دادستان کل کشور درباره امکان تبادل زندانی میان ایران و آمریکا در جریان توافق احتمالی احیای برجام و اعلام موضع سخنگوی وزارت امور خارجه مبنی بر آمادگی تهران برای انجام این مبادله، گفت با توجه به اینکه دو کشور قرارداد مبادله زندانی ندارند، این کار باید از طریق دیپلماتیک انجام شود.
محمدجعفر منتظری روز چهارشنبه ۹ شهریور به خبرگزاری ایلنا گفت: «ما وظیفه داریم مشکلات شهروندان خودمان در هر جای دنیا را دنبال کرده و از آن‌ها حمایت کنیم؛ منتها روابط میان کشورها بسیار می‌تواند در این حوزه موثر باشد. سطح روابط و کیفیت روابط می‌تواند موثر باشد.»
منتظری با اشاره به وجود توافقنامه مبادله زندانی میان ایران با برخی کشورها، گفت: «ما با کشورهای اسلامی و کشورهای همسایه و به ویژه کشورهایی که با آن‌ها در این رابطه قرارداد داریم، در رابطه با رفع مشکلات ایرانیانی که در این کشورها هستند و مبادله زندانیان خیلی راحت‌تر می‌توانیم کار انجام دهیم. این روابط و قراردادها با کشوری مثل آمریکا وجود ندارد و ناچار باید از طریق دیپلماتیک کارها پیش برود.»
این اظهارات منتظری در حالی است که محمود عباس‌زاده مشکینی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس روز چهارشنبه ۲۶ مرداد به خبرگزاری ایسنا گفت: «اختصاصا نمی‌دانم قرار است تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا صورت گیرد یا نه اما در روابط بین‌الملل این امری مرسوم است و غیر‌طبیعی نیست که چند نفر زندانی بین دو کشور مبادله شوند. معمولا همه کشورها با هم تبادل زندانیان دارند. ایران و آمریکا دو کشور هستند که متقابلا زندانی‌هایی دارند. از طرف دیگر در حاشیه مذاکرات یک نوع مذاکره غیرمستقیم و با‌واسطه با آمریکایی‌ها داشتیم. پس [انجام این کار] بعید نیست و طبیعی است.»
به گفته عباس‌زاده مشکینی، در طول مذاکرات احیای برجام، ایران به صورت غیرمستقیم و با واسطه، با آمریکایی‌ها مذاکره داشته و پیام‌هایی رد و بدل شده است: «... باز هم می‌گویم که تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا کاملا طبیعی است و چیز بعیدی نیست.»
درباره تبادل زندانی میان ایران و آمریکا هم گفت: «تبادل زندانیان را خارج از چارچوب برجام و غیرمستقیم با آمریکا گفت‌وگو کردیم و امکان تبادل وجود داشت اما در مقابل شاهد بی‌عملی و شعار رسانه‌های از طرف آمریکا بودیم.»
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی هم روز ۳۱ مرداد و در یک فاصله زمانی کوتاه برای بار دوم به موضوع مبادله زندانیان میان ایران و آمریکا اشاره کرد و گفت: «تبادل زندانیان را خارج از چارچوب برجام و غیرمستقیم با آمریکا گفت‌وگو کردیم و امکان تبادل وجود داشت اما در مقابل شاهد بی‌عملی و شعار رسانه‌ها از طرف آمریکا بودیم.»
کنعانی روز ۲۶ مرداد از آمادگی تهران برای «اجرای فوری توافق با آمریکا درباره زندانیان» خبر داده و گفته بود: «جمهوری اسلامی ایران به صورت مستقل از برجام، بارها از کانال‌های مختلف آمادگی خود را برای پرداختن به مساله زندانیان به طرف آمریکایی اعلام کرده است.»
این اظهارات اما در حالی بود که او دهم مرداد گفته بود: «در بحث تبادل زندانیان مذاکره مستقیمی با دولت آمریکا در این رابطه و هیچ موضوع دیگری اعم از هسته‌ای و غیرهسته‌ای نداریم.»
در حالی که ایرانیان زندانی در آمریکا به نقض تحریمهای بینالمللی متهم شدهاند، سخنگوی وزارت امور خارجه در صحبتهای روز ۲۶ مرداد خود این افراد را «ایرانیان بیگناه» خواند.
کنعانی درباره اظهارات اخیر مقامهای آمریکا در مورد زندانیان آمریکایی در ایران نیز گفت: «جای تعجب است که طرف آمریکایی به جای عمل و رفع موانع در این زمینه، صرفا به اجرای نمایشهای تبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی ایران میپردازد.»
پیشتر مقامهای آمریکایی در واکنش به گذشت دو هزار و ۵۰۰ روز از بازداشت سیامک نمازی، شهروند دو تابعیتی زندانی در ایران، با محکوم کردن بازداشت غیرعادلانه نمازی، بر لزوم آزادی فوری همه زندانیان آمریکایی در ایران تاکید کردند.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، روز سهشنبه ۲۵ مرداد گفت: «سیامک نمازی به ناحق دو هزار و ۵۰۰ روز را در زندان ایران سپری کرده است. ما مصمم هستیم آزادی او را تامین کنیم و اطمینان حاصل کنیم همه آمریکاییهایی که به ناحق در ایران بازداشت شدهاند، میتوانند به خانه بازگردند.»
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز با اشاره به گذشت دو هزار و ۵۰۰ روز از «بازداشت ناحق» سیامک نمازی، بر ادامه تلاشهای ایالات متحده برای آزادی او و پدرش، باقر نمازی، تأکید کرد.
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز در پیامی به مناسبت دو هزار و پانصدمین روز بازداشت سیامک نمازی در ایران، خواستار آزادی او، باقر نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز شد.
اسفند ماه سال گذشته، سعید خطیبزاده، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی گفته بود: «مذاکرات ایران و آمریکا درباره تبادل زندانیان پیشرفتهایی داشته و منتظر هستیم جمعبندی شود و اگر طرف آمریکایی به تعهداتش عمل کند و شب اجرا عقبنشینی نکند، فکر میکنم می‌توانیم یکی از پروندهها در حوزه انسانی را ببندیم که جزو اولویتهای ایران بوده.»
جمهوری اسلامی متهم است در راستای سیاست «گروگانگیری»، اتباع خارجی یا دو تابعیتی را برای اعمال فشار بر دولتهای خارجی یا معاوضه با ایرانیان زندانی مورد نظر خود در خارج از کشور بازداشت میکند.
