واکسن نجات‌بخش است. از ۲۰۰ سال پیش و زمان کشف واکسن آبله تاکنون، کار واکسن همین بوده است.

اما برای اینکه واکسن بتواند جوامع را از گزند بیماری مصون نگه دارد، نیاز است که درصد بالایی از جمعیت آن را تزریق کنند. تنها در این صورت است که واکسینه‌شدگان می‌توانند از آنانی که واکسینه نشده‌اند محافظت کنند. امری که اصطلاحا «ایمنی جمعی» خوانده می‌شود.

متاسفانه در اغلب اوقات این اتفاق نمی‌افتد. به تردیدهای پیرامون تزریق واکسن سرخک فکر کنید که موارد شیوع این بیماری در سراسر جهان را در سال ۲۰۱۹ تا ۳۰ درصد افزایش داد.

چرا تردید درباره تزریق واکسن وجود دارد؟ به دلایل زیاد. افراد متفاوت، دلایل مختلفی دارند.

اما روانشناسان بالینی نگارنده تحقیق حاضر، که درباره اضطراب و اجتناب پژوهش می‌کنند، معتقدند که بزرگترین عامل ترس است. به‌ویژه ترس از مرگ و آنگونه که انسان‌ آن ترس را «مدیریت» می‌کند.

نرخ واکسیناسیون روبه‌افزایش، ترس همچنان حاضر

بر اساس داده‌های سازمان بهداشت جهانی، تردید درباره واکسن، یکی از ده دلیل برتر تهدیدکننده سلامت جهانی است.

اگر به مورد کوویدـ۱۹ نگاه کنیم، رد کردن و یا به تعویق انداختن تزریق واکسن مشکل بزرگی بوده است، آن هم با وجود مخالفان واکسن و افرادی که «راهپیمایی آزادی» به راه می‌اندازند و اخبار را طی ماه‌های اخیر قبضه کرده‌اند.

در استرالیا، مشکل تردید درباره واکسن، به‌رغم برخی مطالب که خلاف آن را گزارش می‌دهند، مشکل قابل‌توجهی است.

نرخ تزریق واکسن در استرالیا در مسیر رسیدن به ۸۵ درصد یا بیشتر از ۹۰ درصد در مناطق متعددی از استرالیاست. بنا بر نظرسنجی روزنامه سیدنی مورنینگ هرالد، در ماه سپتامبر، تنها ۹ درصد بزرگسالان گفته‌ بودند که احتمالا واکسن کرونا تزریق نمی‌کنند؛ در این گزارش آمده بود که نرخ واکسن‌هراسی در استرالیا به‌شکل بی‌سابقه‌ای پایین آمده است. اما اگرچه داده‌های منتشره این روزنامه درست بود، تحلیل داده‌‌ها نقص داشت.

واکسن‌هراسی به‌طور قابل‌توجه کاهش نیافته است. بلکه واکسیناسیون اجباری برخی گروه‌های جامعه و محرومیت‌هایی که نصیب گروهی که واکسن نزده‌اند شده است، دلیل افزایش واکسیناسیون در استرالیاست.

در بسیاری ایالت‌های استرالیا، واکسن اجباری برای برخی مشاغل همچون کارکنانی که باید طی دوران قرنطینه کار کنند، کارکنان بهداشت و درمان، معلمان، کارگران ساختمانی و دیگر گروه‌ها، لازم است. وقتی فرد باید کار کند تا نان بخورد، تصمیم برای اینکه واکسن نزند، غیرممکن است.

همچنین سیاستمداران از آزادی‌های متنوعی برای افراد واکسینه خبر داده‌اند. به‌عنوان مثال، آزادی‌ها در سیدنی در حال حاضر، برای سیدنی‌نشینانی‌ است که به‌طور کامل واکسینه شده‌اند، نه برای افراد غیرواکسینه. آنان نمی‌توانند در خانه مهمان داشته باشند، دسترسی به باشگاها ، استخرها، مغازه‌ها، آرایشگاه‌های مو و ناخن، میکده‌ها، باغ‌وحش‌ها، سینماها، تئاترها، موزه‌ها و گالری‌ها هم برایشان ممکن نیست.

اگر افراد واکسن‌هراس نبودند، متوسل شدن به واکسیناسیون اجباری و تشویق به تزریق واکسن لزومی نداشت. بخش قابل‌توجهی از جامعه استرالیا نمی‌خواهد واکسینه شود و اگر به ضرب و زور دولت نباشد، انتخابش این است که واکسینه نشود.

مرگ مال همسایه است

سازمان بهداشت جهانی، «به خود غره بودن» را در میان عمده‌ترین دلایل برای تردید درباره تزریق واکسن می‌داند.

اما چطور «خودخشنودی» می‌تواند عامل تردید درباره واکسن باشد؟ آن هم در حالی که کرونا جان نزدیک به پنج میلیون تن در سراسر جهان را گرفته و ۲۴۰ میلیون نفر را هم مبتلا کرده است. با نگاه به این اعداد، چگونه کسی می‌تواند از خود خاطرجمع باشد؟ چرا شاهد تظاهرات افراد بدون ماسک‌ایم که چشمشان را بر روی تهدید کوویدـ۱۹ بسته‌اند؟

اینگونه رفتار با «نظریه مدیریت وحشت» در روانشناسی، قابل‌ توضیح است. بر اساس این نظریه، انسان‌ها قادر نیستند با حقیقت عریان مرگ روبه‌رو شوند؛ پس اغلب به راه‌های گوناگونی از انکار آن روی می‌آورند.

انسان خود را از حیوان برتر می‌پندارد و خود را از مشکلاتی که دامنگیر حیوانات می‌شود، مصون می‌بیند. انسان سرنوشت خود را همچون خدایان در نامیرایی می‌داند.

صدها پژوهش در آزمایشگاه‌های روانشناسی اجتماعی نشان می‌دهد که اشاره‌ای کوچک به مرگ، می‌تواند شرکت‌کنندگان را به دفاع سرسختانه از باورهای مذهبی وفرهنگی‌ و آزادی‌شان وا‌دارد.

یادآوری مرگ، شرکت‌کنندگان را حتی به بروز رفتارهای خشونت‌آمیز در برابر افرادی که باورهای متفاوت سیاسی و مذهبی دارند، وامی‌دارد. انسان‌ها‌ به «راستی» و «خاص بودن» متوسل می‌شوند تا وحشت خود از مرگ را‌ تسکین دهند.

این است که در چنین فرآیندی، خاطرجمع از برتری‌شان، ممکن است هشدارهای پزشکی نوین را به چالش بکشند. به‌گزارش چند پژوهشگر در آمریکا، نیمی از شرکت‌کنندگان در یک آزمایش روانشناسی، که همگی آنان تا حدودی وابستگی مذهبی داشتند، معتقد بودند که «خداوند آنها از مبتلا شدن به عفونت حفظ می‌کند». این است که برای رویارویی با هراس از مرگ، انسان‌ خود را فریب می‌دهد که شکست‌ناپذیر است و مرگ مال همسایه است.

شدت این رفتار در گروه‌های اجتماعی که افراد بدان‌ها تعلق دارند و نظراتی مشابه آنان دارند، بیشتر هم می‌شود. یادآوری مرگ می‌تواند افراد را به دفاع جانانه از ارزش‌ها و باورهای گروهی‌شان برانگیزد. در قالب کوویدـ۱۹، این به گونه‌ای است که ممکن است این دست گرایشات افراد در چنین گروه‌هایی ارج نهاده و همخوان شود و موجب شود اشخاص فردگراتر، به علم و حکومت بی‌اعتمادتر و به توانایی «خدا» برای محافظت از خود بیشتر اعتماد کنند.

زیستن در زمانه کوویدـ۱۹ باعث شده است که همه انسان‌ها، شرکت کنندگان یک آزمایش روانشناسی اجتماعی باشند. شمار موارد روزانه ابتلا و فوت، دائما یادآور مرگ‌اند و دلیل تمام رفتارهای قابل مشاهده در آزمایشگاه که انسان‌ها از خود بروز می‌دهند.

شک‌وشبهه درباره تزریق واکسن نیز، تا زمانی که انسان‌ها نپذیرند که خود را آنگونه که هستند، ببینند، مشکل اضطراری جهانی باقی خواهد ماند.

با توجه به جهش یافتن ویروس عامل کوویدـ۱۹، مسئله تزریق سریع واکسن، تا سال‌های آینده همچنان فوریت خواهد داشت.

تردید درباره واکسن، تا زمانی که انسان به ریشه‌‌های این رفتار پی ببرد و با آن مواجه شود، همچنان جان ده‌ها هزار تن در سراسر جهان را خواهد گرفت.