اینترفکس گزارش داد در پی اقدام آژانس فضایی اروپا در تعلیق پروژه مشترک خود با روسیه برای سفر به مریخ، روسیه به صورت جداگانه و به تنهایی این پروژه را انجام خواهد داد
بسته به اینکه ولادیمیر پوتین چقدر در این جنگ پیش برود، اقدامات او میتواند انباشتن شماری از نیروهای نظامی آمریکا در اروپا را در پی داشته باشد که از زمان جنگ سرد بدین سو، بیسابقه بوده است.
آسوشیتدپرس در گزارشی تحلیلی نوشته دورنمای ردپای گستردهتر نظامی آمریکا در اروپا، حتی نسبت به رویکرد دو سال پیش این کشور هم چرخشی بارز محسوب میشود.
بر اساس این گزارش، در سال ۲۰۲۰، دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا دستور خروج هزاران سرباز این کشور از خاک آلمان را صادر کرد. اما تنها چندین روز پس از بر سر کار آمدن جو بایدن، او این فرمان ترامپ را پیش از آنکه به مرحله اجرایی شدن برسد، متوقف کرد. دولت بایدن، با وجود آنکه بایدن چین را تهدید اصلی طولانیمدت برای امنیت آمریکا میداند، باز هم بر اهمیت ناتو تاکید کرد.
حمله روسیه به اوکراین
الکساندر ورشبو، سفیر سابق آمریکا در روسیه و معاون سابق دبیرکل ناتو، بر این باور است که آمریکا وارد عصر جدیدی از درگیری پایدار با روسیه شده است. ورشبو معتقد است که آمریکا باید در همکاری با متحدان ناتو، موضعی هر چه محکمتر در برابر تهدیدات هر چه بیشتر روسیه شکل دهد؛ بهویژه با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی روسیه که به سه کشور اروپای شرقی حوزه دریای بالتیک که پیشتر جزو اتحاد جماهیر شوروی بودند، نزدیک است.
در همین راستا، لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا برای رایزنی درباره اوکراین، به اروپا و مقر ناتو در بروکسل، پایتخت بلژیک، رفته است و پس از آن، روانه دو کشور اروپای شرقی اسلوواکی و بلغارستان میشود. آستین حدود یک ماه پیش نیز پس از سفر به بلژیک برای حضور در جلسه ناتو، به لهستان و لیتوانی، دو کشور متحد ناتو در جبهه شرقی سفر کرد.
تنها در طی دو ماه گذشته، حضور نیروهای آمریکایی در اروپا از ۸۰ هزار نیرو به صد هزار نیرو رسیده است که این تقریبا در حدود شمار این نیروها در سال ۱۹۹۷ و زمانی است که آمریکا و متحدان ناتو در صدد گسترش اتحاد خود برآمدند، همان اتحادی که پوتین تهدیدی برای روسیه میپندارد و در صدد تغییر آن است.
بنا بر مدارک پنتاگون، در سال ۱۹۹۱، سال فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی، ایالات متحده ۳۰۵ هزار نیرو در اروپا داشت که ۲۲۴ هزار تن از آنها در آلمان مستقر بودند. این شمار بهتدریج کاهش یافت و به ۱۰۱ هزار نیرو در سال ۲۰۰۵ و ۶۴ هزار نیرو در سال ۲۰۲۰ رسید.
شمار مضاعفی از نیروهای آمریکا که در سال جاری میلادی عازم اروپا شده است نیز گرچه موقتی خوانده شده است اما قطعیتی در این باره که این نیروها تا چه زمانی در اروپا خواهند ماند، وجود ندارد.
بر اساس ارزیابی اخیر پنتاگون از حضور نظامی آمریکا در سراسر جهان، حضور و موقعیت نیروهای این کشور در اروپا کمابیش درست است. اما مارا کارلین، از مقامات ارشد پنتاگون، اخیرا گفت که این سازمان باید اطمینان حاصل کند آمریکا در برابر روسیه مجهز به بازدارندگی است و بتواند «۱۵۰ درصد» بگوید که امنیت ناتو تامین است.
کارلین تصریح کرد این اطمینان داشتن تنها از نظر حمله روسیه به اوکراین نیست که اهمیت دارد بلکه در طولانیمدت نیز مهم است.
حمله روسیه به اوکراین نهتنها به بازاندیشی آمریکا درباره ملزومات دفاع منطقهای انجامیده بلکه برای متحدان اروپایی هم به همین شکل بوده است؛ از جمله آلمان که سیاست دیرباز خود مبنی بر عدم صادرات سلاح را برای فرستادن تسلیحات به اوکراین کنار گذاشت. آلمان همچنین متعهد شد که بودجه دفاعی این کشور را به رقم بسیار بالاتری افزایش دهد.
ولادیمیر پوتین، رییسجمهور روسیه نیز نهتنها خواستار این شده بود که اوکراین از قصدش برای پیوستن به ناتو صرفنظر کند، بلکه اصرار داشت ناتو نیروهایش را از جبهه شرقی خارج کند.
ایالات متحده و ناتو این خواسته پوتین را با توسل به این دلیل که این خواسته در تضاد با حقوق اساسی ملتهای عضو ناتو در جبهه شرق برای تصمیمگیری درباره روابط خارجی خودشان است، رد میکنند. دلیل دیگر ناتو و آمریکا، تعهد اساسی ناتو به تامین امنیت برابر برای تمامی اعضای آن عنوان شده است.
اگر روسیه کنترل تمامیت اوکراین را به دست بگیرد در مرز کشورهای دیگر متحد ناتو از جمله رومانی، اسلوواکی و مجارستان قرار خواهد گرفت. لهستان و لیتوانی هم با شهر کالنینگراد که متعلق به روسیه ولی از خاک اصلی این کشور جداست، مرز مشترک دارند. کالنینگراد همچنین محل استقرار ناوگان بالتیک نیروی دریایی روسیه است. نگرانی دیگر این است که پوتین تصمیم بگیرد به «باریکه سووالکی» هم دستاندازی کند. باریکه سووالکی یک گذرگاه زمینی بیش از ۹۶ کیلومتری است که کالنینگراد را به بلاروس متصل میکند.
ورشبو معتقد است آمریکا و ناتو باید نیروهای بیشتر، مجهزتر و ثابت به اروپای شرقی اعزام کنند.
چنین گذاری از اعزام نیروی کمتر به بیشتر، همانی است که پوتین گسترش ناتو به جبهه شرق میخواند و تهدیدی برای روسیه میانگارد. پوتین بارها گفته است که دیگر چنین اقدامی را برنمیتابد. او خواستار بازگشت آمریکا به توافق سال ۱۹۹۷ بین روسیه و ایالات متحده، موسوم به شورای مشترک دائمی ناتو-روسیه شده است.
در آن توافق مسکو پذیرفت که ناتو، لهستان، مجارستان و جمهوری چک را به عضویت در ناتو دعوت خواهد کرد. در این سند آمده است ناتو از استقرار نیروی دفاعی ثابت مضاعف در قلمرو اعضای جدید خود چشمپوشی خواهد کرد.
اما آیا چنین مورد آمده در توافق، ناتو را از امکان انباشت نیرو در اروپای شرقی بازمیدارد؟ خیر. بنا بر عقیده صاحبنظران، پایبندی به محدودیت در حضور نظامی ناتو در اروپای شرقی که در توافقنامه ۱۹۹۷ ناتو-روسیه آمده است در وضعیت فعلی حمله روسیه به اوکراین، رنگ میبازد.
اما این موضوع حدس و گمان و سوالاتی درباره اینکه چین تا کجا پشت روسیه خواهد ایستاد ایجاد کرده است.
وزارت خارجه چین اخیرا روسیه را «مهمترین شریک استراتژیک» این کشور خواند. خبرگزاری آسوشیتدپرس به چندوچون احتمال کمک نظامی چین به روسیه پرداخته است.
آمریکا درباره کمک چین به روسیه چه گفت؟
در پی انتشار گزارشهای اولیه از درخواست کمک روسیه از چین برای کمک نظامی، چند مقام آمریکایی که نامشان افشا نشده، گفتند واشینگتن مطمئن است که پکن برای ارائه کمک نظامی به روسیه در اوکراین و همچنین حمایت مالی از روسیه برای جلوگیری از تاثیر شدید تحریمهای غرب، تمایل نشان داده است.
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، چند روز پیش در دیدار با یانگ جیهچی، مشاور ارشد وزارت خارجه چین، درباره تبعات کمک نظامی پکن به مسکو هشدار داد.
آمریکا نگران مقاصد چین در جنگ روسیه با اوکراین است؛ پکن گرچه از حمله روسیه به اوکراین انتقاد نکرده، در عین حال کوشیده خود را با فراخواندن به گفتوگو و تکرار موضعش درباره اینکه باید به قلمرو یک کشور احترام گذاشت، از جنگی که روسیه به راه انداخته است کنار بکشد.
کمک چین به روسیه ممکن است به چه شکل باشد؟
بهگفته صاحبنظران، اگر چین کمکی به روسیه بدهد، این کمکها احتمالا بیشتر شامل اقلام کوچکی مانند گلوله و غذا برای سربازان خواهد بود تا تانک و جت جنگی.
دورو تامپسون، مقام سابق وزارت دفاع آمریکا در این باره گفت که چین احتمالا از ارائه کمک به روسیه بهشکل کمک عظیم تسلیحاتی که این کشور را در معرض تحریمهای بینالمللی قرار دهد، پرهیز خواهد کرد.
تامپسون افزود پکن احتمالا بیشتر مایل به ارائه کمک بهشکل لوازم یدکی، مواد مصرفی، مهمات و اقلامی که هم مصارف نظامی و هم غیرنظامی دارند خواهد بود؛ این کمکها تحریمها را نقض نمیکند و در خارج از محدوده مجازات بینالمللی قرار خواهد گرفت.
تامپسون گفت بهعنوان مثال، احتمالا منورهای هلیکوپترهای ارتش روسیه از آنها برای مقابله با موشکهای دوشپرتاب کوتاهبرد مانند موشک استینگر، استفاده میکنند رو به اتمام است و چین میتواند در صورتی که به سیستم روسیه بخورد، به این کشور منور بفروشد و یا کمکهای مربوط به نظارت و اطلاعات ارائه دهد.
بهگفته یک صاحبنظر دیگر در این زمینه، با توجه به هشدارهای واشینگتن، هر کمکی از طرف چین جز چیزهای بسیار اساسی مثل بسته جیرهغذایی برای سربازان روس نخواهد بود.
او افزود که روسیه نیز قادر نیست در زمانی این چنین کوتاه استفاده از تسلیحات چین را در نیروی مسلح خودش جا بیندازد.
آیا چین به روسیه کمک خواهد کرد؟
گرچه احتمال کمک چین به روسیه منتفی نیست اما متخصصان چینی و غیرچینی بر این باورند که بنا بر عوامل مختلفی، چین به روسیه کمک نمیکند. اول از همه اینکه این کمک در چشم جهان خوب به نظر نخواهد آمد.
شی یینهونگ، استاد روابط خارجی در دانشگاه رنمین پکن میگوید چین تا جایی که بتواند از ارائه کمکی که در میدان نبرد در اوکراین از آن استفاده شود، پرهیز خواهد کرد. یینهونگ افزود چین هیچ انگیزهای برای کمک به روسیه در جنگ اوکراین ندارد.
صاحبنظر دیگری در این زمینه گفت کمک نظامی پکن به مسکو هیچ منفعت آشکاری برای چین ندارد چرا که روسیهای ضعیفتر بهمعنای منفعت استراتژیک و اقتصادی برای چین است.
مقامات چین همواره در خلال بحران اوکراین بر حق تمامیت ارضی و حاکمیت تمامی کشورها تاکید کردهاند. اما منتقدان میگویند که اقدام چین در عدم انتقاد از روسیه برای حمله به اوکراین در تضاد اساسی با موضع این کشور درباره مساله حق حاکمیت قرار میگیرد.
لی شین، استاد موسسه مطالعات آسیایی و اروپایی در دانشگاه حقوق و علوم سیاسی شانگهای بر این باور است که «عملیات نظامی روسیه در اوکراین» در حقیقت حمله به اوکراین است و چین هرگز برای کمک به کشوری برای حمله به کشور دیگری با حاکمیت ملی، سلاح تدارک نمیبیند. شین گفت چنین اقدامی با حقوق بینالملل نیز در تضاد خواهد بود.
دورو تامپسون گفت چین نمیخواهد جنگ در اوکراین بدتر شود و یا پای پکن بهعنوان شریک حمله به جنگ اوکراین کشیده شود پس هر کمکی از سوی چین، سنجیده و محتاطانه خواهد بود.
چند ماه پیش روسیه یکی از ماهوارههای خودش را که دچار اختلال شده بود منهدم کرد. ضایعات فضایی چنین انفجاری میتوانست برای فضانوردان ایستگاه فضایی بینالمللی خطرناک باشد. وبسایت کانورسیشن به تبعات درگیری احتمالی در فضا پرداخته است.
آنچه در فضا میگذرد میتواند مستقیما بر جدال در میدان نبرد روی زمین، تاثیر بگذارد. این روزها تصاویر ماهوارهای به یک شاخصه معمول در پوشش حمله روسیه به اوکراین تبدیل شده؛ عکسهایی که حرکت بیوقفه کاروانهای نظامی روسیه به سوی کییف و یا خارکیف را نشان میدهد.
و اگرچه آنچه این تصاویر روایت میکند هراسآور است، چنین عکسهایی مقاومت مردم اوکراین را از طریق دانستن این که دشمن کجاست، از کدام سمت میآید و آرایش لشکری به چه شکل است تقویت کرده. این عکسها همچنین آزادانه پیش چشم جهان نهاده شده تا تهاجم نیروهای روسیه را ببینند.
پیشتر تصاویر ماهوارهای منحصر به نیروهای پیشرفته نظامی و کشورهای معدودی بود. اما امروزه، شرکتهای تجاری که چنین عکسهایی میگیرند افزایش یافتهاند و توانایی این شرکتها در کنار یکدیگر ممکن است از توانایی نیروی نظامی روسیه پیشی بگیرد. پیشرفت چنین شرکتهایی میتواند حمایتی شبهنظامی فراهم آورد که کمک میکند کشورهای غربی از درگیری نظامی در اوکراین بپرهیزند.
اگرچه برخی درباره کاهش قدرت ایالات متحده در فضا، بهویژه در مواجهه با برنامه جاهطلبانه چین در فضا و مانور تحریکآمیز روسیه در فضا هشدار میدهند، اما هر ارزیابی از قدرت فضایی کشورها باید بخش تجاری را نیز در نظر بگیرد؛ شرکتهای غربی و بهویژه آمریکایی در چنین بخشهایی دست بالا را دارند.
«اسپیسایکس» نهتنها تصاویر ماهوارهای، بلکه امکان ارتباط را هم فراهم میکند. ایلان ماسک، موسس شرکت اسپیسایکس، با ایجاد پایانههایی که اجازه دسترسی به «استارلینک» را میدهد، به کمک اوکراین آمده است.
استارلینک دسترسی به اینترنت با سرعت بالا را فراهم میکند. اگر روسیه اینترنت و دیگر اشکال برقراری ارتباط در اوکراین را قطع کند، استارلینک میتواند امکان اتصال به اینترنت را برای این کشور برقرار و دسترسی اوکراینیها به اطلاعات و برقراری ارتباطات را ممکن کند.
اما استفاده از استارلینک برای کاربران آن کاملا بیخطر نیست؛ ایلان ماسک اخیرا به مصرفکنندگان اوکراینی هشدار داده که پایانههای استارلینک، ممکن است اجازه دهد که آنها شناسایی شوند.
خطرات و تبعات درگیری در فضا
جنگ روسیه با اوکراین همین حالا هم به اشکال غیرمنتظره به محدوده فضا راه یافته است. دیمیتری روگوزین، رییسکل «روسکاسموس»، آژانس فضایی روسیه، در یک رشتهتوییت هشدار داد که اگر همکاری با روسیه در ایستگاه فضایی بینالمللی به پایان برسد این ایستگاه میتواند با خروج از مدار، بر روی ایالات متحده و اروپا و یا حتی چین و هند بیفتد. این گفته روگوزین بهمثابه یک تهدید تلقی شد.
روگوزین افزود که بدون فضاپیمای باربری «پروگرس» روسیه که به ایستگاه فضایی بینالمللی ضربه میزند تا مدار آن را تنظیم کند، این ایستگاه از مدار خارج و به داخل جو زمین سقوط میکند و گرچه بیشتر آن خواهد سوخت، بقایای مانده از آن ممکن است به مردم و ساختمانها برخورد کند.
چنین اتفاقی در حال حاضر و با توجه به حضور فعلی کیهاننوردان روسی در فضا بسیار نامحتمل به نظر میرسد، اما گفته روگوزین همچنان هشدارآمیز است.
ایلان ماسک در واکنش به اظهارات روگوزین گفت که شرکت او، اگر روسیه کمکش را بهشکلی دریغ کند که ایستگاه فضایی را به مخاطره بیندازد، آماده کمک است. کپسول «دراگون» اسپیسایکس در حال حاضر تنها فضاپیمایی است که میتواند لنگر بیندازد و با اتصال به ایستگاه فضایی بینالمللی آن را تامین کند.
به هر صورت، گفتههای روگوزین حاکی از همکاری هر چه کمتر در فضاست؛ چرا که بنا بر اعلام ناسا، ایستگاه فضایی بینالمللی در آیندهای نزدیک منحل میشود و چین و روسیه نیز حاضر نیستند به برنامه آرتمیس برای فرود آوردن انسان بر روی کره ماه بپیوندند. برنامه فضایی آرتمیس بههدایت آمریکا انجام خواهد گرفت.
روسیه پیشتر فروش موتور موشکهای فضایی به آمریکا و پرتاب موشکهای سایوز از اروپا را نیز متوقف کرد. بسیاری کشورها برای انواع پرتاب، به راکتهای سایوز روسیه متکیاند که این خود مشکل بزرگی است. اما اسپیسایکس و دیگر شرکتها و باقی کشورها میتوانند بهزودی جای خالی موشک سایوز را پر کنند.
اگر تنشها همچنان ادامه یابد، ممکن است پای درگیری به فضا برسد و اگرچه استفاده از سلاحهای جنبشی که با سرعت بالا به ماهوارهها میخورد و آنها را از کار میاندازد، غیرقابلتصور به نظر میرسد اما جهان واقعا نمیداند که اقدام بعدی پوتین چه خواهد بود. روسیه هم اخیرا از این سلاح را آزمایش کرده است.
استفاده از سلاحهای جنبشی میتواند زباله فضایی بسیار ایجاد کند که خود این زبالهها ممکن است با برخورد به ماهوارهها و دیگر کاوشگرهای فضایی، آنها را نابود کند و یا حتی به زمین برخورد کند. پس مهم است که اجازه داده نشود که تهدیدهای فضایی به چیزی فراتر از تهدید تبدیل شود.
روسیه تجربه زیادی در زمینه فضا دارد اما قدرت این کشور در فضا با محدودیتهای بسیار روبهروست؛ تهدیدات توخالی و لکهدار کردن اعتبار این کشور بهعنوان کشوری که به پرتاب ماهواره کمک میکند، تنها به آینده این کشور در فضا صدمه خواهد زد.
تا به این لحظه، ابزار فضایی تجاری غربی برای حمایت از اوکراین ارزشمند بوده است. این ابزار، دادههای مهم و تصاویر را به هر کجا که لازم باشد، از واحدهای نظامی تا تصمیمگیرندگان و در حالت گستردهتر به مردم میفرستد و با توجه به شمار و تنوع ماهوارههایی که بر فراز سر جهان میچرخد، کار تنها برای روسیه سختتر خواهد شد.
