انتظار می‌رود پاییز امسال حدود ۲۵ هزار نفر برای شرکت در نشست سالیانه «چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل درباره تغییرات اقلیمی» به گلاسگو، بزرگ‌ترین شهر اسکاتلند، سفر کنند.
این دور از گفت‌وگوهای اقلیمی سازمان ملل متحد قرار بود سال ۲۰۲۰ برگزار شود که به‌دلیل همه‌گیری ویروس کوویدـ۱۹ به تعویق افتاد.
در حاشیه اجلاس اصلی از ۹ تا ۲۱ آبان، بریتانیا میزبان سلسله دیدارها و مراسمی با حضور رهبران جهان، دانشمندان و گروه‌های مدنی خواهد بود.
این اجلاس، بیست‌وششمین دور از نشست‌های اقلیمی سازمان ملل متحد موسوم به سی‌اوپی۲۶ است و تمامی ۱۹۷ کشور عضو «چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل درباره تغییرات اقلیمی» قرار است در آن شرکت کنند.
بریتانیا از شرکت‌کنندگان خواسته اهدافی بلندپروازانه‌تر برای کاهش گازهای گلخانه‌ای در جهان تا سال ۲۰۳۰، ارائه دهند تا به جهان کمک کند در میانه قرن ۲۱ به «انرژی صفر» برسد.
بریتانیا همچنین از کشورها خواسته تا مشارکت برای تطبیق با تغییرات اقلیمی و هزینه‌های مالی را افزایش دهند و مقرراتی که ناظر بر اجرای معاهده اقلیمی ۲۰۱۵ پاریس است را نیز نهایی کنند.
در سال ۲۰۲۱ بلایای طبیعی همچون سیل‌های فاجعه‌بار، آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع و موج‌های گرما دامنگیر جهان بوده است.
نیاز به اقدامات اقلیمی هرگز تا این اندازه فوریت نداشته است. در ادامه ببینیم که نشست گلاسگو به چه خواهد پرداخت.
آمادگی برای بحث و گفت‌وگو
بسیاری از مسائل اقلیمی از زمان دستیابی به معاهده ۲۰۱۵ پاریس لاینحل باقی مانده‌اند؛ معاهده‌ای که به‌موجب آن، بیشتر کشورهای جهان به محدود کردن میانگین گرمایش جهانی به زیر ۲ درجه سانتی‌گراد و تلاش برای رساندن این رقم به ۵/۱ درجه سانتی‌گراد متعهد شده‌اند.
یک منشاء اختلاف‌نظر که همچنان باقیمانده، نحوه عملکرد بازار کربن بین‌المللی است. بر اساس ماده ۶ توافق پاریس، این بازارها به کشورها اجازه می‌دهند تا برای کاهش گازهای گلخانه‌ای مضاف بر اهداف تعیین‌شده‌شان، اعتبار دریافت کنند. این اعتبار می‌تواند به کشورهایی که در رسیدن به تعهداتشان با مشکل روبه‌رو شده‌اند، فروخته شود.
اما اجرای بازارهای کربن بسیار دشوار است. کشورهای در حال توسعه نگران‌اند که چنین بازارهایی، کشورهای ثروتمند را از بار سنگین کاهش گازهای گلخانه‌ای داخلی رها کند و از آن سو آنان را به مشارکت اندک برای کاستن گازهای گلخانه‌ای در خارج، از طریق خرید اعتبار، قادر سازد.
استدلال کشورهای ثروتمند این است که کشورهای در حال توسعه می‌توانند از همان اعتبار کاهش گازهای گلخانه‌ای که می‌فروشند، به‌عنوان اعتبار برای اهداف کاهش داخلی خود استفاده کنند. در این صورت، اعتبار مذکور برایشان دوبار محاسبه خواهد شد.
همچنین اعتبارهای قدیمی جمع‌شده و باقیمانده از پیمان اقلیمی کیوتو ۱۹۹۷، به عنوان معاهده‌ای دیگر برای کاهش گازهای گلخانه‌ای، ممکن است اقتصادهای تازه نشو و نما یافته همچون برزیل و هند و کشورهایی با اقتصاد بسیار وابسته به کربن، مانند استرالیا و روسیه، را قادر سازد بدون زحمت اضافه، به اهداف کاهش در آینده دست یابند.
این خود با روح معاهده پاریس برای افزایش ارائه حمایت به کشورهای کم‌درآمدتر برای توسعه پایدار اقتصادی، ناسازگار است.
معاهده پاریس، به تهدیدات فعلی برای کشورهایی که در برابر تغییرات اقلیمی، از افزایش سیل تا خشکسالی آسیب‌پذیرند، اشاره کرده است. ماده ۸ این معاهده درباره آمادگی در موارد خسارت و زیان، به کشورهای کم‌درآمدتر وعده ارائه کمک فنی و مالی می‌دهد؛ اما نحوه عملی ساختن این وعده‌ها روشن نیست.
یک مساله مناقشه‌برانگیز دیگر هم تامین سالیانه ۱۰۰ میلیارد دلار کمک مالی برای هزینه‌های اقلیمی است.
کشورهای در حال توسعه برای گذار به انرژی سبز به این مبلغ نیازمندند. اما کشورهای ثروتمند همواره از تامین این هزینه، با رقمی که در سال ۲۰۱۰ تعیین شده است، سر باز زده‌اند.
جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا، اخیرا از دوبرابر کردن مشارکت ایالات متحده در تامین این هزینه خبر داده که ممکن است دیگر اقتصادهای قدرتمند جهان را نیز با خود در این امر همراه کند. اما حتی با تحقق این وعده، همچنان کمبود قابل‌توجهی در کمک مالی وجود خواهد داشت.
جهان دست به کار می‌شود
مسائل پیش‌روی نمایندگان شرکت‌کننده در سی‌اوپی۲۶، فهرستی بلندبالا و شرایط پرمخاطره خواهد بود. اما بزرگ‌ترین پیچیدگی ممکن است از دل شرایطی که این مذاکرات تحت آن برگزار خواهد شد، به وجود آید.
کمبود واکسن کرونا و هزینه بالای سفر، چشم‌انداز برگزاری یک نشست فراگیر در گلاسگو را تهدید می‌کند. نمایندگان کشورهای کم‌درآمدتر هشدار داده‌اند که چنین مسائلی، سفر برای شرکت در مذاکرات اقلیمی را دشوار می‌سازد.
گرچه حضور نصفه‌ونیمه کشورها ممکن است موجب برای برهم‌خوردن گفت‌وگوها نشود، چرا که بسیاری مسائل از راه دور هم قابل حل‌وفصل است، اما اگر نمایندگان کشورهای کم‌درآمدتر به این مراسم دسترسی نداشته باشند، بررسی دستاوردهای این نشست، احتمالا کمرنگ‌تر خواهد شد.
سی‌اوپی۲۶ همچنین در حالی برگزار می‌شود که روابط بین‌المللی تیره‌وتار است. خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا بین این کشور و اتحادیه فضایی مسموم ایجاد کرده است. آمریکا و چین با سهم ۴۰ درصدی از آلایندگی گازهای گلخانه‌ای در جهان، بر سر دریای جنوبی چین درگیر یک نزاع‌اند. پیمان امنیتی میان آمریکا، بریتانیا و استرالیا، موسوم به «اوکوس»، هم خشم فرانسه را برانگیخته است. تمامی این مسائل می‌تواند امیدها برای همکاری در سی‌اوپی۲۶ را در هم بکوبد.
اما شاید بزرگ‌ترین مانع پیشرفت در حوزه اقلیمی، در گلاسگو نباشد؛ بلکه در پایتخت هر کشور باشد. هر کشوری مشکلات داخلی خاص خودش را دارد که اعتبار بین‌المللی نشست سی‌اوپی۲۶ را مشخص خواهد کرد.
خروج از «چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل درباره تغییرات اقلیمی» پیش‌تر اتفاق افتاده است. خروج کانادا از پیمان کیوتو در سال ۲۰۱۱ و خروج موقت آمریکا از معاهده پاریس در سال ۲۰۱۷، هر دو علل داخلی داشت. سیاست داخلی کشورها از دیرباز، عامل تصمیم‌گیرنده برای تعهدات اقلیمی کشورها در نشست‌های سی‌اوپی بوده است.
چهارچوب معاهده پاریس به این امر واقف است و اجازه می‌دهد تا هنگامی که اهداف برای اقدامات اقلیمی ملی در طول زمان رو به بهبود رود، تعهدات هر کشور با کشور دیگر متفاوت باشد.
اما یک گزارش سال ۲۰۲۰ سازمان ملل متحد نشان داد که تعهد فعلی دولت‌ها، جهان را در مسیر نگه داشتن میانگین دمای زمین روی ۳ درجه قرار می‌دهد که این حتی نزدیک به آنچه باید هدف اقلیمی تعیین‌شده باشد، هم نیست.
با این حال امید همچنان وجود دارد. با اینکه بسیاری از بسته‌های پیشنهادی دولت‌ها ممکن است وعده‌های توخالی از آب دربیاید، افزایش قیمت گاز در اروپا و کمبود بنزین اخیر در بریتانیا ممکن است برای دولت‌ها تلنگری شود تا راهبردهای رشد انرژی سبزشان را از طریق تامین الکتریسته و گرما در خانه‌ها و وسایل نقلیه، سرعت ببخشند.
موفقیت حزب سبز در انتخابات اخیر آلمان، که ۱۴/۸ درصد آرا را به خود اختصاص داد، نشانه‌ای مهم از خواست افراد برای اقدامات اقلیمی در کشوری با اقتصاد قدرتمند است.
همچنین همانقدری که به گفت‌وگوهای اقلیمی سازمان ملل متحد توجه می‌کنیم، نباید از اهمیت سیاست‌های اقلیمی ملی و نقش رای‌دهندگان در شکل دادن به رهبری در صحنه جهانی، غافل شویم.