با ورود ایران به پنجمین سال خشک‌سالی پیاپی، بحران آب ابعاد گسترده‌ای یافته و از روستاها و شهرهای کم‌برخوردار، تا تهران با کمبود منابع آبی، افت فشار و حتی قطع شدن‌های مکرر مواجه شده‌اند. در روستای چنارلق از توابع خلخال، مردم به‌صورت شبانه برای تامین آب سرگردان هستند.
ساجد جعفرزاده، مدیر امور آب و فاضلاب خلخال جمعه ۲۷ تیرماه تایید کرد که این منطقه با تنش شدید آبی روبه‌روست و بخشی از پروژه تامین آب به دلیل نبود اعتبار ناتمام مانده است.
کاهش بی‌سابقه بارندگی‌ها، افت شدید سطح سدها و منابع زیرزمینی، و نبود سیاست‌های مؤثر در مصرف، چشم‌انداز نگران‌کننده‌ای از آینده آب در کشور ترسیم کرده است.
خاک ایران تشنه است
بهمن نوری، استاندار خراسان شمالی از بحران آبی در روستاهای راز و جرگلان خبر داده و وعده‌هایی برای بهبود زیرساخت‌ها داده است. با این حال، عملی شدن هر کدام از این برنامه‌ها نیاز به میلیاردها تومان اعتبار دارد.
علیرضا عباسی، نماینده کرج در مجلس، پنج‌شنبه در نشست با مدیران شرکت آب منطقه‌ای البرز گفت: «با توجه به مهاجرت‌پذیری بالا و اجرای پروژه هایی مانند نهضت ملی مسکن، فشار بر منابع آبی استان افزایش خواهد یافت. هر طرح آبی باید پیوست جمعیتی و توسعه‌ای داشته باشد.»
به گفته عباسی، «اگرچه تامین آب شرب اولویت دارد، اما نباید امنیت غذایی را قربانی کنیم. هیچ کشوری امنیت غذایی خود را نادیده نمی‌گیرد، حتی اگر منابع آبی فراوانی داشته باشد.»
جیره‌بندی خاموش در پایتخت
روزنامه هم‌میهن ۲۶ تیر ماه در گزارشی نوشت در پایتخت، «جیره‌بندی خاموش» آب به شکل افت فشار، قطع‌شدن‌های مکرر شبانه و توصیه به خرید تانکر و پمپ آشکار شده است.
بر اساس این گزارش هرچند شرکت آب و فاضلاب اعلام کرده که برنامه‌ای برای قطعی رسمی ندارد، اما مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران اعلام کرده که مردم باید به فکر خرید تانکر و مخزن آب باشند.
گزارش‌های متعددی از قطع شبانه آب، نرسیدن آب به طبقات پایین و اعتراض ساکنان منتشر شده است و مناطق جنوبی و حاشیه‌ای تهران از صالحیه و پیشوا تا نعمت‌آباد و شهرک شریعتی بیشترین آسیب را دیده‌اند.
در مقابل، شمال تهران تاکنون با کمترین اختلال مواجه بوده و همین مسئله باعث افزایش «احساس تبعیض در میان ساکنان جنوب» پایتخت شده است.
هم‌میهن به نقل از کارشناسان حوزه آب تاکید کرده که با تداوم روند مصرف فعلی و نبود زیرساخت‌های مناسب، احتمال اجرای سهمیه‌بندی رسمی در هفته‌های آینده بالا است.
بارش‌کم، سدهای خالی و گرمای شدید
عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب گفته بارندگی در سال آبی جاری نسبت به میانگین بلندمدت بیش از ۴۰ درصد کاهش داشته و تنها حدود ۱۵۳ میلی‌متر ثبت شده است.
روزنامه اطلاعات گزارش داده که افزایش دمای هوا باعث تبخیر ۷۵ درصد بارش‌ها شده و عملا امکان بهره‌برداری از بخش قابل‌توجهی از آب‌های سطحی را از بین برده است.
بر اساس این گزارش از حدود ۲۶۰ میلیارد مترمکعب بارش سالانه در کشور، تنها ۸۵ میلیارد مترمکعب قابل استفاده است.
حجم روان‌آب‌های کشور به کمتر از ۴۵ میلیارد مترمکعب کاهش یافته و نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی نیز به زیر ۴۰ میلیارد مترمکعب رسیده است.
روزنامه اطلاعات نوشته ۵۵ درصد آب مصرفی کشور از منابع زیرزمینی تامین می‌شود؛ منابعی که کسری تجمعی آن‌ها به حدود ۱۴۵ میلیارد مترمکعب رسیده و فرونشست زمین، بیابان‌زایی و بحران‌های زیست‌محیطی را به همراه داشته است.
سدهای کشور نیز در شرایط وخیمی قرار دارند. تنها ۱۴ درصد از حجم مخازن سدهای تهران پر است و سد لتیان با ظرفیت ۹۵ میلیون مترمکعب، فقط ۴۱ میلیون مترمکعب آب ذخیره دارد.
عباس علی آبادی، وزیر نیرو ۲۴ تیر هشدار داد که ممکن است سدهایی مانند ماملو، لتیان و لار به زودی از مدار خارج شوند.
عوارض این بحران چه خواهد بود؟
قطعی آب علاوه بر فشار بر مصرف‌کننده خانگی، می‌تواند واحدهای تولیدی را به تعطیلی بکشاند و بیکاری را تشدید کند.
بحران آب اثرات اجتماعی و اقتصادی جدی به‌دنبال دارد. مهاجرت‌های گسترده از روستاها، افزایش تنش‌های محلی برای دسترسی به منابع محدود آب، و تضعیف تولیدات کشاورزی و صنعتی، از جمله پیامدهایی است که کشور با آن روبه‌رو خواهد شد.
سال‌هاست که کارشناسان هشدار داده‌اند ادامه این روند، ایران را به نقطه‌ای می‌رساند که نه تنها سکونت در بسیاری از مناطق دشوار می‌شود، بلکه امنیت اجتماعی و اقتصادی نیز به خطر بی‌افتد.
خشک‌شدن پیکره‌های آبی از دریاچه ارومیه تا زاینده‌رود و هورالعظیم، نمونه‌ای از تهدیدهای زیست‌محیطی بحران آب است.
کاهش روان‌آب‌ها، گونه‌های گیاهی و جانوری را تهدید کرده و اکوسیستم‌های حساس را در معرض نابودی قرار داده است. با ادامه این روند، بیابان‌زایی، فرونشست زمین و گسترش کانون‌های ریزگرد سرعت بیشتری خواهد گرفت.
