه خبری فرانس۲۴ حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل را «بازی با آتش» توصیف کرد و گفت از حیث توانمندیهای نظامی، جمهوری اسلامی در مقایسه با اسرائیل «یک کوتوله» است.
به گفته ترل، جمهوری اسلامی پس از حمله به ساختمان کنسولیاش در دمشق از جهات مختلف تحت فشار قرار داشت زیرا از یکسو، افکار عمومی در داخل ایران خواستار مقابلهبهمثل حکومت در برابر حمله اسرائیل بود و از سوی دیگر، تهران نمیخواست با پاسخ شدید خود منجر به شعلهورتر شدن آتش درگیریها در منطقه شود.
او با اشاره به ساقط شدن پهپادها و موشکهای سپاه پیش از رسیدن به گنبد آهنین اسرائیل، گفت این احتمال نیز وجود دارد که جمهوری اسلامی با علم به تواناییهای دفاعی اسرائیل، دست به این حمله زده باشد.
اسرائیل پاسخ خواهد داد یا نه؟
با گذشت ساعاتی از این حمله که اکنون بسیاری آن را «ناموفق» و «بینتیجه» ارزیابی میکنند سوال اصلی این است که اسرائیل چگونه و در چه ابعادی به آن پاسخ خواهد داد؟
شاهین مدرس، پژوهشگر ارشد مرکز خاورمیانه و نظم جهانی در همین زمینه گفت دکترین نظامی و امنیتی اسرائیل نشان میدهد این کشور «به این حملات پاسخ خواهد داد».
به گفته او، ایالات متحده نیز اهرمهای فشار را برای متقاعد کردن مقامهای اسرائیل به منظور عدم انجام حملات متقابل نخواهد داشت.
روز ۲۶ فروردین، یک منبع اسرائیلی به ایراناینترنشنال گفت شامگاه شنبه و در آخرین لحظات، آمریکا از واکنش و حمله برنامهریزیشده اسرائیل به ایران جلوگیری کرد.
این منبع افزود واکنش اسرائیل قرار بود بلافاصله پس از حمله جمهوری اسلامی انجام شود اما آمریکا با آن مخالفت کرد و جلوی آن را گرفت.
این اظهارات نشان میدهند با وجود اینکه مقامهای اسرائیلی از زمان آغاز حملات پهپادی و موشکی جمهوری اسلامی، آشکارا تهران را تهدید به حملهای سنگین کردهاند اما ممکن است این تلافی، با اما و اگرهایی همراه باشد.
مهرداد فرهمند، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در همین زمینه به ایراناینترنشنال گفت جمهوری اسلامی روی اینکه آمریکا مانع پاسخ اسرائیل به حمله یکشنبه شب بشود حساب باز کرده اما احتمال حمله به ایران کم نیست.
به گفته او، پاسخ اسرائیل علاوه بر اینکه خسارت زیادی به ساختهای نظامی ایران میزند، وضعیت اقتصادی کشور را نیز به شدت تهدید میکند.
فرهمند با این حال تاکید کرد: «همانطور که نمیتوان تصمیمات مسئولان جمهوری اسلامی را حدس زد، نمیتوان قاطعانه گفت اسرائیل پاسخی به حملات جمهوری اسلامی نمیدهد.»
ناظران در ساعات گذشته به بررسی این پرسش پرداختهاند که عملیات «وعده صادق» که جمهوری اسلامی آن را با شلیک صدها پهپاد و چندین موشک به اسرائیل انجام داد، به کجا ختم خواهد شد؟
علی افشاری، فعال سیاسی، در همین زمینه در ایراناینترنشنال نوشت: «فعلا گسترش سطح تنش و انتقال از جنگ نیابتی به جنگ محدود مستقیم یا جنگ همهجانبه محتمل به نظر نمیرسد اما هر آینه یک خطای محاسبه کوچک میتواند جنگی طولانی را شعلهور کند.»
او تخمین زد که تا تشکیل جلسه اضطراری شورای امنیت به درخواست اسرائیل، بعید است اتفاق جدیدی رخ بدهد چرا که فضا در هر دو کشور عادی شده و محدودیتهای پرواز و تردد برداشته شدهاند.
پیشتر اعلام شده بود نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل احتمالا در روز یکشنبه برگزار خواهد شد.
پیامدهای داخلی حمله به اسرائیل و ترس ایرانیان از جنگ
از شامگاه شنبه و همزمان با آغاز حملات جمهوری اسلامی به اسرائیل تا بامداد یکشنبه که سرنوشت پهپادها و موشکهای شلیکشده مشخص شود، بسیاری از ایرانیان با نگرانی از بروز جنگ، خبرها را دنبال کردند.
این نگرانیها اثر خود را بر بازارهای طلا و ارز و البته رمزارزها نیز گذاشت و رکوردشکنیهایی تاریخی را ثبت کرد.
رضا علیجانی، فعال و تحلیلگر سیاسی در همین زمینه در گفتوگو با ایراناینترنشنال، سیاست حکمرانی جمهوری اسلامی و سیاست خارجی آن را «نه دموکراتیک و نه کارآمد» خواند و گفت: «جمهوری اسلامی وارد فصل جدیدی از تنش شده است و این عملیات در واقع توجیهی برای بازسازی حیثیت لطمه خورده آن بود.»
به گفته علیجانی، پیامد حمله به اسرائیل، دلهره مردم برای شروع جنگ است و سفره کوچکتر و معیشت سختتر برای آنان.
شورای هماهنگی تشکلهای صنفی فرهنگیان در پیامی با همین مضمون، نسبت به تبعات معیشتی حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل هشدار داد و نوشت این اتفاق حتی اگر به همین یک شب ختم شود، در نهایت قربانیانش زنان، کودکان و فرودستانی خواهند بود که اسباب این موشکپرانیها از سفره آنان تامین میشود.
فروغ کنعانی، پژوهشگر جامعهشناسی در همین زمینه در گفتوگو با ایراناینترنشنال سیاستهای جنگافروزی جمهوری اسلامی را اتفاقی قدیمی خواند و گفت: «این اقدام نظامی یک جنگ تمامعیار علیه مردم ایران بود. بیثباتی برای مدت زیادی در فضای سیاسی ایران خواهد ماند و به ثبات نسبی برنخواهد گشت.»
کنعانی این پرسش را مطرح کرد که: «چگونه یک حکومت در یک روز علیه یک کشور که حتی مرز مشترک هم ندارند اعلان جنگ میکند، نیروهای نیابتیاش به اسرائیل حمله میکنند، در همان روز نیروهای پلیس خود را علیه مردم در خیابان صف میکند اما هنوز جامعه جهانی علیه این رژیم اقدام نمیکند؟»
حامد شیبانیراد از جنبهای دیگر به این رویداد نگاه کرد و به ایراناینترنشنال گفت اگر جنگی تمامعیار رخ دهد، مردم در کنار جمهوری اسلامی نیستند چرا که این جنگ را جنگ خود نمیدانند.
به گفته او، مقامهای اسرائیل میدانند راه از بین بردن جمهوری اسلامی، حمایت از مردم ایران و اپوزیسیون جمهوری اسلامی است.
بن سبطی، پژوهشگر مسایل ایران و اسرائیل نیز با نگاهی مشابه و در ارزیابی احتمال وقوع جنگ، گفت اسرائیل حساب مردم و رژیم جمهوری اسلامی را از هم جدا میکند و اگر بخواهد عکسالعملی نشان دهد، هیچوقت روبهروی مردم ایران نمیایستد و هیچ صدمهای به شهروندان نمیزند.
او گفت اسرائیلیها همه بر ضدیت با جمهوری اسلامی و همکاری با مردم ایران توافق دارند و اسرائیل مشتاق رابطه خوب با مردم ایران است.
وزارت امور خارجه اسرائیل نیز در حساب خود به زبان فارسی در شبکه اجتماعی ایکس پیامی را خطاب به مردم ایران منتشر کرد که در آن آمده است: «مبارزه ما با جمهوری اسلامی است نه با مردم ایران.»
علاوه بر صحبتهای کارشناسان، مخاطبان ایراناینترنشنال هم با ارسال پیامهایی نسبت به پیامدهای جنگ و ادامهدار شدن آن هشدار دادند.
یکی از شهروندان با ارسال پیامی ضمن اشاره به دور تازه بازداشت شهروندان به بهانه سرپیچی از حجاب اجباری و حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل گفت: «جمهوری اسلامی در یک روز دو جنگ بهراه انداخت؛ یکی با زنان ایران و دیگری با اسرائیل که در هر دو هم شکست خواهد خورد.»





