به نظر می‌رسد سه دهه همکاری نزدیک روسیه با کشورهای غربی در فضا رو به اتمام است. با افزایش تنش‌ها بر سر حمله روسیه به اوکراین، این کشور به‌شکل ضمنی تهدید کرده ایستگاه فضایی بین‌المللی را از مدار خارج می‌کند و همچنین اعلام کرده دیگر برای کشورهای غربی ماهواره پرتاب نمی‌کند.
چند ماه پیش روسیه یکی از ماهواره‌های خودش را که دچار اختلال شده بود منهدم کرد. ضایعات فضایی چنین انفجاری می‌توانست برای فضانوردان ایستگاه فضایی بین‌المللی خطرناک باشد. وبسایت کانورسیشن به تبعات درگیری احتمالی در فضا پرداخته است.
آنچه در فضا می‌گذرد می‌تواند مستقیما بر جدال در میدان نبرد روی زمین، تاثیر بگذارد. این روزها تصاویر ماهواره‌ای به یک شاخصه معمول در پوشش حمله روسیه به اوکراین تبدیل شده؛ عکس‌هایی که حرکت بی‌وقفه کاروان‌های نظامی روسیه به سوی کی‌یف و یا خارکیف را نشان می‌دهد.
و اگرچه آنچه این تصاویر روایت می‌کند هراس‌آور است، چنین عکس‌هایی مقاومت مردم اوکراین را از طریق دانستن این که دشمن کجاست، از کدام سمت می‌آید و آرایش لشکری به چه شکل است تقویت کرده. این عکس‌ها همچنین آزادانه پیش چشم جهان نهاده شده تا تهاجم نیروهای روسیه را ببینند.
پیش‌تر تصاویر ماهواره‌ای منحصر به نیروهای پیشرفته نظامی و کشورهای معدودی بود. اما امروزه، شرکت‌های تجاری که چنین عکس‌هایی می‌گیرند افزایش یافته‌اند و توانایی این شرکت‌ها در کنار یکدیگر ممکن است از توانایی نیروی نظامی روسیه پیشی بگیرد. پیشرفت چنین شرکت‌هایی می‌تواند حمایتی شبه‌نظامی فراهم آورد که کمک می‌کند کشورهای غربی از درگیری نظامی در اوکراین بپرهیزند.
اگرچه برخی درباره کاهش قدرت ایالات متحده در فضا، به‌ویژه در مواجهه با برنامه جاه‌طلبانه چین در فضا و مانور تحریک‌آمیز روسیه در فضا هشدار می‌دهند، اما هر ارزیابی از قدرت فضایی کشورها باید بخش تجاری را نیز در نظر بگیرد؛ شرکت‌های غربی و به‌ویژه آمریکایی در چنین بخش‌هایی دست بالا را دارند.
«اسپیس‌ایکس» نه‌تنها تصاویر ماهواره‌ای، بلکه امکان ارتباط را هم فراهم می‌کند. ایلان ماسک، موسس شرکت اسپیس‌ایکس، با ایجاد پایانه‌هایی که اجازه دسترسی به «استارلینک» را می‌دهد، به کمک اوکراین آمده است.
استارلینک دسترسی به اینترنت با سرعت بالا را فراهم می‌کند. اگر روسیه اینترنت و دیگر اشکال برقراری ارتباط در اوکراین را قطع کند، استارلینک می‌تواند امکان اتصال به اینترنت را برای این کشور برقرار و دسترسی اوکراینی‌ها به اطلاعات و برقراری ارتباطات را ممکن کند.
اما استفاده از استارلینک برای کاربران آن کاملا بیخطر نیست؛ ایلان ماسک اخیرا به مصرفکنندگان اوکراینی هشدار داده که پایانههای استارلینک، ممکن است اجازه دهد که آنها شناسایی شوند.
خطرات و تبعات درگیری در فضا
جنگ روسیه با اوکراین همین حالا هم به اشکال غیرمنتظره به محدوده فضا راه یافته است. دیمیتری روگوزین، رییسکل «روسکاسموس»، آژانس فضایی روسیه، در یک رشتهتوییت هشدار داد که اگر همکاری با روسیه در ایستگاه فضایی بین‌المللی به پایان برسد این ایستگاه می‌تواند با خروج از مدار، بر روی ایالات متحده و اروپا و یا حتی چین و هند بیفتد. این گفته روگوزین بهمثابه یک تهدید تلقی شد.
روگوزین افزود که بدون فضاپیمای باربری «پروگرس» روسیه که به ایستگاه فضایی بین‌المللی ضربه میزند تا مدار آن را تنظیم کند، این ایستگاه از مدار خارج و به داخل جو زمین سقوط می‌کند و گرچه بیشتر آن خواهد سوخت، بقایای مانده از آن ممکن است به مردم و ساختمانها برخورد کند.
چنین اتفاقی در حال حاضر و با توجه به حضور فعلی کیهاننوردان روسی در فضا بسیار نامحتمل به نظر می‌رسد، اما گفته روگوزین همچنان هشدارآمیز است.
ایلان ماسک در واکنش به اظهارات روگوزین گفت که شرکت او، اگر روسیه کمکش را بهشکلی دریغ کند که ایستگاه فضایی را به مخاطره بیندازد، آماده کمک است. کپسول «دراگون» اسپیس‌ایکس در حال حاضر تنها فضاپیمایی است که می‌تواند لنگر بیندازد و با اتصال به ایستگاه فضایی بین‌المللی آن را تامین کند.
به هر صورت، گفتههای روگوزین حاکی از همکاری هر چه کمتر در فضاست؛ چرا که بنا بر اعلام ناسا، ایستگاه فضایی بین‌المللی در آیندهای نزدیک منحل میشود و چین و روسیه نیز حاضر نیستند به برنامه آرتمیس برای فرود آوردن انسان بر روی کره ماه بپیوندند. برنامه فضایی آرتمیس بههدایت آمریکا انجام خواهد گرفت.
روسیه پیش‌تر فروش موتور موشکهای فضایی به آمریکا و پرتاب موشکهای سایوز از اروپا را نیز متوقف کرد. بسیاری کشورها برای انواع پرتاب، به راکتهای سایوز روسیه متکیاند که این خود مشکل بزرگی است. اما اسپیس‌ایکس و دیگر شرکت‌ها و باقی کشورها میتوانند بهزودی جای خالی موشک سایوز را پر کنند.
اگر تنش‌ها همچنان ادامه یابد، ممکن است پای درگیری به فضا برسد و اگرچه استفاده از سلاحهای جنبشی که با سرعت بالا به ماهوارهها میخورد و آنها را از کار میاندازد، غیرقابلتصور به نظر می‌رسد اما جهان واقعا نمیداند که اقدام بعدی پوتین چه خواهد بود. روسیه هم اخیرا از این سلاح را آزمایش کرده است.
استفاده از سلاحهای جنبشی می‌تواند زباله فضایی بسیار ایجاد کند که خود این زبالهها ممکن است با برخورد به ماهوارهها و دیگر کاوشگرهای فضایی، آنها را نابود کند و یا حتی به زمین برخورد کند. پس مهم است که اجازه داده نشود که تهدیدهای فضایی به چیزی فراتر از تهدید تبدیل شود.
روسیه تجربه زیادی در زمینه فضا دارد اما قدرت این کشور در فضا با محدودیتهای بسیار روبهروست؛ تهدیدات توخالی و لکهدار کردن اعتبار این کشور بهعنوان کشوری که به پرتاب ماهواره کمک می‌کند، تنها به آینده این کشور در فضا صدمه خواهد زد.
تا به این لحظه، ابزار فضایی تجاری غربی برای حمایت از اوکراین ارزشمند بوده است. این ابزار، دادههای مهم و تصاویر را به هر کجا که لازم باشد، از واحدهای نظامی تا تصمیمگیرندگان و در حالت گستردهتر به مردم میفرستد و با توجه به شمار و تنوع ماهوارههایی که بر فراز سر جهان میچرخد، کار تنها برای روسیه سختتر خواهد شد.
