جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید دوشنبه ۱۸ تیر اعلام کرد واشینگتن انتظار هیچ تغییری در رفتار جمهوری اسلامی پس از انتخاب مسعود پزشکیان به عنوان رییسجمهور ندارد و ایالات متحده آماده از سرگیری مذاکرات هستهای با ایران در دوره ریاست جمهوری جدید این کشور نیست.
پزشکیان جمعه ۱۵ تیر در دور دوم انتخابات ریاستجمهوری با کسب ۱۶ میلیون و ۳۸۴ هزار رای، معادل ۵۳.۶ درصد آرا به عنوان رییس دولت معرفی شد.
بیش از ۵۰ درصد شهروندان واجد شرایط در دور دوم و بیش از ۶۰ درصد آنان در دور نخست انتخابات برای مشخص شدن جانشین ابراهیم رئیسی شرکت نکردند.
کربی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی همچنان از «گروههای تروریستی» مانند حماس، حزبالله لبنان و حوثیهای یمن حمایت میکند، گفت تهران «پهپادها، فنآوری پهپادی و دانش پهپادی» را در اختیار روسیه قرار میدهد تا در «کشتار اوکراینیهای بیگناه» استفاده شود.
به گفته سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، با توجه به ادامه پشتیبانی تهران از گروههای نیابتی خود و همچنین جنگ روسیه علیه اوکراین، پاسخ آمریکا به از سرگیری مذاکرات بر سر برنامه هستهای جمهوری اسلامی «نه» خواهد بود.
پزشکیان در دوران تبلیغات انتخاباتی خود بارها از ضرورت مذاکره با غرب، تعیین تکلیف پرونده هستهای ایران و رفع تحریمها سخن گفت و در عین حال افزود از سیاستهای علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی پیروی میکند.
خامنهای پنجم اردیبهشت سال جاری بر ادامه برنامه هستهای حکومت ایران تاکید کرد و تحریمها را زمینهساز «شکوفایی استعدادها» و بروز «ظرفیتهای داخل کشور» دانست.
حکومت ایران همچنین یکی از متحدان اصلی ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه در کارزار جنگی این کشور علیه اوکراین به شمار میرود. روسیه عملیات نظامی خود را علیه اوکراین روز پنجم اسفند ۱۴۰۰ کلید زد.
حکومت ایران متهم است که پهپادهای انتحاری شاهد ۱۳۱ و شاهد ۱۳۶ را به روسیه ارسال کرده تا در جریان عملیات نظامی در اوکراین مورد استفاده قرار گیرند.
ایالات متحده، بریتانیا و کانادا روز ششم اردیبهشت در اقدامی هماهنگ، تحریمهای جدیدی را علیه صنعت پهپادی جمهوری اسلامی وضع کردند.
یافتههای تازهترین گزارش محرمانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی حاکی از آن است که جمهوری اسلامی میزان ذخیره اورانیوم غنیشده خود را افزایش داده است.
بر اساس این گزارش که روز هشتم خرداد منتشر شد، حکومت ایران در حال حاضر بیش از ۱۴۲ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصدی در اختیار دارد که در مقایسه با گزارش پیشین آژانس بینالمللی در بهمنماه سال گذشته، جهشی ۲۰ کیلوگرمی را نشان میدهد.
شورای حکام روز ۱۶ خرداد قطعنامه پیشنهادی بریتانیا، فرانسه و آلمان، موسوم به تروئیکا، را درباره برنامه هستهای جمهوری اسلامی با ۲۰ رای موافق، ۱۲ رای ممتنع و دو رای مخالف به تصویب رساند.
در این قطعنامه از حکومت ایران خواسته شده تا همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را بهبود بخشد و ممنوعیت ورود «بازرسان مجرب» آژانس را لغو کند.
بر اساس این گزارش، طرفداران ترامپ انتخابات پارلمانی اخیر فرانسه را با انتخابات ریاستجمهوری سال ۲۰۲۰ آمریکا مقایسه کردند و گفتند روند این دو انتخابات منصفانه نبوده است.
ترامپ شکست در انتخابات سال ۲۰۲۰ را نپذیرفت و برگزارکنندگان انتخابات را به جانبداری از جو بایدن و تقلب متهم کرد. طرفداران او نیز در آن زمان به تجمعات گسترده دست زدند و در رویدادی بیسابقه در دیماه ۱۳۹۹ به کنگره ایالات متحده حمله کردند.
یکی از حامیان ترامپ با نام کاربری «کاتورد» با بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار دنبالکننده در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «در فرانسه هم مانند اینجا تقلب کردند».
به گفته این کاربر ایکس: «هیچ کشوری در سیاره زمین وجود ندارد که انتخابات عادلانه داشته باشد.»
امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه پس از شکست حزبش در انتخابات پارلمان اروپا، ۲۰ خرداد پارلمان فرانسه را منحل و فرمان برگزاری انتخابات زودهنگام را صادر کرد.
دور اول انتخابات پارلمانی فرانسه ۱۰ تیر برگزار شد و حزب راست افراطی «اجتماع ملی» با کسب حدود ۳۴ درصد آرا، رتبه نخست را در آن انتخابات به خود اختصاص داد. نظرسنجیها نشان میداد که در دور دوم نیز حزب «اجتماع ملی» پیشتاز است.
با این حال، در چرخشی غیرمنتظره در دور دوم و نهایی انتخابات فرانسه، این ائتلاف احزاب چپگرا با نام «جبهه مردمی جدید» بود که توانست با کسب ۱۸۲ کرسی در صدر قرار گیرد.
حزب «اجتماع ملی» و متحدانش بر خلاف انتظارها تنها ۱۴۳ کرسی به دست آوردند و پس از ائتلاف احزاب حامی مکرون با ۱۶۸ کرسی در جایگاه سوم قرار گرفتند.
پیروزی ائتلاف «جبهه مردمی جدید» پس از آن به وقوع پیوست که بیش از ۲۲۰ نامزد راهیافته به دور دوم از احزاب چپگرا یا متحد مکرون به نفع یکدیگر از رقابت در مرحله دوم کنارهگیری کردند تا از پیروزی حزب راست افراطی جلوگیری کنند.
در واکنش به انتخابات فرانسه، دیوید سَکس، یک سرمایهگذار حامی ترامپ نوشت: «فرانسه نشان داد نتیجه هیچ انتخاباتی را نباید قطعی دانست. مکرون و چپهای افراطی از تمامی ترفندهای موجود استفاده کردند تا مانع از پیروزی مارین لوپن [رهبر حزب راست افراطی فرانسه] شوند.»
این سرمایهگذار با اشاره به نتایج غیرقابل پیشبینی انتخابات فرانسه و همچنین پیشتازی ترامپ در نظرسنجیهای اخیر در برابر بایدن، از جمهوریخواهان خواست «مغرور» نشوند و پیروزی ترامپ را بدیهی ندانند.
یک صفحه پرطرفدار حامی ترامپ در شبکه اجتماعی ایکس با نام «اِند وُکِننس» با بیش از دو میلیون و ۶۰۰هزار دنبالکننده، انتخابات فرانسه را «جنونآمیز» خواند و نوشت: «حزب مکرون با سوسیالیستهای چپگرای افراطی تبانی کرد تا مانع از پیروزی لوپن شود.»
او انصراف بیش از ۲۰۰ نامزد در انتخابات دور دوم فرانسه را «کودتا» توصیف کرد و گفت: «به نظر میرسد فرانسه نجات پیدا نخواهد کرد.»
انتخابات ریاستجمهوری آمریکا قرار است ۱۵ آبان برگزار شود. بر اساس یکی از آخرین نظرسنجیهای انجام شده، ۴۹ درصد از رایدهندگان از ترامپ و ۴۳ درصد از بایدن حمایت میکنند.
پزشکیان دوشنبه ۱۸ تیر در حالیکه هنوز نه نشستی مطبوعاتی با رسانهها گذاشته و نه جشنی با حامیانش برگزار کرده، پس از دیدار با خامنهای و شماری دیگر مقامهای نظام، در سومین روز ورود به دفتر ریاست دولت، در نامهای خطاب به حسن نصرالله، دبیرکل حزبالله لبنان تاکید کرد «حمایت از مقاومت با قدرت تداوم خواهد داشت».
پزشکیان همچون سلف خود ابراهیم رئیسی «حمایت از مقاومت» را ریشه در سیاستهای اصولی نظام جمهوری اسلامی ایران، آرمانهای خمینی و رهنمودهای خامنهای میداند که باید «قدرتمندانه» تداوم یابد.
مرگ ابراهیم رئیسی در شرایطی رُخ داد که جمهوری اسلامی با سپاه پاسداران و گروههای نیابتیاش ماههاست درگیر تنشی مداوم با اسرائیل و درگیری غیرمستقیم با آمریکا هستند که هرلحظه ممکن است منطقه را نیز به آتش جنگی ویرانگر بکشاند.
مسعود پزشکیان، نمایندهای که حالا جانشین رئیسی در نهاد ریاست جمهوری شده با شعار تغییر مسیر فعلی مدیریت کشور، مشخصا در حوزه دیپلماسی، توانست رقیب خود را پشت سر بگذارد.
با این حال علی خامنهای در اولین پیامش به پزشکیان توصیه کرد راه رئیسی را ادامه دهد. فرمانده کل سپاه پاسداران نیز در پیامی گفت اطمینان دارد پزشکیان «با بسیج ظرفیتها و فرصتها برای پیروزی نظام در جنگ اقتصادی و صیانت از اقتدار نظام در آوردگاههای بینالمللی اقدام میکند». حسین سلامی تاکید کرد که سپاه برای همکاری با پزشکیان در اجرای سیاستهای خامنهای آماده است.
با وجود وعدههای پزشکیان برای اجرای برنامه خامنهای، توصیه رهبر جمهوری اسلامی و توقع سپاه و سلامی، حل بحران سیاست خارجی بدون تغییر در سیاستهای کلان نظام و کاهش دخالتهای سپاه و گروههای نیابتی در تنشهای منطقه دور از ذهن به نظر میرسد.
پیام پزشکیان به نصرالله خود شاهدی بر این مدعاست.
اما دیدگاه مسعود پزشکیان نسبت به سپاه و گروههای نیابتی چیست؟ آیا او میتواند تنش را کاهش دهد و در مسیر حل بحران سیاست خارجی آنگونه که پیشتر وعده داده، حرکت کند؟ یا مانند آنچه خامنهای از او خواسته راه رئیسی را ادامه میدهد؟
سابقه حمایت از سپاه و نیابتیها
مسعود پزشکیان، جراح قلبی که ادبیات و گفتمان سیاسیاش «نهجالبلاغه» است و حالا رییس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی شده، با وجود آنکه به گفته خودش در آمریکا و بریتانیا دوره دیده، در دیدگاههایش نسبت به مساله فلسطین، ضدیت با آمریکا و حمایت از سپاه پاسداران و گروههای نیابتی، چندان تفاوتی با رئیسی ندارد.
زمانی که پزشکیان وزیر بهداشت بود، در یک نشست برای توصیف روحیه ستیزهجوی خود گفته بود: «من وقتی دانشجو بودم توی دهن رییس دانشگاه میزدم، وقتی رییس دانشگاه شدم توی دهن رییسجمهور میزدم، الان که وزیر شدهام، توی دهن کلینتون میزنم.»
پزشکیان در سالهای بعد به مجلس راه یافت. او همراه با ۳۹ نفر از نمایندگان تندروی مجلس در سال ۱۳۸۷ طرحی دوفوریتی را با عنوان «الزام دولت به حمایت همهجانبه» از فلسطین امضا کردند که خواستار ورود «جدی» حکومت ایران در زمینه حمایت از نوار غزه شده بود.
او در سال ۱۳۹۸ وقتی دولت وقت آمریکا سپاه پاسداران را تروریستی اعلام کرد، با ارائه طرحی به نام «تقویت جایگاه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در برابر آمریکا»، به همراه همکارانش در مجلس، دولت جمهوری اسلامی را موظف به اقداماتی کرد که خود زمینهساز تشدید تنشهای بعدی میان ایران و آمریکا به حساب میآیند.
پزشکیان و دیگر نمایندگان با ارائه این طرح، نیروهای نظامی امنیتی و اطلاعاتی ایالات متحده را «تروریستی» خوانده و دولت ایران را متعهد به مقابله با آنها و همچنین کارشکنی برای همکاری بین آمریکا و کشورهای منطقه کرد.
قدرتیابی و توسعه سپاه پاسداران در دهههای اخیر مرهون پشتیبانی نمایندگانی همچون پزشکیان بوده است. او پس از کشته شدن قاسم سلیمانی به دست آمریکا بار دیگر، و اینبار با پوشیدن یونیفرم سپاه و انداختن چفیه دور گردنش، آشکارا از سپاه و سیاستهای تنشآفرین منطقهای جمهوری اسلامی حمایت کرد. آن هم درست زمانی که دو ماه پیش از آن در آبان ۹۸، این نیروی نظامی-ایدئولوژیک نظام نقشی فعال در سرکوب خونین معترضان بازی کرده بود.
پزشکیان در مناظرات تبلیغاتی خود هم قاسم سلیمانی را «قهرمان ملی» خواند و با اشاره به برنامه پهپادی و موشکی سپاه گفت: «یکی از دلایلی که دیگران نمیتوانند علیه ایران کاری انجام دهند، همین سپاه است.»
واکنش غرب و منطقه به ظهور پزشکیان
شاید به دلیل مواضع سیاسی پزشکیان است که پس از پیروزی او در انتخاباتی که اکثریت جامعه در آن شرکت نکردند، آمریکا این تحریم و «نه» بزرگ جامعه را به روی حکومت و پزشکیان آورده است.
وزارت خارجه ایالات متحده ضمن تاکید بر ناعادلانه بودن انتخابات جمهوری اسلامی بر این نکته که «نتیجه این انتخابات تاثیری بر رویکرد واشینگتن ندارد» تاکید کرد.
اما از طرف دیگر نیروهای وابسته و مورد حمایت حکومت در منطقه به این نامزد نظام روی خوش نشان دادند. حسن نصرالله، دبیرکل حزبالله لبنان که در آستانه درگیری گسترده با اسرائیل قرار دارد در پیام تبریک به مسعود پزشکیان نوشت: «ما با شما به راه خود ادامه خواهیم داد تا به پیروزی نهایی برسیم.»
ناصر ابوشریف، نماینده جهاد اسلامی فلسطین هم در پیامی ضمن تبریک به پزشکیان نوشت که روی حمایت از فلسطین در دوره جدید ریاست جمهوری حساب میکند.
به نظر میرسد دیدگاههای پزشکیان در سالهای گذشته، برخلاف آنچه در تبلیغات برای رایگیری از جامعه معترض به حکومت و سپاه نشان داده، بیشتر نزدیک به سپاه و در راستای پیشبرد سیاست کلان جمهوری اسلامی در حمایت از گروههای نیابتی و ضدیت با غرب است.
دوگانه میدان و دیپلماسی؛ ادامه راه رئیسی
از عوامل اصلی پیروزی پزشکیان بر سعید جلیلی، ساختن دوگانه به ویژه در حوزه سیاست خارجی بود.
به اعتقاد برخی، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین با حمایت تمامقد از پزشکیان، وعده احیای برجام و مذاکره برای رفع تحریمها، نقشی اساسی در پیروزی او بر جلیلی ایفا کرد.
با این حال، به گفته پزشکیان، او در مسیر ریاست دولت و خط مشی شامل تعیین وزرا پیرو نظر رهبر جمهوری اسلامی عمل خواهد کرد.
در این میان، ظریف گفته که تمایلی به وزارت خارجه ندارد، و فراتر از آن، ترکیب مجلس هم احتمالا اجازه بازگشت به وزارتخانه به او نخواهد داد. چهرههایی مثل عباس عراقچی یا مهدی سنایی، ممکن است بتوانند با نظر خامنهای جایگزین ظریف شوند، اما هر کسی بیاید به گفته پزشکیان، اختیار کامل با رهبر خواهد بود.
اردیبهشت ۱۴۰۰، ظریف در مورد چرایی شکست برجام موضوع را به دوگانه میدان و دیپلماسی ربط داد. به گفته او، حکومت ایران «میدان»، یعنی عرصه فعالیت سپاه پاسداران را بر «دیپلماسی» ترجیح داد. او همچنین به نقش قاسم سلیمانی، فرمانده «میدان» نظام، در وارد کردن آسیب به دیپلماسی دولت روحانی اشاره کرده بود.
با این حال، موضوع روابط خارجی در دولت پزشکیان با دولت روحانی بهکلی متفاوت است. با نزدیک شدن به تاریخ انقضای برجام، عملا احیای این توافق بهشکل سابق منتفی است و حوادث متعدد دیگری نیز رخ داده است. جنگ در اوکراین و غزه و پس از آن درگیری سپاه با اسرائیل، شرایط جهانی را برای ایران متفاوت کرده و نیاز به یک توافق جامع و گستردهتر وجود دارد، امری که اکنون سختتر و دشوارتر شده است.
دو روز پس از پیروزی پزشکیان در رقابت با جلیلی، سعید لیلاز، فعال اصلاحطلب و از حامیان او هم خط و ربط چهار سال آینده را علنی کرده است، جایی که گفت: «من اصلا به مصلحت پزشکیان نمیبینم که بخواهد کوچکترین حرکتی در زمینه سیاست خارجی، بدون اجازه و موافقت خامنهای انجام دهد.»
تایید صلاحیت مسعود پزشکیان در این انتخابات غیر دموکراتیک، سوابق او در همراهی با سپاه پاسداران، گروههای نیابتی، فلسطین و اعتراف به پیروی از برنامههای خامنهای، همگی شواهدی هستند که نشان میدهد احتمالا پزشکیان دستکم در این حوزه کاملا در راستای مسیر دولت ابراهیم رئیسی قدم بردارد.
بایدن دوشنبه ۱۸ تیر در مصاحبهای تلفنی با شبکه تلویزیونی اِماِساِنبیسی گفت: «حرف آخر این است که من رقابتها را ترک نخواهم کرد».
رییسجمهوری کنونی ایالات متحده افزود هر نامزدی که در تواناییهای او شک دارد و خواهان کنار کشیدن او از کارزار انتخاباتی است، باید از طریق کنوانسیون ملی حزب دموکرات وارد عمل شود.
این کنوانسیون بر اساس برنامهریزی قبلی از ۲۹ مرداد تا یکم شهریور سال جاری در شیکاگو برگزار خواهد شد و در جریان آن نامزدی جو بایدن برای انتخابات ریاستجمهوری به صورت رسمی اعلام خواهد شد.
شماری از ناظران میگویند با وجود افزایش تردیدها درباره سلامتی بایدن به نظر نمیرسد بدون موافقت شخص او، تغییر نامزد حزب دموکرات در انتخابات آتی عملی باشد.
به دنبال عملکرد ضعیف بایدن در اولین مناظره رو در رو با ترامپ در هشتم تیر، انتقادها از رییسجمهور کنونی آمریکا شدت گرفته است. بر اساس برخی نظرسنجیها، سن بایدن عامل مهمی در عدم اطمینان رایدهندگان آمریکایی به او به شمار میرود.
پس از این مناظره، فراخوانها برای معرفی نامزدی دیگر به جای بایدنِ ۸۱ ساله افزایش قابل توجهی یافته است.
بایدن دوشنبه ۱۷ تیر در نامهای به اعضای دموکرات کنگره ایالات متحده تاکید کرد «تا پایان در رقابت باقی خواهد ماند».
او در این نامه نوشته اگر به توانایی خود برای شکست ترامپ کاملا باور نداشت، در انتخابات ریاستجمهوری نامزد نمیشد.
بایدن تاکید کرد از نگرانیهای مطرح شده آگاه است اما رایدهندگان دموکرات پیشتر در انتخابات مقدماتی این حزب «شفاف و قاطعانه» اعلام موضع کرده و خواستاری نامزدی او شدهاند.
او افزود: «آنها من را به عنوان نامزد حزب انتخاب کردهاند. آیا اکنون میگوییم که این روند [انتخابات مقدماتی] مهم نبوده؟ میگوییم که نظر رایدهندگان اهمیتی ندارد؟»
روزنامه نیویورکتایمز ۱۷ تیر گزارش داد بسیاری از قانونگذاران و استراتژیستهای حزب دموکرات با ادامه کارزار انتخاباتی بایدن موافق نیستند.
رسانهها همچنین نوشتند چهار عضو دموکرات ارشد مجلس نمایندگان آمریکا در نشستی با حکیم جفریز، رهبر دموکراتها در مجلس، خواستار انصراف بایدن از نامزدی در انتخابات ریاستجمهوری شدند.
به گزارش نیویورکتایمز در ۱۲ تیر، طی ماههای گذشته لکنت و کندی بایدن بسیار شدیدتر شده و پس از مناظرهاش با ترامپ، این موضوع شکلی نگرانکننده یافته است.
بایدن علت عملکرد ضعیف خود در مناظره با ترامپ را ناشی از خستگی سفرهای طولانی اعلام کرده بود.
در حالیکه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا قرار است ۱۵ آبان برگزار شود، بر اساس یکی از آخرین نظرسنجیهای انجام شده در همین رابطه، ۴۹ درصد از رایدهندگان از ترامپ و ۴۳ درصد از بایدن حمایت میکنند.
