کریم آقاخان، چهلونهمین امام شیعیان اسماعیلیه که به خاطر موفقیت‌هایش در مسابقات اسب‌دوانی، ثروت چشمگیر و فعالیت‌های توسعه‌ای در سراسر جهان شناخته می‌شود، در سن ۸۸ سالگی در لیسبون درگذشت.
کریم آقاخان، چهلونهمین امام موروثی اسماعیلیان، رهبری معنوی و میلیاردر اهل کمک به برنامه‌های توسعه در کشورهای مختلف جهان بود که بر اساس باور اسماعیلیان، نسب او به‌طور مستقیم به پیامبر اسلام می‌رسد.
سازمان‌های خیریه زیر مجموعه شبکه توسعه آقاخان صدها بیمارستان و پروژه‌های آموزشی و فرهنگی را عمدتا در کشورهای در حال توسعه اداره می‌کردند.
بر اساس بیانیه شبکه توسعه آقاخان در شبکه‌های اجتماعی، او «در کمال آرامش» در لیسبون پرتغال، در میان اعضای خانواده‌اش چشم از جهان فروبست.
در این بیانیه با اشاره به برنامه‌های این شبکه گفته شده «ما طبق خواست ایشان، فارغ از مذهب یا ملیت افراد، با سازمان‌های همکار خود همکاری می‌کنیم تا کیفیت زندگی اشخاص و جوامع را در سراسر جهان بهبود ببخشیم.»
اسماعیلیان، که فرقه‌ای از مسلمانان هستند، جمعیتی بالغ بر حدود ۱۵ میلیون نفر در جهان دارند، حدود ۵۰۰ هزار نفر آنان در پاکستان زندگی می‌کنند و جمعیت‌های بزرگی از آنان نیز در هند، افغانستان و آفریقا حضور دارند.
کریم آقاخان در سال ۱۹۵۷، در سن ۲۰ سالگی، جانشین پدربزرگ خود شد که تا پیش از او عنوان امام اسماعیلیان را داشت.
نام «آقاخان» که غالبا آن را آمیزه‌ای از ترکی و فارسی به معنای «فرمانده برتر» می‌دانند، به‌گونه‌ای نامعمول از پدربزرگ او، آقاخان سوم، به او رسید که او را به عنوان جانشین برگزید.
او در آن زمان، دانشجوی ۲۰ساله رشته تاریخ اسلام در دانشگاه هاروارد بود. در همان سال، ملکه الیزابت دوم بریتانیا، به‌نشانه پیوند نزدیک میان این دو خاندان، عنوان موروثی «والاحضرت» را به او اعطا کرد.
پدربزرگ او، سلطان محمد شاه، در وصیت‌نامه‌اش گفت که به‌دلیل «دگرگون شدن بنیادین اوضاع جهان»، از جمله پیشرفت‌های علوم هسته‌ای، برای جانشینی او به «مرد جوانی نیاز است که در سال‌های اخیر، در متن عصر نو تربیت شده و دیدگاه تازه‌ای به زندگی بیاورد.»
واقعیت این بود که آقاخان چهارم باید با بحرانهای دنیای جدید که گریبانگیر پیروانش در آسیای مرکزی، افغانستان، پاکستان، ایران و شرق آفریقا بود، دستوپنجه نرم میکرد.
سیاری از آنها با رویدادهای پرالتهاب مواجه شدند، از جمله اخراج آسیاییها از اوگاندا در سال ۱۹۷۲ به دستور عیدی امین و آشوبهای تاجیکستان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی.
آقاخان که در سوئیس متولد شده بود، تابعیت بریتانیا داشت و در قصری در فرانسه زندگی میکرد. او زندگی مرفهای داشت، صاحب جزیرهای خصوصی در باهاما، یک کشتی تفریحی بسیار مجلل و یک جت شخصی بود.
به گزارش نیویورک تایمز آقاخان که مردی جهاندیده و اغلب دور از توجه رسانهها بود، این ایده را رد میکرد که افزایش ثروت شخصیاش ممکن است با فعالیت‌های بشردوستانهاش در تضاد باشد. آقاخان میگفت توان او در موفقیت مالی، مکمل وظیفهاش در بهبود زندگی اسماعیلیان است.
او به پیروانش گفته بود: «از یک امام انتظار نمیرود از زندگی روزمره کناره بگیرد. برعکس، انتظار میرود از جامعهاش محافظت کند و برای بهبود کیفیت زندگی آنها تلاش کند. بنابراین مفهوم جدایی ایمان از دنیا در اسلام بیگانه است.»
او در سال ۲۰۰۶ در سخنرانیای گفت: «نقش و مسئولیت امام هم تفسیر دین برای جامعه است و هم هر کاری که از دستش برمیآید انجام دهد تا کیفیت و امنیت زندگی روزمرهٔ آنها را ارتقا دهد.»
گرچه او قلمروی موروثی به شکل پادشاهیهای دیگر نداشت، اما بنابر برآوردهای مختلف بین یک تا سیزده میلیارد دلار ثروت داشت. سرمایهای که از محل سرمایهگذاریها، مشارکتها و سهامداری در هتلهای مجلل، خطوط هوایی، اسبهای مسابقه و روزنامهها و نیز از نوعی «عُشر قرآنی» که پیروانش میپرداختند، به دست آمد.
او یکی از مهمترین مالکان و پرورشدهندگان اسبهای مسابقه در بریتانیا، فرانسه و ایرلند شد و اسبی به نام شِرگار را پرورش داد که زمانی مشهورترین و باارزشترین اسب مسابقه جهان بود.
او بنیانگذار بنیاد خیریه آقاخان بود و نامش بر نهادهایی چون دانشگاهی در کراچی و همچنین «برنامه آقاخان برای معماری اسلامی» در دانشگاه هاروارد و موسسه فناوری ماساچوست (MIT) قرار گرفته است.
«بنیاد آقاخان برای فرهنگ» نقش کلیدی در مرمت محوطه مقبره همایون در دهلی داشته است. جایزه سالانهای نیز بهنام «جایزه آقاخان برای معماری» وجود دارد.
همچنین او «گروه رسانهای نِیشِن» را بنیان گذاشت که امروزه بزرگترین سازمان رسانهای مستقل در شرق و مرکز آفریقا بهشمار میرود.
آقاخان با اسب معروفش شِرگار در سال ۱۹۸۱ جام دربی در اِپسِم را با فاصلهٔ ۱۰ طول اسب پیروز شد، اسبی که لباس سبز زمردی آقاخان و سرشانههای قرمزرنگ بر تن داشت. اما دو سال بعد در ایرلند ربوده شد و دیگر هرگز پیدا نشد.
