اگر فوتبال ایران با فساد و روابط ناسالم درگیر است، ریشه این وضعیت را باید در سازوکار رانتی آن دید. فوتبال ایران سالهاست با پول دولتی، مدیریت انتصابی و نبود شفافیت اداره میشود.
در چنین ساختاری، رانت قاعده فوتبال ایران میشود و نه استثنا. فساد موجود در فوتبال ایران محصول این سیستم است، نه نتیجه ذات رقابت یا اخلاق فردی بازیکنانی که این گزارشگر فوتبال آنها را «ناپاک» میخواند.
در این میان، صدا و سیما فقط ناظر نیست. بلکه تلویزیون جمهوری اسلامی بخش بزرگی از همین چرخه رانتی است.
صداوسیما از انگشت شمار سازمان هایی استکه از فوتبال بیمار ایران درآمد دارد. حق پخش را در انحصار گرفته و با دادن تریبون به امثال جواد خیابانیها، روایتها را جهت میدهد. اشاره افشین پیروانی، به همین تناقض بود، وقتی گفت درآمد خود خیابانی از همین فوتبال است.
اینجا تناقض موضع خیابانی روشن میشود. او فوتبال را فاسد میخواند، اما نقدش متوجه ساختار مدیریت فوتبال از وزارت ورزش گرفته تا فدراسیون به ریاست مهدی تاج نیست. خیابانی، انتقادی به نهادهای تصمیمگیر، و نه حتی رسانهای که خودش جزئی از آن است نمیکند.
اگر انتقادی وجود دارد، باید رو به بالا و متوجه حکومت و نقش صدا و سیما باشد نه فوتبالیست و مربیای که در پایینترین سطح این هرم قرار دارند و خود، ابزار پول سازی برای رسانه جمهوری اسلامی هستند.
تقلیل یک ساختار رانتی به «ذات رقابت» یا «ناپاکبودن فوتبال» آدرس غلط دادن است. این روایت مسئولیت را از مدیران جمهوری اسلامی بر می دارد و به بازیکنان و اهالی فوتبالی منتقل میکند که اصلا تصمیمگیر نیستند؛ آنها در زمینی بازی میکنند که قواعدش از پیش نوشته شده است.
و در نهایت، مسئله نه فلسفه و اخلاق فردی بازیکنان است نه سوءتفاهمی که خیابانی با عذرخواهی تلاش کرد آن را برطرف کند.
مسئله این است که تلویزیون جمهوری اسلامی بهجای گفتوگوی دقیق درباره ساختار معیوب ورزش، دوباره سراغ جنجال رفته و بعد تلاش کرده آن را پشت واژههای پرطمطراق پنهان کند. تا وقتی این الگو تغییر نکند، اسمها عوض میشوند، اما ایجاد جنجال و حاشیه بدون نتیجه مشخص، باقی میماند.
