وزارت میراث فرهنگی، حاضر به پرداخت پنج ماه حقالزحمه مرمتگران با تجربه نیست. در همین حال، این وزارتخانه با سپردن پروژهها به پیمانکاران کم تجربه در یک سال اخیر، لطمات بزرگی به آثار باستانی ایران زده است.
سال ۱۴۰۳، پس از کشف کهنترین نگارکند عیلامی، سیروس زارع، سرپرست تیم مرمت کورانگون شد. این نگارکند در شهرستان رستم در استان فارس واقع شده است.
زارع که از استادکاران مرمت سنگ بهشمار میرود، در پروژههایی نظیر مرمت آرامگاه کوروش و تخت جمشید حضور داشته است.
زارع در گفتوگو با روزنامه پیامما گفت اداره میراث فرهنگی استان فارس، پس از ماهها دوندگی، حاضر به پرداخت حقالزحمه او و تیمش نیست.
نگارکندی عیلامی که زارع آن را ترمیم کرده است، قدمتی حدود ۴۵۰۰ سال دارد. زارع گفت بهدلیل علاقهاش به آثار باستانی این پروژه را پذیرفته است. تیم او، حدود ۹ ماه زمان صرف مرمت این پروژه کرد. با اینحال، اداره میراث فرهنگی استان فارس، تنها هزینه چهار ماه را پرداخت کرد و حاضر به پرداخت باقیمانده دستمزد زارع نیست.
زارع گفت بهدلیل بدهکاری ناشی از عدم پرداخت حقالزحمه مرمت این اثر، حسابهای او بسته شده است. اداره میراث فرهنگی فارس، نه تنها خود حاضر به پرداخت حقالزحمه این پروژه نیست، بلکه زارع را بابت دریافت مبلغی ناچیز از فردی خیر مواخذه کرده است.
در یکسال اخیر سپردن پروژههای مرمت آثار تاریخی به مرمتگران کم تجربه، افزایش یافته است.
دیماه ۱۴۰۳، در جریان بازدید شماری از مرمتگران از روند مرمت مدرسه خان شیراز بازدید کردند. در آن بازدید روشن شد، پیمانکار پروژه، این بنای تاریخی را با سیمان سفید بندکشی کرده است. موضوعی که مرمتگران آن را «فاجعه مرمتی» توصیف کردند.
در اسفندماه ۱۴۰۳، تصاویری از مرمت یک اثر تاریخی در کاخ گلستان، بار دیگر موجب اعتراض مرمتگران ایرانی شد. تصاویر قبل و بعد از مرمت یک نقاشی کاخ گلستان آنقدر تضاد داشت، که غیرواقعی به نظر میرسید.
فتحالله نیازی، رییس انجمن صنفی مرمتگران، درباره آن مرمت که «فاجعه مرمتی» توصیف شد، گفت: «ساختارهای غیررسمی و مافیا در انتخاب پیمانکاران دخالت دارند و افراد غیرمتخصص با استفاده از روابط شخصی، پروژههای مرمتی را میگیرند.»
مهرماه، ابوالحسن میرعمادی، مرمتگر پیشکسوت و از معماران نسل اول مرمت آثار تاریخی، در گفتوگو با خبرگزاری ایسنا گفت: «مرمت بناهای تاریخی در قالب ساختار اداری و پیمانکاری دولتی به بیهویتی آثار منجر شده است.»
او افزود: «در گذشته تیمهای مرمت را استادکاران خبره تشکیل میدادند و کارها با دقت و اصالت ایرانی انجام میشد، اما امروز پروژهها به شرکتهایی سپرده میشود که تخصص کافی ندارند.»
همزمان با هشدار سازمان غذا و دارو درباره سقوط ذخایر دارویی کشور به زیر یک ماه، دولت در تصمیمی ناگهانی ارز ترجیحی داروهای وارداتی و تجهیزات بیماران خاص را حذف کرده است؛ اقدامی که انجمن تالاسمی آن را «مهر تایید بر مرگ بیماران» توصیف میکند.
روزنامه پیام ما چهارشنبه ۱۹ آذر گزارش داد افزایش قیمتها و کمبود دارو با رشد نرخ ارز، فشار مضاعفی ایجاد کرده و خانوادههای بیماران توان تامین داروهای حیاتی را از دست دادهاند.
این روزنامه به نقل از انجمن تالاسمی نوشت حذف ارز ترجیحی، زندگی ۲۰ هزار خانواده دارای فرزند تالاسمی را در معرض خطر قرار داده است.
یونس عرب، مدیرعامل این انجمن، میگوید با انتقال برخی داروها از «تالار یک» به «تالار دو»، واردات آنها به سه تا چهار برابر نقدینگی بیشتری نیاز دارد و بیمهها بهدلیل بدهیهای سنگین قادر به جبران این هزینهها نیستند.
او هشدار میدهد برخی خانوادهها برای خرید داروی فرزندشان حتی پیشنهاد «فروش کلیه یا قرنیه» میدهند.
بحران دارو، علاوه بر تالاسمی، بیماران سیستینوزیس را نیز دچار مشکل کرده است. این بیماران و خانوادههایشان دو ماه گذشته چندین بار بهدلیل جهش قیمت داروی «سیستاگون» مقابل وزارت بهداشت تجمع کردهاند.
بیماران مبتلا به بیماریهای خودایمنی نیز از نایابشدن داروهایی مانند متوترکسات خبر میدهند؛ داروهایی که قطع آنها حتی یک روز نیز ممکن نیست.
مقامات سازمان غذا و دارو میگویند موجودی کارخانهها و شرکتهای پخش بهشدت کاهش یافته و دهها قلم داروی حیاتی با کمبود مواجه است.
انجمن پخش دارو گزارش داده مطالبات معوق این صنعت از دولت و بیمارستانها به ۱۵۷ هزار میلیارد تومان رسیده است.
این وضعیت میتواند در هفتهها و ماههای پیشرو کمبودها را تشدید و خطوط تولید دارو را متوقف کند.
گرانی، صفهای طولانی و بیمارانِ بیدارو
روزنامه شرق ۱۹ آذر با استناد به گزارشی میدانی از چند داروخانه بزرگ و محلی تهران نوشت کمبود دارو، گرانی لحظهای قیمتها و تاخیر بیمهها، دسترسی مردم به داروهای ضروری را به شدت مختل کرده است.
در «داروخانه مرکزی هلالاحمر» صفهای طولانی، صندلیهای پر و مراجعهکنندگان خسته، تصویری آشناست.
داروسازان میگویند مصرف خودسرانه داروهای اعصاب و روان بالا رفته و همین موضوع، کمبود این داروها را تشدید کرده است.
کمبود آنتیبیوتیکها، وارفارین و بسیاری از داروهای سرطان باعث شده بیماران ساعتها در صف بایستند و حتی در نهایت دست خالی برگردند.
بسیاری از مراجعهکنندگان میگویند دارو میرسد اما آنقدر کم است که ظرف چند ساعت تمام میشود.
در داروخانههای محلی مانند «ابنیمین» در دریاننو نیز شرایط مشابه است؛ بیماران دیابتی یا افراد نیازمند داروهای اعصاب میگویند روزهاست میان داروخانههای مختلف سرگرداناند.
مدیر داروخانه تاکید میکند کمبود دارو بهجای خود، مشکل اصلی این است که بیمه تامین اجتماعی، پرداختهایش را هر سه ماه یا حتی پنج ماه یکبار انجام میدهد.
این تاخیرها باعث شده بسیاری از داروخانههای خصوصی از همکاری با بیمه سر باز بزنند و بیماران برای خرید داروهای چندمیلیونی مجبور به تحمل صفهای بلند داروخانههای دولتی شوند.
در مناطق دیگر تهران، از کارون شمالی تا میدان فردوسی، روایتها مشابهاند؛ مردم بسیاری از داروهای نسخهشان را حذف میکنند، مکملها و ویتامینها را نمیخرند و حتی داروهای ضروری را «انتخابی» برمیدارند تا هزینه کمتر شود.
افزایش قیمت روزانه داروها، فروش بدون نسخه آنتیبیوتیک و کمبود داروهای اعصاب، بخشی از این چرخه است.
همزمان شکلگیری بازار سیاه و ناتوانی بیمهها در پرداخت معوقات، فشار مضاعفی بر داروخانهها وارد کرده است.
هشدار درباره افزایش فهرست داروهای کمیاب
نمایندگان مجلس میگویند با ادامه این روند، طی سه ماه آینده فهرست داروهای کمیاب بیشتر خواهد شد.
محمد عبدهزاده، رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران، ۱۸ آذر با اشاره به مشکلات تامین ارز گفت در ماههای آینده هم کمبود دارو به دلیل وضعیتی فعلی، شدیدتر میشود.
او افزود: «وقتی ارز حواله یا به موقع تامین نمیشود، مواد اولیه دارو یا کلا وارد کشور نخواهد شد یا به شکل منظم تامین نمیشود و نتیجه آن کمبود دارو در کشور است.»
به گفته عبدهزاده، جمع مطالبات شرکتهای داروسازی از شرکتهای دولتی و خصوصی و داروخانههای هر دو بخش به بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
شرق نوشت بیمارانی که برای داروهای حیاتی میان داروخانهها سرگرداناند، نگراناند اگر این چرخه معیوب ادامه پیدا کند، دسترسی به درمانهای ضروری از این هم دشوارتر شود.
در پی فعال شدن مکانیسم ماشه علیه جمهوری اسلامی و بازگشت تحریمها، گزارشهای مردمی رسیده به ایراناینترنشنال حاکی است قیمت دارو در ایران، از داروهای خاص گرفته تا قرص و شربت سرماخوردگی، چندین برابر شده و شهروندان برای تهیه اقلام مورد نیازشان گاهی باید به چندین داروخانه سر بزنند.
سایت حقوق بشری هرانا، چهارشنبه ۱۹ آذر به نقل از منابع محلی گزارش داد که بخشهایی از این گورستان به محل انباشت زباله و نخاله تبدیل شده و شمار زیادی از سنگقبرها دچار شکستگی، جابهجایی یا تخریب شدهاند.
همچنین آثار متعدد حفاریهای غیرمجاز در نقاط مختلف این گورستان مشاهده شده است؛ حفاریهایی که در برخی موارد به شکل حفرههای عمیق در میان قبور مشاهده شده است.
هرانا نوشت احتمالا این امر با هدف یافتن اشیای تاریخی یا بهدستآوردن اموال همراه با متوفیان انجام شده و علاوه بر جنبه مجرمانه، به ساختار تاریخی آرامستان آسیبهای جدی وارد کرده است.
این نخستینبار نیست که اماکن مذهبی و فرهنگی در ایران با رهاشدگی، تعرض یا تخریب مواجه میشوند.
در سالهای گذشته موارد متعدد مشابه در مورد آرامستانهای یهودیان، بهائیان، ارامنه و سایر اقلیتها گزارش شده است.
دوم شهریور نیز یک کنشگر میراث فرهنگی از تخریب و به آتش کشیدن سنگ گورهای تاریخی آرامستان هزار ساله «دارالسلام» شیراز و ساخت سازهای در حریم و عرصه این اثر ثبت ملی خبر داد.
هرانا با استناد به مشاهدات میدانی و گزارشهای محلی نوشت گورستان گیلیارد فاقد حصار ایمن، نگهبانی و برنامه منظم پاکسازی است.
پژوهشهای تاریخی نشان میدهد که آرامستان گیلیارد از دو بخش قدیم و جدید تشکیل شده و بر روی بسیاری از سنگقبرهای آن کتیبههای عبری، تصاویر «منورا» و نماد ستاره داوود حک شده است؛ بخشهایی از این محوطه قدمتی چندصد ساله دارند و نشاندهنده حضور دیرینه جامعه یهودیان در منطقه هستند.
در همین حال، یک شاهد محلی در گفتوگو با این سایت حقوق بشری گفته است: «اینجا کاملا رها شده است. نه حفاظتی وجود دارد، نه مرمتی و نه اقدامی برای جلوگیری از حفاریهای شبانه. پیگیریهای محلی نیز بیپاسخ مانده است.»
در بخش دیگری از گزارش هرانا آمده است که بیتوجهی به گورستان گیلیارد، افزون بر تخریب میراث فرهنگی، نقض همزمان چند تعهد قانونی جمهوری اسلامی در حوزه حقوق اقلیتهای دینی و حفاظت از آثار ثبتشده محسوب میشود.
بر اساس گزارش هرانا، رهاشدگی و تخریب گورستان گیلیارد نقض همزمان تعهدات داخلی و بینالمللی جمهوری اسلامی است.
طبق اصل ۱۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی، قانون حفظ آثار ملی و برنامه ششم توسعه، حکومت موظف به حفاظت، مرمت و جلوگیری از حفاری و تعرض به این اثر ثبتشده و سایر اماکن فرهنگی مشابه است و با پذیرش میثاق حقوق مدنی و سیاسی نیز متعهد شده از اماکن فرهنگی و هویت مذهبی جامعه یهودی پاسداری کند.
این گزارش تاکید کرده که گورستان گیلیارد بخشی از میراث مشترک فرهنگی ایران به شمار میرود و وضعیت کنونی آن، افزون بر تهدید حافظه تاریخی منطقه، نگرانیها درباره تبعیض ساختاری و نبود سازوکار مؤثر برای حفاظت از اماکن متعلق به اقلیتها را افزایش داده است.
