دانشمندان به‌تازگی بزرگ‌ترین فواره‌های سیاه‌چاله شناخته شده را که ۲۳ میلیون سال نوری طول دارند، در دورترین نقاط جهان کشف کرده‌اند. این فواره‌های عظیم ذرات که از یک سیاه‌چاله فوق‌العاده بزرگ به بیرون پرتاب شده‌اند، بیش از صد برابر بزرگ‌تر از کهکشان راه شیری هستند.
در سال ۲۰۲۲، دانشمندان یکی از بزرگ‌ترین فواره‌های سیاه‌چاله‌ای قابل مشاهده در آسمان شب را در کهکشان ان‌جی‌سی-۲۶۶۳ کشف کردند.
این کهکشان که در نزدیکی کهکشان راه شیری است، با استفاده از تلسکوپ «استرالیایی اسکایپات‌فایندر» (ای‌اس‌کی‌ای‌پی) به عنوان یکی از بزرگ‌ترین فواره‌های موجود در آسمان شب شناسایی شده است.
اما کشف جدیدی که در مجله معتبر نیچر منتشر شده، همه انتظارات را پشت سر گذاشته است. به گفته پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا، این فواره که پورفیریون (یکی از غول‌های اساطیر یونان) نام‌گذاری شده، بیش از ۲۰ برابر بزرگ‌تر از فواره ان‌جی‌سی-۲۶۶۳ است و ابعاد عظیمی دارد.
پورفیریون، غول کیهانی
پورفیریون، با طول حیرت‌آور ۲۳ میلیون سال نوری، در کهکشانی دور دست قرار دارد و نشان می‌دهد که چگونه ماده در داخل و خارج کهکشان‌ها جریان می‌یابد.
این فواره نه‌تنها عظیم، بلکه تقریبا مستقیم است، همین مساله دانشمندان را متحیر کرده است.
این فواره با استفاده از «تلسکوپ ال‌او‌اف‌آی‌آر» کشف شد. این تلسکوپ در واقع شبکه‌ای از حسگرهای رادیویی است که در هلند مستقر شده و از سوئد تا بلغارستان و از ایرلند تا لتونی گسترده شده است.
تلسکوپ‌های رادیویی بر خلاف چشم انسان توانایی مشاهده امواج رادیویی را دارند.
سیاه‌چاله‌ها، منبع فواره‌های عظیم
این فواره‌ها در مرکز کهکشانی قرار دارند که از سوی یک سیاه‌چاله فوق‌العاده بزرگ هدایت می‌شود. هنگامی که ماده به سمت سیاه‌چاله کشیده می‌شود، سیاه‌چاله برخی از آن‌ها را می‌بلعد.
برخی دیگر در اطراف سیاه‌چاله به‌صورت یک صفحه چرخان در می‌آیند و بخشی از آن هم به‌وسیله میدان‌های مغناطیسی شدید به دو فواره پرقدرت در جهت‌های مخالف پرتاب می‌شوند.
چیزی که پورفیریون را متمایز می‌کند، راست بودن تقریبا کامل این فواره است.
فواره‌های سیاه‌چاله‌های دیگر اغلب دارای انحنا یا شکستگی هستند، همانند فواره «ارواح رقصان» که ای‌اس‌کی‌ای‌پی آن را شناسایی کرده بود.
معمای فواره مستقیم
بسیاری از عوامل مانند برخورد با ابرهای متراکم، تغییرات در جهتگیری سیاه‌چاله، میدان‌های مغناطیسی قوی و یا بادهای میانکهکشانی میتوانند فواره‌ها را خم کنند.
اما پورفیریون بهطرزی عجیب بدون هیچ اختلالی در حدود دو میلیارد سال در حال حرکت بوده است.
این کشف دو ابهام بزرگ را مطرح می‌کند؛ اول اینکه پورفیریون در مکانی بسیار دور از ما قرار دارد. نور این فواره هفت میلیارد سال سفر کرده تا به زمین برسد، که به این معناست که ما آن را به شکلی میبینیم که شش میلیارد سال پس از بیگ بنگ بوده است.
دوم، فوارهای که به مدت دو میلیارد سال قدرت خود را حفظ کرده باشد، به منبعی پایدار و غنی از مواد نیاز دارد، اما وجود چنین محیطی معمولا با یک فواره مستقیم ناسازگار است.
پژوهشهای آینده
دانشمندان امیدوارند با مطالعات بیشتر به راز این فواره پی ببرند. تلسکوپ‌های رادیویی به کاوش در این زمینه ادامه خواهند داد تا بتوانند فواره‌های بیشتری را کشف کنند و به بررسی چگونگی تشکیل آن‌ها بپردازند.
این پژوهشها به درک بهتر ساختار و رفتار کهکشان‌ها و نقش سیاه‌چاله‌ها در کیهان کمک خواهد کرد.
