بحران اوکراین آلمان را با این پرسش اساسی روبرو کرده که از این پس چگونه خانه‌های شهروندان خود را گرم و صنعت خود را سرپا نگه دارد؟ آیا بزرگترین اقتصاد اروپا می‌تواند بدون گاز روسیه به بقای خود ادامه دهد؟
رابرت هابک، وزیر اقتصاد آلمان، یک روز پس از آنکه صدراعظم این کشور از تعلیق پروژه خط لوله نورد استریم ۲ خبر داد با قاطعیت پاسخ داد: «بله می‌تواند.»
روزنامه بریتانیایی گاردین در مقاله‌ای تحلیلی به این موضوع پرداخته است.
به باور برخی کارشناسان، حتی پیش از اینکه نیروهای روسی به اوکراین حمله کنند، نورد استریم ۲ تنها بخش کوچکی از یک موضوع بسیار گسترده‌تر بوده که آلمان برای بحث در مورد آن بسیار کند عمل کرده است. موضوعی که آینده امنیت تامین انرژی آلمان – و در نتیجه اروپا – در گرو آن است.
آلمان پس از فاجعه هسته‌ای فوکوشیما در سال ۲۰۱۱ استفاده از انرژی هسته‌ای در این کشور را ممنوع اعلام کرد و در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد نیروگاه‌های زغال‌سنگ را نیز از کار خواهد انداخت؛ اقدامی که ناظران را درباره اینکه آلمان چگونه قرار است سیاست‌های توسعه انرژی خود را پیش ببرد، در شگفتی فرو برد.
افراد بدبین به ماجرا این پرسش را مطرح می‌کنند که آلمان بر اساس چه منطقی تا این حد خود را به گاز روسیه وابسته کرد، در حالی‌که باید تا جای ممکن خود را از دم و دستگاه صنعتی استبداد پوتین دور می‌کرد. تا همین اواخر، پاسخ بالاترین مقام دولت آلمان این بود که این یک پروژه اقتصادی است نه سیاسی. این شعار تکراری اکنون در بهترین حالت ساده‌لوحانه به نظر می‌رسد، و در بدترین حالت، با توجه به چرخش کنونی وقایع یک اشتباه بزرگ بود که به تامین مالی جنگ پوتین علیه اوکراین کمک کرده است.
هابک ضمن اعتراف به اینکه «روزهای پرتلاطمی در پیش داریم»، وعده داد دولت برای جبران افزایش قابل پیش‌بینی قیمت بنزین هر جا لازم باشد کمک می‌کند.
یکی از مشکلات اصلی دولت این است که آیا می‌تواند به وعده خود برای دستیابی به منابع انرژی تجدیدپذیر عمل کند. آلمان قصد دارد تا سال ۲۰۴۵ به یک کشور کربن-خنثی تبدیل شود و استفاده از گاز طبیعی تا رسیدن به این هدف برای آلمان نقش حیاتی پیدا می‌کند. اما بر اساس معیارهای بین‌المللی، این یک پروژه (تبدیل آلمان به یک کشور کربن-خنثی تا سال ۲۰۴۵) بلندپروازانه است و از طرفی به باور بسیاری از کارشناسان آب و‌هوایی، منابع گازی برای تامین نیاز کشوری مانند آلمان کافی نیستند.
واردات گاز طبیعی مایع (LNG) به عنوان یکی از گزینهها در نظر گرفته شده است. اما این امر با مشکلات متعددی همراه است؛ از جمله کمبود ترمینال در آلمان که برای واردات گاز مایع ضروری است. از طرفی ذخایر گاز مایع موجود، ضمن گران بودن، نمیتواند به طور کامل جایگزین گاز روسیه شود. مشکل دیگر این است که هماکنون گاز از نروژ وارد آلمان میشود و نمیتوان سطح تولید این منابع را که در حال حاضر ظرفیت تولید آنها به سقف رسیده افزایش داد.
لئونارد بیرنبام، مدیر عامل بزرگترین شرکت ارائهدهنده گاز و برق آلمان گفت اگرچه منابع انرژی برای زمستان امسال کافی است، اما سال آینده ممکن است با چالشهای بیشتری روبرو باشیم.
او در گفتوگو با رسانههای آلمانی گفت: «اگر واردات گاز روسیه به طور کامل کاهش یابد، تاثیر فوری آن چنان چشمگیر نخواهد بود زیرا فصل سرما رو به پایان است. اما ممکن است در زمستان آینده نتوانیم انرژی مورد نیاز همه مشتریان صنعتی را برآورده کنیم. شاید برخی از آنها مجبور شوند برق خود را قطع کنند.» او در ادامه گفت: « این یک رویکرد آرمانشهری است که فکر کنیم میتوان گاز روسیه را یکشبه با منابع دیگر جایگزین کرد.»
اما فراتر از مرزهای آلمان، راهحل کوتاهمدت بسیار ساده است؛ بسیاری میگویند چرا آلمان تصمیمهایش را تغییر نمیدهد، یا دستکم زمان استفاده از نیروگاه‌های زغال‌سنگ را طولانیتر و راکتورهای هسته‌ای را موقتا راهاندازی نمیکند؟
اما این گزینهها در برلین یک خودکشی سیاسی (و از نظر قانونی بسیار غیرعملی و فاجعهبار) تلقی میشوند؛ بهویژه فعالسازی مجدد نیروگاه‌های هسته‌ای. مخالفت با استفاده از انرژی هسته‌ای از ارزشهای بنیادین حزب سبز بوده است که دو تن از رهبران سابق آن از مقامهای دولت کنونی آلمان هستند و هر دو همواره با خطوط لوله مخالف بودهاند.
تاکنون هیچ شواهدی مبنی بر وجود نگرانی در میان مردم عادی آلمانی وجود ندارد؛ اما شرکتهای تاسیسات گرمایشی میگویند کنجکاوی در مورد پمپهای حرارتی و یافتن جایگزینی برای شیوههای کنونی گرمایش به طور قابلتوجهی افزایش یافته است.
هانس مارتین هنینگ، رییس موسسه سیستمهای انرژی خورشیدی فراونهوفر، به رسانههای آلمان گفت: « کنار گذاشتن گاز طبیعی در کوتاهمدت آسان نخواهد بود. اما در میان مدت تغییر منابع انرژی در بخش گرما باید تسریع شود و تا جاییکه ممکن است باید از پمپهای حرارتی الکتریکی برای رسیدن به بینیازی از گاز طبیعی استفاده شود.»
آندریاس لوشل، اقتصاددان در حوزه انرژی، نیز به رسانهها گفت روسیه حتی پیش از بحران اوکراین، موقعیتش را به عنوان یک تامینکننده گاز ارزان قابل اتکا نابود کرده بود. او گفت: «این اعتماد از بین رفته است. روسیه به پای خود شلیک کرده است.»
همین چند روز پیش، ولادیمیر پوتین از گرهارد شرودر، صدر اعظم پیشین آلمان برای فراهم کردن این معامله «سخاوتمندانه» تشکر کرد. در روزهای اخیر انتقادها علیه گرهارد شرودر صدر اعظم پیشین آلمان که در سال ۲۰۰۵ قرارد نورد استریم ۲ را با روسیه امضا کرد، بالا گرفته است.
بسیاری خواستار بازپسگیری امتیازات او، به اضافه درآمدهای عظیمی که از طریق لابیگری برای شرکتهای نفتی روسی به دست آورده، شدهاند. منتقدان خواستار بستن دفتر کار شرودر که با کارکنانش حدود ۴۰۰ هزار یورو در سال برای پرداختکنندگان مالیات در آلمان هزینه دارد، شدهاند.
در طوماری که در فضای مجازی منتشر شده، آمده: «صدراعظم سابقی که از طریق دولتهای مستبد تامین مالی میشود و خود را به آنها وابسته می‌کند و با این کار منافع آلمان را به سخره میگیرد، نباید از جیب مالیاتدهندگان آلمانی تامین مالی شود». برخی سیاستمداران خواستار اضافه شدن نام او به فهرست افراد در معرض تحریم شدند.
شرورد در فضای مجازی گفت با اینکه «اشتباهات زیادی» در روابط بین غرب و روسیه «از هر دو طرف» صورت گرفته، اما روسیه نمیتواند مداخله نظامی در اوکراین را با دلیل «تامین منافع امنیتی توجیه کند».
او از دولت روسیه خواست تا هر چه زودتر به رنج مردم اوکراین پایان دهد. او همچنین نسبت به «قطع هرگونه ارتباط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی باقیمانده» بین اروپا و روسیه هشدار داد.
