دمای جهان طی دهه‌های آینده باز هم بالاتر خواهد رفت؛ استرس گرمایی اصطلاحی است که برای اختلالات و مشکلات سلامت ناشی از گرما در افراد به کار برده می‌شود.

بنا بر تاکید پزشکان، تحقیقات بیشتر و سریع‌تر درباره رابطه بین گرما و بیماری مزمن کلیه- که علل آن شناخته‌شده نیست- نیاز است تا وسعت بروز این عارضه مشخص شود.

برخلاف شکل معمول بیماری مزمن کلیه - که یک عارضه پیشرونده است که در آن عملکرد این عضو به‌شدت افت پیدا می‌کند و اغلب در میان سالمندان و دیگر کسانی که درگیر عوارضی همچون دیابت و فشار خون‌اند دیده می‌شود - اپیدمی بیماری مزمن کلیه که در این مقاله به آن پرداخته می‌شود، ابتدا در مناطق گرم و روستایی در کشورهای همچون السالوادور و نیکاراگوئه سر بر آورد؛ مناطقی که شمار بالایی از کارگران کشاورز در آن، از «نارسایی برگشت‌ناپذیر کلیه» مرده‌اند و می‌میرند.

این شکل از بیماری مزمن کلیه، ابتدا در آمریکای شمالی و جنوبی، خاورمیانه، آفریقا و هند و در میان افرادی ثبت شد که در آب‌وهوای گرم، کار یدی سنگین می‌کردند.

کلیه‌ مسئول تنظیم توازن مایعات در بدن‌ است. مسئولیتی که این عضو را به‌طور خاصی نسبت به دمای شدید، حساس می‌کند. توافق‌نظری در حال شکل گرفتن است که بیماری مزمن کلیه، باید به‌عنوان یک صدمه مرتبط با استرس گرمایی، شناخته شود؛ چرا که اگر کارگران هر روز و هنگام کار در مزارع دچار آسیب اندک به کلیه‌هاشان شوند، در طول زمان، این مشکل به عارضه جدی کلیه و نارسایی کامل کلیوی می‌انجامد.

سیسیلیا سورنسن، استاد حوزه آموزش اقلیمی و سلامت دانشگاه کلمبیا در آمریکا، می‌گوید صدمه کم مکرر به کلیه، لزوما با علایم همراه نیست. پس کارگران ممکن است از اینکه در طی زمان بیمار و بیمارتر می‌شوند، بی‌خبر باشند تا هنگامی که بیماری آنقدر شدت یابد که به مراحل پایانی و کشنده خود نزدیک شود.

سورنسن با اشاره به اینکه نظارتی برای تعیین وسعت بروز این عارضه وجود نداشته است، گفت برخی مناطق مشخصا کانون این عارضه‌اند، اما شیوع و شدت این مشکل چیزی نیست که جهان هنوز حتی شروع به پی بردن به آن کرده باشد.

اپیدمی‌های ثبت‌شده اینگونه بیماری مزمن کلیه، خصوصیات مشابهی دارند. افرادی که در آب‌وهوای گرم و در محیط بیرون کار می‌کنند و اغلب از نظر اجتماعی و اقتصادی، متعلق به قشر آسیب‌پذیرند؛ این افراد دسترسی محدودی به خدمات پزشکی و یا بیمه دارند و یا در مناطقی زندگی می‌کنند که خدمات زیربنایی درمانی در آنها ناچیز است.

سورنسن گفت که بر اساس داده‌ها، به نظر می‌رسد که شدت آسیب به کلیه، با هر چه آسیب‌پذیرتر و سخت‌تر شدن شرایط کارگر، بدتر می‌شود؛ کارگرانی که اختیاری برای انتخاب شرایط کاری‌شان ندارند و یا ساعات طولانی‌تری بدون وقفه، به کار گمارده می‌شوند- مثلا کارگرانی که به‌ازای توت چیده‌شده و با تعداد نیشکر برداشت‌شده به آنها دستمزد پرداخت می‌شود - احتمالا بیش از دیگرکارگران از این عارضه متاثر می‌شوند.

سورنسن گفت که اینگونه کار کردن، این‌ دسته از کارگران را بیمار می‌کند اما آنها گزینه دیگری هم ندارند. چرا که مقررات نظارتی محدودی بر محیط‌های کاری، برای جلوگیری از وقوع شرایط این‌چنینی حاکم است. سورنسن این را «نقطه کور» و مسئله‌ای حقوق بشری خواند.

دکتر رامون گارسیا ترابانینو، متخصص کلیه در مرکز دیالیز السالوادور، حدود دو دهه پیش،هنگامی که یک دانشجوی پزشکی بود، متوجه شد که بیمارستان محل خدمت او لبریز از بیمارانی شده است که به عارضه مزمن کلیه دچارند.

ترابانینو گفت که بیماران مردان جوان در معرض مرگ بودند، چرا که بودجه و ظرفیتی برای ارائه دیالیز به آنان وجود نداشت. و با آنکه کادر درمان هر چه در توان داشت انجام می‌داد، بیماران جان می‌سپردند و جای آنها با بیماران مشابه دیگری پر می‌شد.

ترابانینو همان زمان شروع به پژوهش درباره اپیدمی‌های مشابه در مکزیک، نیکاراگوئه، کاستاریکا و پاناما کرد.

ترابانینو گفت: «اگر نگاهی به نقشه بالاترین درجه دما در مناطق آمریکای مرکزی بیندازید، متوجه خواهید شد که مناطق گرم‌تر کانون شیوع این عارضه‌اند.» او افزود که انگار در السالوادور و نیکاراگوئه، «هرساله رقابتی برای کسب مقام اول مرگ‌ومیر در اثر بیماری مزمن کلیه وجود دارد»؛ او افزود که نرخ فوت در اثر این عارضه در السالوادور، تا ده برابر بالاتر از حد انتظار و شمار مراجعان جدید هم بسیار زیاد است.

گرچه اجماع نظر بر این قرار دارد که بیماری مزمن کلیه به قرار گرفتن در معرض گرما و کم‌آبی بدن مربوط است، برخی دانشمندان بر این باورند که  سر و کار داشتن با فرآورده‌های شیمیایی کشاورزی و عناصر عفونت‌زا، همچنین ژنتیک در کنار عوامل خطرسازی همچون فقر، سوءتغذیه و دیگر جنبه‌های اجتماعی حوزه سلامت، احتمالا در بروز این عارضه نقش دارند.

دکتر ریچارد جانسون، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه کلرادو ایالات متحده، در این باره گفت که مشکل فراتر از مزارع نیشکر نیکاراگوئه است و در جوامع دیگر هم نقش رابطه احتمالی استرس گرمایی و کم‌آبی بدن، با بروز امراض کلیوی بررسی چندانی نشده است.

تورد چل‌استرام، متخصص اپیدمی و سلامت از استرالیا و عضو «هیئت میان‌دولتی تغییرات اقلیمی»، تاکید کرد که به‌قدر کافی به استرس گرمایی پرداخته نشده است و این مسئله به شکل گرفتن بحث‌هایی پیرامون چگونگی کاهش شدیدترین اثرات اضطرار اقلیمی محتاج است.

او گفت که شدت و شمار روزهای گرم در جهان رو به افزایش است و افراد هر چه بیشتر با چالش‌های بزرگ‌تر برای اجتناب از استرس گرمایی، مواجه خواهند شد. به‌ویژه که دو سوم ساکنان جهان در مناطق گرمسیری و نیمه‌حاره زندگی می‌کنند. او افزود که فرسودگی ناشی از گرما، تهدیدی برای امرار معاش میلیون‌ها نفر در دنیاست و تلاش‌ها برای کاهش فقر را نیز کم‌اثر خواهد کرد.

چل‌استرام تاکید کرد که سیاست‌های جدید مرتبط با تغییرات اقلیمی، باید این مسائل را، در صورتی که شانسی برای انسان برای رویارویی با تغییرات پیش‌رو وجود داشته باشد، در نظر بگیرد.