شورای امنیت سازمان صبح جمعه هفت شهریور با تایید قرار گرفتن پیش‌نویس بیانیه روسیه و چین برای تمدید مهلت اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱ در دستور کار این شورا، یک نشست مشورتی غیرعلنی درباره ایران و فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی برگزار کرد.
در این نشست که کار خود را ساعت ۱۰ صبح به وقت نیویورک آغاز کرد، نماینده بریتانیا در شورای امنیت سازمان ملل گفت سه کشور اروپایی چاره‌ای به جز این اقدام یعنی فعال‌سازی مکانیسم ماشه نداشتند اما مسیر دیپلماتیک هنوز در دسترس است.
نماینده بریتانیا گفت: «ما ایران را فرا می‌خوانیم که موضع خود را بازنگری کند، به توافقی بر پایه پیشنهاد ما برسد، در غیر این صورت، تحریم‌های هدفمند سازمان ملل بازخواهد گشت.»
جمهوری اسلامی: زیر تهدید مذاکره نخواهیم کرد
نماینده جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد گفت تهران همچنان به مسیر دیپلماسی پایبند است، اما «هرگز حاضر نیست زیر تهدید یا فشار» وارد مذاکره شود.
او تاکید کرد ایران از دادن فرصت بیشتر به دیپلماسی برای دستیابی به «تفاهم و توافقی جدید» حمایت می‌کند، اما طرح تمدیدی که سه کشور اروپایی ارائه کرده‌اند را «پر از پیش‌شرط‌های غیرواقع‌بینانه» خواند.
نماینده جمهوری اسلامی تصریح کرد این سه کشور اروپایی هستند که باید از «یک تمدید فنی کوتاه‌مدت و بدون شرط» برای قطعنامه هسته‌ای حمایت کنند.
این نشست به درخواست فرانسه و بریتانیا، یک روز پس از آن برگزار می‌شود که سه کشور اروپایی اعلام کردند به‌دلیل پایبند نبودن جمهور اسلامی به تعهدات خود در برجام، مکانیسم ماشه را برای بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل فعال می‌کنند.
پیش‌نویس روسیه و چین
این جلسه همچنین پس از آن برگزار شد که متن نهایی پیش‌نویس قطعنامه چین و روسیه آماده شده، نسخه رسمی آن روی کاغذ آبی‌رنگ چاپ و بین همه اعضای شورای امنیت توزیع شده و متن برای رای‌گیری آماده است، هرچند زمان دقیق رای‌گیری ممکن است بلافاصله یا چند روز بعد تعیین شود.
این پیش‌نویس در صورت تصویب، مدت اعتبار برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را برای شش ماه دیگر، تا ۲۹ فروردین ۱۴۰۵ تمدید می‌کند و از همه طرف‌ها می‌خواهد مذاکرات را فورا از سر بگیرند.
برجام در سال ۲۰۱۵ امضا و با قطعنامه ۲۲۳۱ به تصویب شورای امنیت رسید.
بر اساس این توافق، محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران به تدریج لغو شد و تحریم‌های شورای امنیت تعلیق گردید.
در عین حال، مکانیسمی موسوم به «ماشه» پیش‌بینی شد که در صورت نقض اساسی تعهدات، تحریم‌ها ظرف ۳۰ روز بدون نیاز به رای‌گیری جدید بازمی‌گردد.
اروپایی‌ها می‌گویند ایران با ذخایر بالای اورانیوم غنی‌شده (بیش از هشت هزار و ۴۰۰ کیلوگرم، شامل صدها کیلو با غنای ۶۰ درصد)، نصب هزاران سانتریفیوژ پیشرفته و محدود کردن دسترسی آژانس، تعهدات خود را نقض کرده و سایت‌های حساس را از نظارت نهادهای بین‌المللی خارج کرده است.
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نیز گفت که جمهوری اسلامی به مفاد توافق هسته‌ای پایبند نبوده و اکنون فرصتی برای دستیابی به تفاهم دارد.
جمهوری اسلامی اما این اقدام را غیرقانونی دانسته و گفته اروپایی‌ها با عمل نکردن به تعهدات اقتصادی خود جایگاه طرف «با حسن نیت» را از دست داده‌اند.
صف‌آرایی در شورای امنیت
آمریکا و متحدان اروپایی تاکید دارند فعال‌سازی مکانیسم ماشه پایان دیپلماسی نیست و از این ۳۰ روز برای فشار به ایران و همزمان مذاکره استفاده خواهد شد.
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا پنج‌شنبه گفت واشینگتن از اقدام سه کشور اروپایی برای آغاز روند بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران استقبال می‌کند اما همچنان آماده گفت‌وگوی مستقیم با ایران است.
در مقابل، چین و روسیه اقدام اروپا را «فاقد وجاهت حقوقی» و «اقدامی تنش‌زا» توصیف کرده و تلاش می‌کنند با قطعنامه پیشنهادی خود فضای دیپلماتیک بیشتری ایجاد کنند.
منتقدان غربی این متن را «امتیاز یک‌طرفه به ایران» می‌دانند زیرا در قبال تمدید، هیچ تعهد مشخصی از تهران نمی‌خواهد.
در صورت شکست ابتکار روسیه و چین و عدم تصویب قطعنامه‌ای جدید در مهلت ۳۰ روزه، تحریم‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران به‌طور خودکار بازخواهد گشت.
