ناکام ماندن دولت در مهار افزایش نرخ دلار هم‌زمان با پیامدهای نابه‌سامانی بازار و موج گرانی
در روزهایی که قیمت ارز و طلا رکوردشکنی‌هایی تاریخی کردند، بانک مرکزی از اجرای سیاست‌های دستوری جدیدی در راستای راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا خبر داد و اعلام کرد از این به بعد هر نوع خرید و فروش ارز خارج از این مرکز یا بانک‌ها و کارگزاری‌های رسمی، «قاچاق» محسوب می‌شود.
یک روز پس از آن که قیمت دلار از ۵٠ هزار تومان گذشت و بهای سکه طرح جدید به ٢٩ میلیون تومان رسید، مرکز مبادله ارز و طلا از سوی دولت راه‌اندازی شد.
از زمانی که محمدرضا فرزین ریاست بانک مرکزی را بر عهده گرفت، بارها وعده راه‌اندازی این مرکز را به‌عنوان جایگزینی برای بازار آزاد ارز داده بود.
امروز (سه‌شنبه دوم اسفند) در حالی مرکز مبادله ارز و طلا آغاز به کار کرد که معاملات دلار و یورو در بازار متشکل ارزی ایران تا اطلاع ثانوی متوقف شد.
این مرکز با هدف دستوری کردن بیش از پیش نرخ ارز راه افتاده و بر اساس آن، خرید و فروش خارج از مرکز مبادله یا بانک‌ها و کارگزاری‌های رسمی، «غیر مجاز» و مترادف با «قاچاق» تلقی شده است.
بر همین اساس و با دستور بانک مرکزی، فروش ارز با کارت ملی در صرافی‌ها متوقف شده است.
طبق تصمیم جدید بانک مرکزی، برای مسافرت‌های زمینی ۳۰۰ یورو و مسافرت‌های هوایی ۵۰۰ یورو اختصاص داده شده است و ارز مسافرتی در پشت گیت فرودگاه‌ها به مسافران تحویل داده می‌شود.
رسانه‌های داخل ایران می‌گویند این طرح بر اساس مدل پیمان‌سپاری ۱۰۰ درصدی ارزهای صادراتی در روسیه قرار است اجرایی شود که بر اساس آن، کل منابع ارزی حاصل از صادرات زیر کلید بانک مرکزی قرار می‌گیرد.
با اجرای این طرح، صادرکنندگان عمده به خصوص در حوزه‌های پتروشیمی، فولاد و مس و مانند آن مجبورند ارز حاصل از صادرات محصولاتشان را «صرفا» در بازار مبادله و ارز و طلا عرضه کنند.
بانک مرکزی در حالی امیدوار است بتواند با اجرای این طرح، ریال را به ارزش قبلی خود بازگرداند که سال‌هاست تقریبا تمام فعالان اقتصادی، قیمت‌گذاری دستوری را آفت اقتصاد ایران می‌دانند.
نرخ‌شکنی تاریخی و نابه‌سامانی ارز و طلا اما تنها به این دو بازار محدود نمانده و گرانی را تقریبا به تمام بازارها سرایت داده است.
با این که گزارش‌ها حاکی از رکود خرید و فروش در بازارهایی چون خودرو و مسکن است اما تغییرهای لحظه‌ای دلار و طلا باعث شده قیمت‌های مسکن و خودرو هم به صورت هماهنگ روندی صعودی را طی کنند.
از سوی دیگر، طبق اسنادی که به دست ایران‌اینترنشنال رسیده، جمهوری اسلامی در تامین کالاهای اساسی دچار بحران شده و علی شمخانی در نامه‌ای «خیلی محرمانه» خطاب به ابراهیم رئیسی هشدار داده وضع کمبود نهاده‌های دامی نگران‌کننده و وضعیت ذخایر و عرضه کنجاله سویا «به شدت بحرانی» است.
بر اساس این سند، در آستانه عید نوروز، شمخانی به رئیسی پیشنهاد داده قیمت کالاها افزایش بیشتری یابد تا تولیدکنندگان یا واردکنندگان تمایل بیشتری به تولید یا عرضه کالا داشته باشند.
این افزایش قیمت‌ها در حالی است که احسان خاندوزی وزیر اقتصاد و دارایی ایران روز سه‌شنبه گفت «بدخواهان مردم ایران از طریق هراس‌آفرینی و القای انتظارات تورمی» باعث افزایش قیمت ارز شدند.
به گفته کارشناسان اقتصادی اما خیزش انقلابی مردم ایران علیه جمهوری اسلامی که با برخورد قهرآمیز حکومت مواجه شده، خروج سرمایه‌ها از ایران و همچنین شکست برجام از مهم‌ترین مواردی هستند که باعث بالا رفتن قیمت دلار در ایران شده‌اند.