حامد اسماعیلیون در آستانه ششمین سالگرد حمله موشکی سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراینی، در یادداشتی با مرور شش سال دادخواهی نوشت با وجود تغییر دولتها و مقامها و تحولات جهانی، آنچه باقی مانده «جنایت سرنگونی پرواز»، «آدمکشی به نام علی خامنهای» و دو پرونده فعال در دادگاه لاهه است.
اسماعیلیون، جمعه پنجم دیماه همراه با تصویری از همسرش پریسا اقبالیان و دخترش ریرا که با شلیک سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراینی کشته شدند، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «شش سال پیش در چنین روزی برای آخرین بار در آغوششان گرفتم. قرار بود دو هفته بعد به خانه بازگردند. چند هفته بعد جمهوری اسلامی دو تابوت چوبی در پرچم ننگین حکومتشان، تحویلم داد و گفت شهادتشان را تبریک میگوییم.»
او افزود: «در این سالها [محمدجواد] ظریف را چون دستمالی در سطل زباله انداختهاند، [ابراهیم] رئیسی را ارسبارانیدند و در جنگ اخیر، نه از [امیرعلی] حاجیزاده و گردن باریکتر از مویش نشانی ماند نه از حسین سلامی و استراتژیِ جنگِ نامتقارنش. نه از غلامعلی رشید و نقشههای مزورانهاش اثری ماند نه از محمد باقری و ملیگراییِ متقلبانهاش. جان به در بردن جنایتکاری چون [علی] شمخانی هم چون انتشار عفونتی مزمن بود که هیچکس آن را به گردن نمیگرفت.»
اسماعیلیون ادامه داد: «ما ماندهایم و آدمکشی بهنام علی خامنهای و دو پرونده فعال در لاهه که امیدوارم در بهاری که میآید به حضور ما در دادگاه منجر شود. هیچ انتظاری در دنیا دردناکتر از انتظار عدالت نیست، هر چند مبارزه برای عدالت هم خود عادلانه نیست.»
پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین، صبح ۱۸ دی ۱۳۹۸، پس از برخاستن از فرودگاه خمینی تهران با شلیک دو موشک پدافند سپاه پاسداران ساقط شد و همه ۱۷۶ سرنشین آن همراه با یک جنین کشته شدند.
جمهوری اسلامی سه روز شلیک موشک را انکار کرد اما تحت فشار مدارک و اعتراضات بینالمللی، سرانجام مسئولیت حادثه را پذیرفت.
شمخانی، مشاور رهبر جمهوری اسلامی که اکنون عضو شورای دفاع است، ۲۰ مهرماه اذعان کرد مقامهای ارشد جمهوری اسلامی از همان لحظات نخست سقوط هواپیمای اوکراینی، از سرنگونی این هواپیما با موشکهای سپاه پاسداران اطلاع داشتند.
پرونده سرنگونی پرواز پیاس۷۵۲ در سالهای گذشته در چند مسیر حقوقی موازی در جریان بوده است.
در یکی از موارد، دادگاه تجدیدنظر دیوان عالی انتاریو، ۲۰ مرداد با تایید حکم دادگاه بدوی، شرکت هواپیمایی بینالمللی اوکراین را از منظر حقوقی مسئول پرداخت کامل غرامت به خانوادههای قربانیان دانست.
با این حال، انجمن خانوادههای جانباختگان پرواز پیاس۷۵۲ این رای صرفا به ارزیابی ریسکهای پیش از پرواز و مسئولیت شرکت هواپیمایی مربوط میشود و «نافی مسئولیت جنایی جمهوری اسلامی در سرنگونی این هواپیما نیست».
در سطح بینالمللی، ۱۴ تیر ۱۴۰۳، کانادا، سوئد، بریتانیا و اوکراین، بهعنوان چهار کشور متضرر، بهطور رسمی شکایتی را علیه جمهوری اسلامی در دیوان بینالمللی دادگستری ثبت کردند.
این کشورها در شکایت خود اعلام کردند جمهوری اسلامی نه تنها در جلوگیری از سرنگونی هواپیما کوتاهی کرده، بلکه پس از حادثه نیز در انجام تحقیقات موثر و شفاف ناکام مانده است.
شورای سازمان جهانی هوانوردی غیرنظامی، ۲۷ اسفند ۱۴۰۳ با رد اعتراض اولیه جمهوری اسلامی، صلاحیت خود را برای رسیدگی به این پرونده تایید کرد.
دولتهای اوکراین، بریتانیا، سوئد و کانادا، این تصمیم را گامی مهم در مسیر پاسخگو کردن جمهوری اسلامی بابت «سرنگونی غیرقانونی پرواز پیاس۷۵۲» دانستند.
پیش از این نیز دادگاه عالی انتاریو شلیک سپاه پاسداران به این هواپیما را اقدامی «عامدانه و تروریستی» توصیف کرده بود.
فایننشالتایمز جمعه پنجم دی نوشت فرشهای ایرانی که به ظرافت هنری و مهارت بافندگانشان شهرت دارند و سابقه تولید آنها به هزاران سال میرسد، امروز بسیار کمتر از دهههای گذشته تولید میشوند و ایران بخش بزرگی از جایگاه پیشین خود را در بازار جهانی فرش از دست داده است.
این روزنامه به نقل از فعالان صنعت فرش ایران افزود بیثباتیهای منطقهای نیز در فروپاشی این صنعت دست داشتهاند و وضعیت کنونی به کسبوکارهای محلی آسیب جدی زده است.
اکرم فخری، بافنده ۴۵ ساله ساکن کاشان، در همین رابطه گفت هزینه تولید فرش بسیار بالاست، در حالی که سود حاصل از آن ناچیز است.
به گفته او، برای تهیه پشم و ابریشم یک فرش باید حدود ۲۵۰ دلار هزینه کرد و سپس نزدیک به یک سال زمان صرف بافت آن میشود. حتی اگر فرش کاملا بینقص از آب دربیاید، قیمت فروش آن معمولا حدود ۶۰۰ دلار است.
فخری هشدار داد نبود حمایت دولتی و پوشش تامین اجتماعی او را به مرز فرسودگی رسانده است: «با درد دائمی کمر و پا کار میکنم، اما توان مالی برای استخدام یک بافنده کمکی را ندارم.»
بر پایه آمار کمیسیون فرش و صنایع دستی اتاق بازرگانی ایران، ارزش صادرات فرش در سال منتهی به مارس ۲۰۲۶ به کمتر از ۴۰ میلیون دلار کاهش خواهد یافت؛ رقمی که سال پیش از آن ۴۱.۷ میلیون دلار بود.
مرتضی حاجآقامیری، رییس این کمیسیون، اعلام کرد میزان صادرات فرش ایران طی شش سال گذشته همواره کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار بوده است. رقمی که به گفته او «آنقدر ناچیز است که عملا میتوان آن را نزدیک به صفر دانست».
این در حالی است که صادرات فرش ایران حدود سه دهه پیش به بیش از دو میلیارد دلار میرسید.
مهرماه، خبرگزاری فرانسه با اشاره به وضعیت بحرانی بازار فرش ایران گزارش داد صادرات فرش از ایران با کاهش ۹۵ درصدی روبهرو شده است.
نقش تحریمها و مقررات ارزی جمهوری اسلامی
محسن شجاعی، فعال بازار فرش در مشهد، گفت یک فرش تمامابریشم قم با مساحت شش متر مربع که از باارزشترین انواع فرش به شمار میآید، دستکم یک سال و نیم زمان برای بافت نیاز دارد و با قیمتی بین ۱۰ هزار تا ۳۰ هزار دلار فروخته میشود.
با این حال، تداوم تحریمهای بینالمللی عرصه را برای فعالان این حوزه تنگتر کرده است.
شجاعی افزود: «پس از بسته شدن بازار آمریکا، شماری از بازرگانان، قالیهای ایرانی را از مسیر کشورهای ثالث و با عنوان فرشهای چینی، نپالی یا مصری به آمریکا فرستادند. این اقدام به تقویت جایگاه صادراتی آن کشورها منجر شد، اما همزمان با پنهان کردن هویت فرش ایرانی، به این هنر آسیب رساند.»
فایننشالتایمز به نقل از فعالان بازار فرش ایران نوشت خروج دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، از برجام و آغاز سیاست «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی، یکی از سنگینترین ضربهها را به این صنعت وارد کرد.
از سال ۲۰۱۸ و در پی تشدید تحریمها و کاهش منابع ارزی، حکومت ایران صادرکنندگان را ملزم کرده است بخشی از درآمد ارزی خود را با نرخ رسمی به بانک مرکزی بفروشند؛ نرخی که بهمراتب پایینتر از نرخهای موجود در بازار آزاد است.
به گفته تشکلهای صنفی، اجرای این سیاست به کاهش چشمگیر شمار صادرکنندگان فرش انجامیده است.
عبدالله بهرامی، رییس اتحادیه تعاونیهای فرش دستباف ایران، گفت این مقررات «عملا بخش فرش را فلج کرده» و «هیچ انگیزهای برای ادامه فعالیت در بازارهای جهانی باقی نمانده» است.
از دست رفتن بازارهای سنتی فرش ایران
در حالی که فرش ایرانی پیشتر به حدود ۸۰ کشور صادر میشد، امروز بازارهای هدف آن به امارات متحده عربی، آلمان، ژاپن، بریتانیا و پاکستان محدود شدهاند.
همزمان با از دست رفتن شمار زیادی از بازارهای سنتی ایران، رقبایی از ترکیه، هند، چین و افغانستان، این خلأ را پر کردهاند.
پیش از دور تازه تحریمها، گردشگران غربی اصلیترین خریداران فرشهای نفیس ایرانی بودند، اما تشدید تنشهای سیاسی با غرب موجب کاهش گردشگری خارجی شد و بازار خردهفروشی را محدود کرد.
آقامیری گفت بیثباتی ناشی از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل ضربه دیگری به این صنعت وارد کرد.
شجاعی نیز گفت: «اختلال در حریم هوایی منطقه پس از جنگ با اسرائیل، همراه با دیگر تنشهای سیاسی، باعث شد بازرگانان خارجی اعتماد خود را از دست بدهند.»
او افزود: «حتی نمایشگاه فرش تهران که هر سال در ماه سپتامبر برگزار میشد و به ما امکان میداد حداقل ارتباط خود را با خریداران خارجی حفظ کنیم، امسال ظاهرا بهدلیل کمبود برق لغو شد.»
فایننشالتایمز در ادامه نوشت تحریمها و قطع روابط تجاری، فرصت همگام شدن ایران با سلیقههای جدید بازار و گرایش به دکوراسیون مینیمالیستی را از میان برده است. گرایشی که اغلب با طرحهای سنتی فرش ایرانی ناسازگار است.
افزون بر این، تورم و کاهش قدرت خرید شهروندان باعث افت تقاضای داخلی شده و فرش ایرانی عملا جای خود را در خانه بسیاری از مردم از دست داده است.
به گفته کارشناسان این حوزه، در حال حاضر کمتر از سه درصد از فرشهای تولیدی، در داخل کشور مورد استفاده قرار میگیرد.
بر اساس تحلیلی که در این روزنامه اسرائیلی منتقد دولت منتشر شده، فضای امنیتی اسرائیل در هفتههای اخیر بار دیگر با برجسته شدن «خطر جنگ» در چند جبهه، از جمله ایران، ملتهب شده است. نویسنده گزارش تاکید میکند که هرچند دستاوردهای نظامی ارتش اسرائیل در ایران، لبنان و سوریه بهطور مکرر برجسته میشود، اما این اقدامات هنوز به یک چارچوب سیاسی باثبات منجر نشده و ریسکهای امنیتی همچنان پابرجاست.
در بخش مرتبط با ایران، این تحلیل میگوید ارتش اسرائیل ناچار است طرحهای حمله خود را با توجه به دو عامل بهروزرسانی کند: نخست، نبود هرگونه توافق سیاسی میان واشینگتن و تهران و دوم، اطلاعات تازه درباره تلاش ایران برای گسترش سریع زرادخانه موشکهای بالستیک. به نوشته هاآرتص، این وضعیت موجب شده ایران همچنان بهعنوان یک تهدید فعال و فوری در محاسبات نظامی اسرائیل باقی بماند.
نویسنده گزارش همچنین به همزمانی این تحولات با سفر برنامهریزیشده نخست وزیر اسرائیل به ایالات متحده و دیدار او با دونالد ترامپ اشاره میکند و مینویسد هرگونه تصمیم عملیاتی مهم، از جمله در قبال ایران، عملاً به نتایج این دیدار موکول شده است. در این چارچوب، اختلافنظرهای پنهان و آشکار میان نتانیاهو و دولت آمریکا نیز بهعنوان عاملی تأثیرگذار مطرح میشود.
به گزارش هاآرتص، برجسته شدن مداوم احتمال درگیری با ایران، علاوه بر ابعاد امنیتی، کارکرد سیاسی داخلی نیز دارد. نویسنده استدلال میکند که طرح مکرر سناریوهای جنگی، توجه افکار عمومی و رسانهها را از پروندهها و حاشیههای سیاسی داخلی دور میکند و همزمان به نتانیاهو امکان میدهد خود را تنها رهبر «واجد صلاحیت» برای مقابله با تهدیدهای بزرگ منطقهای معرفی کند؛ ادعایی که به گفته تحلیل، با وجود شکستهای پیشین همچنان در گفتمان او تکرار میشود.
در عین حال، این تحلیل تاکید میکند که نشانهای از تمایل جدی دولت آمریکا برای تشویق یک حمله نظامی تازه علیه ایران دیده نمیشود. به نوشته هاآرتص، واشینگتن در حال حاضر بیشتر به دنبال پیشبرد ابتکارهای سیاسی منطقهای است و ترجیح میدهد از تشدید درگیریهای نظامی گسترده جلوگیری کند.
جمعبندی این گزارش آن است که ایران، در کنار غزه و لبنان، به یکی از ستونهای اصلی فضای «هراس دائمی از جنگ» در سیاست اسرائیل تبدیل شده است؛ فضایی که اگرچه وعده «پیروزی کامل» را بارها تضعیف کرده، اما همچنان بهعنوان ابزاری مؤثر در مدیریت افکار عمومی و معادلات سیاسی داخلی مورد استفاده قرار میگیرد.
فاکسنیوز پنجشنبه چهارم دی به نقل از گزارش «کییفپست» و ویکتور ترهوبوف، سخنگوی نظامی اوکراین، نوشت تنها تعداد کمی از نیروهای پراکنده روسی در این شهر باقی ماندهاند.
کییفپست به نقل از مقامات نظامی اوکراین نوشت واحدهای روسی باقیمانده در داخل کوپیانسک از خطوط تدارکاتی قابل اعتماد جدا شدهاند.
ترهوبوف نیز گفت که نیروهای روسی در داخل کوپیانسک اکنون فقط شامل چند ده نفر هستند و شامل مزدوران خارجی میشوند.
او در یک مصاحبه تلویزیونی که توسط رسانههای دولتی اوکراین پخش شد، گفت: «آنها در حال تسلیم شدن هستند. حتی مواردی از تسلیم شدن خارجیها - مزدوران خارجی برای روسها - وجود داشته است.»
به گفته مقامات اوکراینی، واحدهای باقیمانده روسی عمدتاً با پشتیبانی هوایی محدود زنده میمانند، تاکتیکی که نمیتواند در طولانی مدت، عملیات آنها را در داخل شهر پشتیبانی کند.
ترهوبوف گفت: «کمکرسانی از راه هوایی به تنهایی چیزی نیست که به آنها اجازه دهد برای مدت طولانی مقاومت کنند.»
فاکس افزود در شرایطی که نیروهای روسی روزانه به حملات متعدد خود در محور کوپیانسک ادامه میدهند، مقامات اوکراینی میگویند که این حملات فاقد نیروی انسانی و ذخایر لازم برای تغییر موازنه در زمین هستند.
ترهوبوف در این مورد گفت در این مرحله، آنها به سادگی تواناییهای اضافی برای بازگرداندن وضعیت به سود خود را ندارند.
کییفپست همچنین گزارش داد که وبلاگنویسان نظامی و خبرنگاران جنگی روسیه آشکارا شروع به پذیرش این موضوع کردهاند که کوپیانسک دیگر تحت کنترل روسیه نیست.
ترهوبوف هم گفت موج کاملی از پیامها مبنی بر اینکه کوپیانسک از دست رفته، منتشر شده است و اذعان میکند این شهر دیگر تحت کنترل آنها نیست.
به گفته فاکس، مقامات اوکراینی تاکید کردند که روسیه پس از آزادسازی کوپیانسک در سپتامبر ۲۰۲۲ به دست نیروهای این کشور، دیگر نتواست کنترل کامل آن شهر را در دست بگیرد.
آنها همچنین گفتند که تلاشهای واحدهای روسی برای نفوذ به مناطق شمالی کوپیانسک شکست خورده است.
ترهوبوف گفت که ضدحمله اخیر نیروهای اوکراینی، تلاشهای روسیه را برای تثبیت جبهه به نفع خود با مانع مواجه کرده است.
او افزود: «این ضدحمله برای دشمن غافلگیرکننده بود. در حال حاضر، آنها فاقد منابع لازم برای بازپسگیری کنترل هستند.»
کوپیانسک، منطقه کلیدی ریلی و جادهای در منطقه خارکیف است که پیش از تهاجم روسیه در سال ۲۰۲۲، حدود ۲۷ هزارنفر جمعیت داشت.
از زمان آغاز جنگ تاکنون، روسیه حدود یکپنجم از خاک اوکراین را تصرف کرده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، بولسونارو که پس از درمان بیماری فتق در بیمارستانی در برزیلیا، پایتخت برزیل، بستری است، در نامهای که پسرش خواند، گفت: «با تعهد به اینکه نگذارم اراده عمومی خاموش شود، تصمیم میگیرم فلاویو بولسونارو را به عنوان نامزد پیش از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۶ معرفی کنم.»
انتظار میرود بولسوناروی پسر، که به عنوان سناتور فعالیت میکند، در انتخابات ماه اکتبر سال آینده با رییسجمهوری فعلی، لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا (لولا)، رقابت کند.
او ۱۸ آذر گفته بود تصمیمش برای نامزدی در انتخابات ریاستجمهوری ۲۰۲۶ «غیرقابل بازگشت» است.
پیش از این، بولسوناروی پدر اصرار کرده بود که دوباره برای سمت ریاست جمهوری نامزد خواهد شد. این در شرایطی بود که او تا سال ۲۰۶۰، یعنی هشت سال پس از پایان دوران محکومیتش، از نامزدی برای مناصب دولتی منع شده بود.
بر اساس این گزارش، بولسوناروی پدر، مشهور به «ترامپ مناطق گرمسیری»، به جرم توطئه کودتا برای سرنگونی لولا پس از انتخابات سال ۲۰۲۲ به اعدام محکوم شد. پس از آن، دیوان عالی برزیل حکم قطعی ۲۷سال و سه ماه زندان را علیه او صادر کرد.
الکساندر دِ مورائس، قاضی دیوان عالی برزیل، چهارم آذر اعلام کرد که دیگر امکان تجدیدنظرخواهی برای بولسونارو وجود ندارد.
در پی صدور این حکم، بولسونارو دوران محکومیت خود را آغاز کرد، در حالی که اعضای خانوادهاش برای مداخله دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، به نفع او تماس گرفتند. ترامپ پیش از این نیز در سخنانی از بولسونارو حمایت کرده و از جمله روند رسیدگی قضایی به پرونده بولسونارو را «شکار جادوگران» توصیف کرده بود.
به گزارش رویترز، کلودیو بیرولینی، پزشک بولسونارو، عمل فتق او در پنجشنبه را بدون حادثه توصیف کرد، اما انتظار میرود او پنج تا هفت روز در بیمارستان بماند.
به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، پزشکان در بیانیهای اعلام کردند که «مراقبتهای پس از عمل، از جمله کنترل درد، فیزیوتراپی و پیشگیری از ترومبوز وریدی» برای او ادامه خواهد یافت.
بولسونارو پس از جراحات ناشی از چاقو خوردن در سال ۲۰۱۸ در جریان یک تجمع انتخاباتی، تحت عمل جراحی متعددی قرار گرفته است.
