ایالات متحده و فرانسه مذاکراتی «صریح و سازنده» را با دولت سوریه بر سر تهدید نشدن همسایگان این کشور انجام دادند و همچنین در جریان این مذاکرات، بر اهمیت تضمین موفقیت گذار سیاسی در سوریه، وحدت و تمامیت ارضی این کشور تاکید کردند.
اسعد الشیبانی، وزیر امور خارجه سوریه، ژان نوئل بارو وزیر امور خارجه فرانسه و توماس باراک نماینده ویژه ایالات متحده در امور سوریه، جمعه سوم مرداد در پاریس دیدار کردند.
این دیدار چند روز پس از آن که یک توافق آتشبس به درگیریهای مرگبار در استان سویدا در جنوب سوریه پایان داد، برگزار شد.
گزارشها حاکی از کشته شدن صدها نفر در درگیریها میان جنگجویان دروزی، قبایل عرب سنی و نیروهای دولتی بود و اسرائیل برای جلوگیری از آنچه که آن را «کشتار جمعی دروزیها» خواند، علیه نیروهای دولتی سوریه حملاتی هوایی انجام داد.
مقامات سوری، آمریکایی و فرانسوی در بیانیهای مشترک درباره دیدار جمعه گفتند که در «لحظهای حساس برای سوریه، دیداری بسیار صریح و سازنده» برگزار کردهاند.
در این بیانیه طرفهای مذاکره با تاکید بر اهمیت اقدام فوری برای تضمین موفقیت گذار سیاسی سوریه پس از سقوط بشار اسد، گفتند که بر سر لزوم تضمین اینکه همسایگان سوریه تهدیدی ایجاد نکنند و سوریه نیز تهدیدی برای همسایگانش نباشد، توافق کردهاند.
بنا بر آنچه در بیانیه آمده، آنها همچنین توافق کردند که از تلاشها برای پاسخگو کردن عاملان خشونت حمایت کنند.
درگیریهای هفته گذشته، چالشهایی را که احمد الشرع، رییسجمهوری موقت سوریه، برای تثبیت این کشور و حفظ حکومت متمرکز با آن روبهرو است، برجسته کرد.
این خشونتها با وجود گرمتر شدن روابط دمشق با ایالات متحده و تماسهای امنیتی رو به گسترش دولت جدید دمشق با اسرائیل رخ داد.
دیوان عالی فرانسه: حکم بازداشت اسد نامعتبر است
همزمان با این مذاکرات، عالیترین دادگاه فرانسه جمعه اعلام کرد که حکم بازداشت برای بشار اسد، رییسجمهور مخلوع سوریه، نامعتبر است، زیرا زمانی صادر شده بود که او هنوز در سمت خود بود.
با این حال این دادگاه افزود اکنون که اسد دیگر رییسجمهوری نیست، میتوان حکم جدیدی صادر کرد.
قضات تحقیق فرانسه در نوامبر ۲۰۲۳ این حکم را در پی تحقیقی درباره حملات شیمیایی در شهر دوما و منطقه غوطه شرقی سوریه در اوت ۲۰۱۳ که بیش از هزار نفر را به کشتن داد، صادر کردند.
دولت وقت اسدِ، استفاده از تسلیحات شیمیایی در طول جنگ داخلی کشور که از ۲۰۱۱ آغاز شد را رد کرده بود. اسد در دسامبر گذشته به دست نیروهای مسلح مخالف خود به رهبری الشرع سرنگون شد.
رای اخیر دستگاه قضایی فرانسه، تصمیم دادگاه تجدیدنظر پاریس را که سال گذشته حکم داده بود این حکم معتبر است، باطل میکند. دادستانها، که باید از پلیس برای اجرای حکم درخواست میکردند، اعتبار آن را به چالش کشیدند.
دیوان عالی فرانسه نوشت: «عرف بینالمللی هیچ استثنایی برای مصونیت شخصی یک رییس دولت خارجی در طول دوره تصدی او قائل نیست، حتی زمانی که اعمال مورد ادعا شامل نسلکشی، جنایات جنگی یا جنایات علیه بشریت باشد».
این دیوان افزود: «بنابراین، حکم بازداشت صادرشده در زمانی که این شخص رییسجمهوری سوریه بود، معتبر است. با این حال، اکنون که این شخص دیگر رییسجمهوری نیست، میتوان حکمی برای جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت صادر کرد.»
واکنش جامعه مدنی
مارینا پنا، مقام ارشد حقوقی در سازمان عدالت جامعه باز که در گردآوری مدارک علیه اسد کمک کرده، تصمیم دادگاه را «فرصتی از دست رفته برای عدالت» توصیف کرد.
اما او گفت این واقعیت که دیوان عالی فرانسه با بررسی این پرونده موافقت کرده، نشاندهنده تمایل فزاینده برای به چالش کشیدن مصونیت است. این امر، به گفته او، در «تصمیم امروز که در آن درِ پیگرد قضایی اسد را باز گذاشته» نیز منعکس شده است.
بهطور جداگانه، مقامات فرانسوی در ژانویه گذشته حکمی علیه اسد به دلیل مظنون بودن به همدستی در جنایات جنگی صادر کردند.
این حکم بهویژه به دلیل انجام حملهای عمدی علیه غیرنظامیان و در چارچوب تحقیقات درباره پرونده صلاح ابو نَبور، شهروند فرانسوی-سوری صادر شد که در سال ۲۰۱۷ در حملهای هوایی در سوریه کشته شد.
اسد در دسامبر ۲۰۲۴ به روسیه گریخت، زمانی که نیروهای مسلح مخالف در یک تهاجم سریع، سراسر کشور را درنوردیدند و به بیش از ۵۰ سال حکومت خانوادهاش پایان دادند.
احکام بازداشت علیه روسایجمهوری بهندرت صادر میشود و به دلیل مصونیت، حقوق بینالملل زمانی که آن رهبر متهم به جنایات جنگی، جنایات علیه بشریت یا نسلکشی باشد، استثناهایی را در نظر میگیرد.
قوانین فرانسه اجازه میدهد پروندههای مربوط به جنایات علیه بشریت در دادگاههایش مطرح شود.
رهبران سه کشور اروپایی جمعه سوم مرداد با انتشار بیانیهای اعلام کردند: «آتشبسِ مورد مذاکره، بهترین فرصت برای بازگرداندن گروگانها، پایان دادن به رنج خانوادهها و فراهم کردن امدادرسانی به مردم غزه است».
در این بیانیه همچنین بر ضرورت خلع سلاح کامل حماس و حذف آن از آینده غزه تاکید شده و آمده است: «حماس نباید هیچ نقشی در آینده غزه داشته باشد.»
رهبران این کشورها همچنین بر حمایت از تلاشهای دیپلماتیک ایالات متحده، قطر و مصر تاکید کردند.
دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، جمعه با انتقاد از موضع حماس گفت این گروه به دنبال توافق آتشبس نیست.
او تاکید کرد که حماس خواهان مرگ است و باید کار را به پایان رساند. ترامپ در واکنش به روند مذاکرات گفت: «فکر میکنم رهبران حماس شکار خواهند شد.»
در بخش دیگری از بیانیه رهبران اروپایی آمده است: «فاجعه انسانی که اکنون در غزه شاهد آن هستیم باید فورا پایان یابد. نیازهای اولیه غیرنظامیان، از جمله آب و غذا، باید بدون تاخیر تامین شود. محروم کردن مردم از کمکهای انسانی قابل قبول نیست.»
رهبران سه کشور از دولت اسرائیل خواستند محدودیتها برای ورود کمکهای بشردوستانه را فورا لغو کرده و اجازه دهند سازمان ملل و نهادهای امدادرسان کار خود را برای مقابله با گرسنگی انجام دهند.
همزمان نتانیاهو اعلام کرد که کشورش به دنبال «گزینههای جایگزین» برای تحقق اهداف خود در غزه، از جمله بازگرداندن گروگانها و پایان دادن به حکومت حماس خواهد بود.
این اظهارات پس از آن مطرح شد که اسرائیل و آمریکا هیاتهای خود را از مذاکرات آتشبس در قطر خارج کردند.
اروپاییها در بیانیه جدید خود تاکید کردهاند که اسرائیل باید به تعهدات خود بر اساس قوانین بینالمللی بشردوستانه پایبند باشد.
این کشورها همچنین مخالفت قاطع خود را با هرگونه تلاش برای تحمیل حاکمیت اسرائیل بر سرزمینهای فلسطینی اعلام کردهاند و هشدار دادهاند که تهدید به الحاق، توسعه شهرکها و خشونت شهرکنشینان علیه فلسطینیان، روند راهحل دوکشوری را تضعیف میکند.
رهبران اروپایی اعلام کردند که آمادهاند با همکاری سازمان ملل و سایر شرکای بینالمللی، طرحی مشخص و قابل اعتماد برای مرحله بعدی در غزه تهیه کنند که شامل ایجاد ساختارهای موقت حکمرانی و امنیتی و تضمین ارسال گسترده کمکهای بشردوستانه باشد.
این فرایند باید با خروج نیروهای اسرائیلی و حذف رهبری حماس همراه شود تا مسیر برای راهحل دوکشوری باز شود.
در پایان این بیانیه تاکید شده: «ما آمادهایم برای حمایت از آتشبس فوری و روندی سیاسی که به صلح و امنیت پایدار برای اسرائیلیها، فلسطینیها و کل منطقه بینجامد، اقدامات بیشتری انجام دهیم.»
خبرگزاری رویترز جمعه سوم مرداد در گزارشی نوشت این قطعی در حالی رخ داد که نیروهای اوکراینی برای ارتباطات میدانی، هدایت پهپادها و انتقال دادههای شناسایی، به شدت به ترمینالهای اینترنت ماهوارهای اسپیسایکس وابسته هستند.
رابرت بروفدی، فرمانده نیروهای پهپادی ارتش اوکراین، پنجشنبه ساعت ۱۰:۴۱ شب در کانال تلگرامی خود نوشت: «استارلینک در تمام خط مقدم قطع است».
او یک ساعت و نیم بعد اعلام کرد که اتصال برقرار شده، اما این حادثه نشان داد تکیه صرف بر استارلینک میتواند «ریسک جدی» برای ارتش باشد.
بروفدی در ادامه نوشت: «ماموریتهای رزمی بدون تصویر و عملیات شناسایی با پهپادهای تهاجمی انجام شد». یک فرمانده پهپادی دیگر که نامش فاش نشده به رویترز گفت به دلیل قطعی استارلینک، چندین عملیات مهم به تعویق افتاد.
الکساندر دمیتریف، بنیانگذار سامانه فرماندهی پهپادی در اوکراین نیز گفت: «اگر اتصال به اینترنت از بین برود، توان اجرای عملیات رزمی عملا از بین میرود». او خواستار توسعه سامانههای ارتباطی محلی و غیراینترنتی شد.
بر اساس اعلام رسمی مقامات اوکراینی، تا فروردین ۱۴۰۴ بیش از ۵۰ هزار ترمینال استارلینک به این کشور ارسال شده است.
هرچند این سرویس در روسیه فعال نیست، اما مقامهای اوکراینی میگویند نیروهای روسی در خطوط مقدم از آن بهره میبرند.
مایکل نیکولز، معاون شرکت استارلینک، در شبکه ایکس گفت: «اختلال به دلیل نقص در خدمات نرمافزاری داخلی بود که شبکه مرکزی را اداره میکند». او بابت این قطعی عذرخواهی کرد و گفت تلاش میکنند علت اصلی آن را پیدا کنند.
پیشتر رویترز گزارش داده بود که ایلان ماسک در سال ۲۰۲۲ بهطور مستقیم دستور قطع سرویس استارلینک را در برخی مناطق اوکراین صادر کرده بود؛ اقدامی که عملیات ضدحمله ارتش اوکراین برای بازپسگیری خرسون را مختل کرد.
سه منبع آگاه به این رسانه گفتهاند که ماسک این دستور را به یکی از مهندسان ارشد اسپیسایکس در کالیفرنیا داده و در نتیجه آن، پوشش استارلینک در مناطقی از جمله خرسون و بخشهایی از استان دونتسک متوقف شد.
به گفته یک مقام نظامی اوکراین و مشاور نیروهای مسلح، قطع سرویس استارلینک موجب بروز اختلال در ارتباطات نیروها، از کار افتادن پهپادهای شناسایی و کاهش دقت توپخانههای دوربرد شد. آنها گفتهاند که این قطع ارتباط باعث شد عملیات محاصره نیروهای روسی در شهر بریسلاو به شکست بیانجامد.
ایلان ماسک و شرکت اسپیسایکس از پاسخ به درخواستهای رویترز برای توضیح درباره این تصمیم خودداری کردند، اما یک سخنگوی اسپیسایکس در ایمیلی گفته است که گزارش این خبرگزاری «نادرست» است و به پست پیشین این شرکت در شبکه اجتماعی ایکس اشاره کرده که تاکید کرده بود: «استارلینک کاملا متعهد به ادامه خدماتدهی به اوکراین است.» این شرکت جزئیاتی درباره اشتباهات ادعایی در گزارش ارائه نکرده است.
آندری کوستین، رییس شرکت کشتیسازی دولتی روسیه، جمعه سوم مرداد در گفتوگو با روزنامه «کامرسانت» گفت: «ما معتقدیم دیگر تعمیر این ناو منطقی نیست. این ناو بیش از ۴۰ سال عمر دارد و تعمیر آن بسیار پرهزینه است. به نظر میرسد تصمیم نهایی یا فروش خواهد بود یا اوراقسازی.»
ناو «آدمیرال کوزنتسوف» که در سال ۱۹۸۵ در دوران اتحاد جماهیر شوروی به آب انداخته شد، تنها ناو هواپیمابر روسیه است و از آن طی جنگ سوریه در سال ۲۰۱۶ برای پشتیبانی از بشار اسد، رییسجمهوری مخلوع سوریه استفاده شد و جنگندههای مستقر روی آن عملیاتهایی علیه نیروهای مخالف در سوریه انجام دادهاند.
این ناو از سال ۲۰۱۷ بهطور کامل از ناوگان عملیاتی خارج شد و در منطقه مورمانسک، نزدیک به پایگاه ناوگان شمالی روسیه، در حال نوسازی است.
روند تعمیرات این ناو طی این سالها با مشکلات و حوادث مکرری مواجه شده است.
کوستین در حاشیه مراسم برافراشتن پرچم بر روی یک زیردریایی هستهای جدید، تاکید کرد که تصمیم نهایی درباره آینده این ناو هنوز گرفته نشده، اما صرف هزینههای بیشتر برای آن را بیفایده دانست.
در سال ۲۰۱۷، مایکل فالون، وزیر دفاع وقت بریتانیا، در واکنش به عبور این ناو از نزدیکی سواحل انگلستان، آن را «کشتی ننگ» خواند.
دلیل این نامگذاری، وضعیت فنی نامناسب و ظاهر فرسوده کشتی بود؛ از جمله دود سیاه و غلیظی که از دودکشهای کشتی خارج میشد، فرسودگی ساختاری، و سابقه خرابیها و حوادث متعدد فنی.
این مسائل باعث شد رسانههای غربی و مقامهای نظامی بریتانیا آن را نمادی از ضعف و ناکارآمدی ناوگان دریایی روسیه بدانند.
نیروی دریایی روسیه یکی از بزرگترین و قدیمیترین شاخههای نظامی این کشور است که با وجود بهرهمندی از زیردریاییهای هستهای، ناوشکنها و موشکهای پیشرفته، سالهاست با فرسودگی ناوگان، محدودیت مالی و مشکلات فنی دستوپنجه نرم میکند.
این نیرو شامل پنج ناوگان اصلی در شمال، اقیانوس آرام، دریای سیاه، دریای بالتیک و دریای خزر است.
با این حال، حادثههایی مانند غرق شدن ناو «موسکوا» در جنگ اوکراین و مشکلات فنی مداوم در تنها ناو هواپیمابر فعال روسیه، «آدمیرال کوزنتسوف»، نقاط ضعف نیروی دریایی روسیه را آشکار کردهاند.
این ناوگان با وجود داشتن سلاحهای دوربرد مانند موشکهای «کالیبر» و «زیرکُن»، از نظر تجهیزات سطحی و پشتیبانی لجستیکی با چالشهای عمدهای روبهروست که توان بازدارندگی دریایی روسیه را محدود کرده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، ترامپ جمعه سوم مرداد با تاکید بر این که «به نقطهای رسیدهایم که باید کار را تمام کرد» گفت: «آنها [اسرائیلیها] باید بجنگند و منطقه را پاکسازی کنند و از شر آنها [حماس] خلاص شویم.»
ترامپ در واکنش به روند مذاکرات گفت: «فکر میکنم رهبران حماس شکار خواهند شد.»
او حماس را عامل بنبست مذاکرات دانست.
ترامپ در پاسخ به سوالی درباره گفتوگو با بنیامین نتانیاهو بر سر ارسال کمکها به غزه، ضمن تایید تماس با نخستوزیر اسرائیل گفت که نمیتواند درباره محتوای این گفتوگو توضیحی بدهد، اما آن را «تا حدی ناامیدکننده» توصیف کرد.
رییسجمهوری آمریکا درباره کمکهای بشردوستانه به غزه نیز گفت امیدوار است «پول به آنجا برسد، ما کارهای بیشتری انجام خواهیم داد.
همزمان نتانیاهو اعلام کرد که کشورش به دنبال «گزینههای جایگزین» برای تحقق اهداف خود در غزه، از جمله بازگرداندن گروگانها و پایان دادن به حکومت حماس خواهد بود.
این اظهارات پس از آن مطرح شد که اسرائیل و آمریکا هیاتهای خود را از مذاکرات آتشبس در قطر خارج کردند.
این اقدام چند ساعت پس از ارائه پاسخ حماس به پیشنهاد آتشبس صورت گرفت. مقامهای اسرائیلی ابتدا گفته بودند که این خروج برای انجام مشورتهاست،
در مقابل، باسم نعیم، از مقامهای ارشد حماس، در فیسبوک نوشت: «پیشنهاد ارائهشده از سوی ما، با درک کامل از پیچیدگی وضعیت، میتوانست به توافق منجر شود، اگر دشمن اراده رسیدن به توافق داشت.»
حماس از کمکهای ارسالی به غزه سودی نبرده است
بر اساس گزارش اختصاصی رویترز، اداره کمکهای بشردوستانه آژانس توسعه بینالمللی آمریکا در بررسی ۱۵۶ مورد گزارششده از سرقت یا مفقودی اقلام کمکرسانی بین اکتبر ۲۰۲۳ تا مه ۲۰۲۵، هیچ موردی را پیدا نکرده که نشان دهد حماس از کمکهای تامینشده از سوی آمریکا سود برده باشد.
این بررسی که در اواخر ژوئن تکمیل شده، به صراحت نشان میدهد: «هیچ گزارشی مبنی بر اینکه حماس از این اقلام بهرهمند شده باشد، وجود ندارد.»
این یافتهها در تضاد با اظهارات وزارت خارجه آمریکا و کاخ سفید است. سخنگوی وزارت خارجه بدون ارائه سند، از وجود ویدیویی از غارت کمکها به دست حماس خبر داده بود.
طرح آتشبس و اختلافهای کلیدی
پیشنهاد آتشبس شامل توقف ۶۰ روزه درگیری، افزایش ورود کمکهای بشردوستانه به غزه و آزادی بخشی از ۵۰ گروگان باقیمانده در برابر زندانیان فلسطینی بود.
اما اختلافها بر سر خروج نیروهای اسرائیلی و سرنوشت منطقه پس از پایان ۶۰ روز، مانع پیشرفت مذاکرات شد.
بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی راستگرای اسرائیل، در واکنش به پایان مذاکرات در ایکس نوشت: «مراسم تحقیرآمیز مذاکره با تروریستها تمام شد. اکنون زمان پیروزی است.»
در حالی که مذاکرات به بنبست رسیده، نهادهای بینالمللی هشدار دادهاند که قحطی در میان ۲.۲ میلیون ساکن غزه فراگیر شده است.
اسرائیل از اسفند ماه ورودی تمامی اقلام به غزه را قطع کرده بود و اگرچه در اردیبهشت مرزها را با محدودیتهایی بازگشایی کرد، اما کمکها ناکافی بودهاند.
ارتش اسرائیل جمعه اعلام کرد که اجازه پرتاب هوایی کمکها به غزه را داده است. اما اسماعیل الثوابتة، مدیر دفتر رسانهای دولت حماس در غزه، این اقدام را «نمایشی» خواند و گفت: «نوار غزه به مانورهای هوایی نیاز ندارد، بلکه نیازمند گذرگاههای انسانی باز و جریان ثابت کامیونهای کمکرسان است.»
به گفته منابع پزشکی در غزه، در ۲۴ ساعت گذشته ۹ نفر دیگر بر اثر گرسنگی یا سوءتغذیه جان باختهاند. دهها نفر در هفتههای اخیر به همین دلیل جان دادهاند.
اسرائیل میگوید که غذا به اندازه کافی وارد غزه کرده و سازمان ملل را به ناکامی در توزیع آن متهم کرده است. وزارت خارجه اسرائیل این وضعیت را «تلاشی برای بدنام کردن اسرائیل» خوانده است. اما سازمان ملل میگوید که فعالیتهایش تحت محدودیتهای اسرائیل انجام میشود.
