استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ایالات متحده، اعلام کرد که شنبه به همراه رئیس فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (سنتکام) و جرد کوشنر به غزه سفر کرد تا «پایبندی اسرائیل به مرحله آزادسازی گروگانها» در چارچوب طرح آمریکا برای پایان دادن به جنگ غزه را راستیآزمایی کند.
ویتکاف در پیامی در شبکه ایکس نوشت: «ما گزارشهای مفصلی درباره مسائل امنیتی، کمکهای بشردوستانه و تلاشها برای جلوگیری از درگیری دریافت کردیم.»
او افزود: «با تداوم تعهد و همکاری، صلح همچنان در دسترس است.»
این در حالی است که اسرائیل همچنان به حملات خود علیه مواضع حزبالله ادامه میدهد، اقدامی که به گفته تحلیلگران به طور غیرمستقیم به نفع سوریه تمام میشود، زیرا مانع از گسترش قدرت این گروه در منطقه میشود.
بر اساس این گزارش، اسعد حسن الشیبانی، وزیر خارجه سوریه، روز جمعه به همراه وزیر دادگستری، مظهر الویس، و رئیس سازمان اطلاعات عمومی، حسین السلامه، وارد بیروت شد و با نواف سلام، نخستوزیر لبنان، دیدار کرد. هدف این دیدار، گفتوگو درباره روابط دوجانبه، همکاریهای اقتصادی و امنیتی، و هماهنگی بیشتر میان دمشق و بیروت عنوان شده است. خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) اعلام کرد دو طرف درباره «توسعه همکاریهای مشترک و بررسی آخرین تحولات منطقهای» گفتوگو کردهاند.
شيبانی در این دیدار تاکید کرده است که سوریه به دنبال ایجاد روابط تجاری و سرمایهگذاری با لبنان است، بهویژه در مرحله بازسازی پس از جنگ، و این روند میتواند به سود اقتصاد لبنان نیز باشد. یکی از محورهای مذاکرات نیز بازگشت داوطلبانه پناهجویان سوری از لبنان به کشورشان بوده است.
اورشلیمپست مینویسد روابط میان سوریه و لبنان سابقهای طولانی و پرتنش دارد؛ از دهه ۱۹۷۰ تا سال ۲۰۰۵ سوریه عملاً لبنان را در اشغال خود داشت و نقش تعیینکنندهای در سیاست داخلی آن ایفا میکرد. پس از خروج نیروهای سوری، نفوذ حزبالله در لبنان افزایش یافت و این گروه از خاک سوریه برای انتقال سلاح و نیرو استفاده کرد. در جریان جنگ داخلی سوریه نیز حزبالله در کنار حکومت بشار اسد جنگید و با وجود تلفات سنگین، جایگاهی مؤثر در ساختار نظامی و امنیتی سوریه پیدا کرد.
تحلیلگر اورشلیمپست مینویسد حملات اسرائیل در پاییز گذشته که باعث تضعیف حزبالله شد، به شورشیان سوری تحت رهبری «هیات تحریرالشام» فرصت داد تا حمله گستردهای را علیه نیروهای اسد آغاز کنند؛ حملهای که در دسامبر ۲۰۲۴ تا دمشق پیش رفت.
در حال حاضر، دولت جدید سوریه در تلاش است روابط خود را با بیروت بازسازی کند و مانع از آن شود که حزبالله لبنان از خاک سوریه برای مقاصد نظامی یا قاچاق استفاده کند. در همین حال، دولت لبنان نیز وعده داده است که برنامه خلع سلاح حزبالله را پیش ببرد، هرچند هنوز به این وعده عمل نکرده است.
از سوی دیگر، حزبالله روز شنبه در بیانیهای حمله هوایی اسرائیل به منطقه المصیلح در جنوب لبنان را محکوم کرد و آن را «بخشی از هدفگیریهای عامدانه غیرنظامیان و زیرساختهای اقتصادی» دانست. روزنامه لبنانی الاخبار که به مواضع حزبالله نزدیک است، این بیانیه را منتشر کرده است.
به نوشته اورشلیمپست، این تحولات نشان میدهد دمشق درصدد است ضمن بهبود روابط با لبنان، تعادل تازهای در تعامل خود با حزبالله برقرار کند؛ تلاشی که میتواند معادلات قدرت در مرزهای سوریه و لبنان را در ماههای آینده دگرگون کند.
بهگزارش آسوشیتدپرس، این توافق که با فشار ایالات متحده، کشورهای عربی و ترکیه حاصل شده، در نخستین مرحله به آزادی گروگانهای باقیمانده از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ اختصاص دارد؛ حملهای که با یورش نیروهای تحت رهبری حماس به خاک اسرائیل آغاز شد و به کشته شدن نزدیک به ۱۲۰۰ نفر و گروگانگیری ۲۵۱ نفر منجر شد.
اسرائیل نیز متعهد شده در مقابل آزادی گروگانها، حدود ۲ هزار زندانی فلسطینی را آزاد کند؛ از جمله صدها نفر که در جریان جنگ بازداشت شده یا حکم قطعی دارند.
بر اساس مفاد توافق، آتشبس از ظهر جمعه اجرایی شده و ارتش اسرائیل بخشی از نیروهای خود را از مناطق پرتنش همچون غزهسیتی و خانیونس خارج کرده است، هرچند نظامیان این کشور همچنان در شهر رفح، شمال نوار غزه و نوار مرزی با اسرائیل حضور دارند.
همزمان، دهها هزار آواره فلسطینی به خانههای خود بازمیگردند و بر اساس اعلام منابع سازمان ملل، اسرائیل از روز یکشنبه اجازه ارسال گسترده کمکهای انسانی به غزه را صادر کرده است.
بهنوشته آسوشیتدپرس، مرحله بعدی توافق شامل آغاز مذاکرات برای خروج کامل نیروهای اسرائیلی از غزه، خلع سلاح حماس، و تعیین نهاد جایگزین برای اداره این منطقه است.
هرچند جرارد کوشنر، داماد دونالد ترامپ، رییسجمهوری ایالات متحده، روز شنبه در تلآویو وعده داد که روز دوشنبه «جشن آزادی» برگزار خواهد شد، اما مقامهای فلسطینی و ناظران منطقهای با دیده تردید به آینده نگاه میکنند.
به نوشته آسوشیتدپرس، حماس که پیشتر اعلام کرده بود آزادی آخرین گروگانها را منوط به خروج کامل ارتش اسرائیل میداند، اکنون با تکیه بر تضمینهای ترامپ این شرط را به تعویق انداخته و در انتظار تحقق وعدههاست.
طرح ۲۰ مادهای ترامپ خواستار حفظ یک منطقه حائل باریک در داخل خاک غزه توسط اسرائیل و کنترل «راهرو فیلادلفیا» در مرز غزه و مصر شده است؛ موضوعی که میتواند مانعی جدی در برابر دستیابی به صلح کامل باشد.
در همین حال، یکی از حساسترین محورهای توافق، موضوع خلع سلاح حماس است. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، بارها تاکید کرده تا زمانی که توان نظامی حماس از جمله شبکه تونلها نابود نشود، عملیات پایان نخواهد یافت.
با این حال، بهگزارش آسوشیتدپرس به نقل از منابع عربی مطلع از مذاکرات، احتمال دارد حماس با تحویل سلاحهای تهاجمی به یک کمیته مشترک فلسطینی-مصری موافقت کند.
در مورد ساختار حکومت پساجنگ نیز اختلافنظر جدی وجود دارد. اسرائیل خواهان حذف کامل نفوذ حماس در غزه است، اما همزمان با نقش یافتن تشکیلات خودگردان یا مسیر تشکیل دولت فلسطینی مخالفت میکند.
حماس نیز اعلام کرده حاضر است قدرت را به تکنوکراتهای فلسطینی واگذار کند، اما با حضور یک نهاد بینالمللی به رهبری تونی بلر – که در طرح ترامپ پیشبینی شده – مخالفت کرده و خواستار تصمیمگیری درونفلسطینی شده است.
آسوشیتدپرس مینویسد که برای مردم اسرائیل، آزادی گروگانها اولویت اصلی است، و برای فلسطینیها در غزه، توقف بمباران و رسیدن کمکها حیاتی است.
با این حال، بسیاری از ساکنان غزه نگرانند که هرگونه بنبست در مذاکرات بهانهای برای آغاز مجدد حملات اسرائیل شود؛ بهویژه آنکه نتانیاهو و متحدانش همچنان از تداوم کنترل امنیتی بلندمدت بر غزه و حتی خروج «داوطلبانه» جمعیت فلسطینی سخن میگویند.
در پایان، آسوشیتدپرس هشدار داده که در صورت شکست مذاکرات یا طولانیشدن آن، غزه ممکن است وارد وضعیت بلاتکلیفی شود؛ با نیروهای اسرائیلی در بخشهایی از آن، حماس همچنان فعال، و مردمی که در پناهگاهها و چادرها بدون چشمانداز بازسازی بهسر میبرند.
