مطالب بیشتر
خبرگزاری رویترز در گزارشی تحلیلی این پرسش را مطرح کرده است که آیا حمله نظامی میتواند برنامه هستهای ایران را نابود کند. در این گزارش با اشاره به عوامل متعدد گفته شده است که احتمالا چنین حملهای قادر به نابود کردن برنامه هستهای ایران نخواهد بود.
رویترز با اشاره به استقرار بمبافکنهای استراتژیک بی ۲ در جزیره دیهگو گارسیا، جایی که ایران را در دسترس این هواپیماها قرار میدهد، این اقدام را پیامی صریح و هشدارآمیز به تهران دانسته و گفته آرایش نظامی آمریکا در منطقه به رهبران جمهوری اسلامی میگوید که اگر توافقی برای مهار برنامه هستهای حاصل نشود، چه سرنوشتی ممکن است در انتظار آنها باشد.
با این حال، رویترز بهنقل از کارشناسان نظامی و هستهای افزوده که حتی با چنین قدرت آتش عظیمی، اقدام نظامی آمریکا و اسرائیل احتمالا تنها بهطور موقت برنامهای را عقب میاندازد که غرب نگران است در نهایت به ساخت بمب اتم منتهی شود؛ هرچند جمهوری اسلامی تاکید میکند که در پی ساخت سلاح هستهای نیست.
رویترز در ادامه گزارش خود افزوده: «بدتر آنکه چنین حملهای ممکن است حکومت ایران را به اخراج بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی وادارد، برنامه هستهای نیمهمخفی کنونی را بهطور کامل به زیر زمین ببرد و آن را با شتاب بیشتری به سوی تبدیل شدن به یک قدرت هستهای سوق دهد؛ امری که غرب از آن واهمه دارد، اما ممکن است همین اقدام نظامی، تحقق آن را تسریع کند.»
جاستین برانک، پژوهشگر ارشد موسسه خدمات سلطنتی متحد بریتانیا در حوزه قدرت هوایی و فناوری به رویترز گفته است:«واقعا دشوار است تصور کنیم که حملات نظامی بتواند مسیر ایران به سوی سلاح هستهای را مسدود کند، مگر آنکه شاهد تغییر حکومت یا اشغال کامل ایران باشیم.»
به گفته برانک، «در واقع هدف چنین حملاتی تنها بازگرداندن نوعی بازدارندگی نظامی، تحمیل هزینه و عقب انداختن زمان گریز هستهای ایران به سطح چند سال پیش است.»
زمان گریز به مدتی اطلاق میشود که یک کشور برای تولید مقدار کافی مواد شکافتپذیر جهت ساخت بمب اتم نیاز دارد. در مورد ایران، این زمان در حال حاضر بین چند روز تا چند هفته برآورد میشود، اگرچه ساخت کامل بمب، در صورت تصمیم به چنین کاری، به زمان بیشتری نیاز دارد.
توافق هستهای سال ۲۰۱۵ میان جمهوری اسلامی و قدرتهای جهانی، موسوم به برجام، محدودیتهای شدیدی را بر فعالیتهای هستهای ایران اعمال کرد و زمان گریز را به دستکم یک سال افزایش داد. اما پس از خروج آمریکا در دور اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ از این توافق در سال ۲۰۱۸، توافق فروپاشید و تهران نیز اقداماتی فراتر از تعهدات برجامی خود را انجام داد.
بهنوشته رویترز، اکنون ترامپ خواستار مذاکره برای اعمال محدودیتهای جدید هستهای است؛ مذاکراتی که از آخر هفته گذشته آغاز شده. او پس از این مذاکرات نیز همچون هفتههای اخیر هشدار داد: «اگر توافقی حاصل نشود، تاسیسات هستهای ایران را بمباران خواهیم کرد.»
اسرائیل نیز تهدیداتی مشابه را مطرح کرده است. یسرائیل کاتس، وزیر دفاع این کشور، در ماه نوامبر گفت: «ایران بیش از هر زمان دیگری در معرض حمله به تاسیسات هستهای خود قرار دارد. ما اکنون فرصت داریم تا مهمترین هدف خود را یعنی خنثیسازی و نابودی تهدیدی وجودی علیه اسرائیل را محقق کنیم.»
بزرگ و پرخطر
برنامه هستهای ایران در چندین سایت مختلف پیش میرود و هرگونه حمله، احتمالا باید بیشتر یا همه این تاسیسات را هدف قرار دهد. حتی آژانس بینالمللی انرژی اتمی نمیداند برخی از تجهیزات کلیدی مانند قطعات سانتریفیوژها کجا نگهداری میشوند.
کارشناسان نظامی میگویند اسرائیل بهتنهایی میتواند بسیاری از این سایتها را هدف قرار دهد، اما این عملیات بسیار پرخطر خواهد بود و نیاز به حملات مکرر دارد، آن هم در حالی که باید با سامانههای پدافند هوایی تامینشده از سوی روسیه مقابله کند؛ اگرچه اسرائیل سال گذشته در حملاتی محدودتر توانست چنین کاری را انجام دهد.
غنیسازی اورانیوم قلب برنامه هستهای ایران است و دو سایت اصلی آن عبارتاند از: تاسیسات غنیسازی نطنز که در عمقی معادل سه طبقه زیر زمین قرار دارد؛ و فردو، که بسیار عمیقتر و در دل کوه ساخته شده است.
ایالات متحده بهمراتب ببش از اسرائیل توانایی نابودی این اهداف را دارد؛ بهویژه با بمبهای ۳۰ هزار پوندی (۱۴ هزار کیلوگرمی) که تنها بمبافکنهای بی ۲ مانند آنهایی که اخیرا به جزیره دیهگو گارسیا در اقیانوس هند منتقل شدهاند، قادر به حمل آنها هستند. اسرائیل چنین بمبها و هواپیماهایی در اختیار ندارد.
ژنرال بازنشسته نیروی هوایی آمریکا، چارلز والد، که اکنون در مؤسسه یهودی امنیت ملی آمریکا فعالیت میکند، به رویترز گفته است: «اسرائیل بهاندازه کافی بمبهای ۵ هزار پوندی ندارد تا فردو و نطنز را از بین ببرد.»
بهگفته او «با حضور آمریکا، هم حمله سریعتر خواهد بود و هم احتمال موفقیت، بیشتر؛ هرچند که حتی در این صورت هم حمله چند روز زمان خواهد برد.»
پیامدهای حمله چه خواهد بود؟
اریک بروئر، تحلیلگر سابق اطلاعاتی آمریکا و عضو ابتکار تهدید هستهای، به رویترز گفته است: «حمله آمریکا احتمالا خسارات بیشتری نسبت به حمله اسرائیل به تاسیسات اتمی ایران وارد میکند، اما در هر دو حالت، بحث بر سر خریدن زمان است و خطر جدی وجود دارد که این اقدام، ایران را بهجای دور شدن، به بمب نزدیکتر کند.»
بهگفته او، «حمله میتواند در برنامه هستهای ایران اختلال ایجاد کند و آن را به تاخیر بیندازد، اما نمیتواند آن را نابود کند.»
بهنوشته رویترز، در حالی که سایتها را میتوان از بین برد، دانش پیشرفته ایران در زمینه غنیسازی اورانیوم از بینرفتنی نیست. جلوگیری از بازسازی برنامه نیز کاری بسیار دشوار و پرهزینه خواهد بود.
کِلسی داونپورت، مدیر بخش منع گسترش تسلیحات هستهای در انجمن کنترل تسلیحات، در همین زمینه گفته است: «روز بعد از حمله چه خواهد شد؟ ایران در پاسخ به حمله به تاسیسات هستهای خود، آنها را مستحکمتر و برنامهاش را گستردهتر خواهد کرد.»
با توجه به اینکه حکومت ایران پیش از این نظارتهای اضافی آژانس در قالب توافق ۲۰۱۵ را کنار گذاشته، بسیاری از تحلیلگران هشدار میدهند که در صورت وقوع حمله، ایران احتمالا بازرسان آژانس را از سایتهایی چون نطنز و فردو اخراج خواهد کرد.
علی شمخانی، مقام ارشد سابق نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی و مشاور کنونی علی خامنهای، هفته گذشته در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «تداوم تهدیدات خارجی و قرار داشتن ایران در وضعیت حمله نظامی، ممکن است به اقدامات بازدارندهای چون اخراج بازرسان آژانس و توقف همکاری منجر شود.»
تنها کشور دیگری که چنین مسیری را پیموده، کره شمالی است که پس از اخراج بازرسان، نخستین آزمایش هستهای خود را انجام داد.
جیمز اکتون، عضو اندیشکده بنیاد کارنگی برای صلح بینالمللی، در همین مورد به رویترز گفته است: «اگر ایران را بمباران کنید، تقریباً مطمئنم که بازرسان بینالمللی را اخراج و به سمت ساخت بمب حرکت خواهد کرد.»
مخاطبان ایراناینترنشنال، ابراز رضایت علی خامنهای، از دور اول مذاکرات را نشانه تلاش او برای حفظ قدرت، فریب و ناشی از ترس از سرنگونی ارزیابی کردند.
اغلب مخاطبان بر وقتکشی جمهوری اسلامی، بیاعتمادی به حکومت و ادامه مشکلات اقتصادی پرداختهاند.
در حالی که رهبر جمهوری اسلامی، حدود دو ماه قبل، پیش از این، ۱۹ بهمنماه ۱۴۰۳، گفته بود که مذاکره با آمریکا «عاقلانه، هوشمندانه و شرافتمندانه» نیست، سهشنبه ۲۶ فروردین گفت: «گفتوگوهای عمان یکی از دهها کار وزارت خارجه است. …. کاری و حرکتی است که تصمیمگیری شده و در قدمهای اول هم خوب اجرا شده است.»
در پاسخ به سوال ایراناینترنشنال، که از مخاطبان و کاربران خواسته بود نظرشان را درباره ابراز رضایت رهبر جمهوری اسلامی از دور اول مذاکرات بیان کنند، اکثر کاربران به ترس خامنهای از فروپاشی نظام اشاره کردند و گفتند واکنش و مجموعه اقدامات او برای جلوگیری از این امر بوده است.
گروهی معتقدند که ترس از تغییر نظام سیاسی و مذهبی، انگیزه اصلی مواضع جدید رهبر جمهوری اسلامی است. آنها پیشبینی میکنند که جامعه ایران در آینده شاهد تحولات عمیق سیاسی و فرهنگی خواهد بود.
گزارشی از مجتبا پورمحسن: ساعاتی پس از انتقاد ترامپ از رفتار تهران، خامنهای از دور اول مذاکرات ابراز رضایت کرد و گفت به نتیجهاش خیلی بدبین نیست. در حالی که تهران تایمز وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی فاش کرد عراقچی در عمان، خواستار رفع بخشی از تحریمها شده نه همهشان.
اردن روز سهشنبه اعلام کرد ۱۶ فرد مرتبط با گروه اخوانالمسلمین را دستگیر کرده است که در لبنان آموزش دیده و تامین مالی شده بودند و قصد داشتند با استفاده از موشک و پهپاد به اهدافی در داخل این کشور حمله کنند.
مقامات اردنی سهشنبه، ۲۶ فروردین، اعلام کردند که حداقل یک موشک این گروه آماده پرتاب بوده است. این عملیات از سال ۲۰۲۱ تحت نظارت نیروهای امنیتی قرار داشت.
یک منبع امنیتی در این رابطه به رویترز گفت مظنونان با اخوانالمسلمین، بزرگترین گروه اپوزیسیون اردن، در ارتباط بودند و رهبر این گروه که برخی از اعضا را آموزش داده بود، در لبنان مستقر بوده است.
اخوانالمسلمین پیشتر متهم به تحریک اعتراضات خیابانی ضددولتی در اردن شده بود. اردن جمعیت قابلتوجهی از فلسطینیان را در خود جای داده است.
اردن تجربه خوبی از اعتراضات فلسطینیان ساکن این کشور ندارد؛ به خصوص ماجرای موسوم به «سپتامبر سیاه»، به خوبی سابقه نتیجه این دست تحرکات در اردن را روشن میکند. برخی از فلسطینیان ساکن اردن که با گروههای ضد اسرائیلی مرتبط بودند، در گذشته سابقه اشغال خاک اردن، ترور پادشاه و دیگر مقامات این کشور را در کارنامه دارند.
طبق بیانیهای که اداره کل اطلاعات اردن در رسانههای دولتی منتشر کرده است، نیروهای امنیتی یک کارگاه تولید موشک و یک کارخانه ساخت پهپاد را کشف کردند.
در این بیانیه آمده است: «این توطئه با هدف آسیب به امنیت ملی، ایجاد هرجومرج و خسارت مادی در داخل کشور طراحی شده بود.»
مظنونان برای محاکمه به دادگاه امنیت دولتی ارجاع شدهاند.
عامر الصبیله، تحلیلگر امنیتی، در این رابطه به رویترز گفت: «ما درباره تاکتیکهایی جدید صحبت میکنیم، موشکها و پهپادها. این نشاندهنده تغییر کامل در نحوه برخورد اخوانالمسلمین با اردن و هدف قرار دادن امنیت آن است.»
محمد المومنی، سخنگوی دولت، در یک نشست خبری اعلام کرد که دولت بهزودی اعترافات کامل مظنونان را پخش خواهد کرد. برخی از بازداشتشدگان در لبنان آموزش دیدهاند.
به گفته المومنی، موشکهایی که در مخفیگاهی در حومه پایتخت کشف شدند، با برد ۳ تا ۵ کیلومتر برای استفاده علیه اهدافی در داخل اردن ساخته شده بودند.
یک منبع امنیتی گفت که دهها موشک کشف شده است. در سال گذشته، اردن اعلام کرد که تلاشهایی برای قاچاق تسلیحات از سوی نفوذیهایی مرتبط با شبهنظامیان طرفدار جمهوری اسلامی در سوریه و گروههای رادیکال فلسطینی مستقر در لبنان را خنثی کرده است.
مقامات گفتند که برخی از این تسلیحات برای کرانه باختری در نظر گرفته شده بود و چندین اردنی مرتبط با شبهنظامیان فلسطینی دستگیر شدند.
نیروهای ضد اسرائیلی سالهاست در منطقه کرانه باختری با نیروهای اسرائیلی درگیریهای پراکندهای دارند. مقامات امنیتی اعلام کردند که این حوادث بهدلیل حجم مواد منفجره کشفشده، مرتبط با تروریسم بودند.
آنها گفتند که این توطئه با تلاشهای مخفیانه جمهوری اسلامی و متحدانش برای جذب عوامل و نیروهایی جهت انجام اقدامات خرابکارانه در داخل اردن، با هدف بیثبات کردن یکی از متحدان آمریکا در منطقه، مرتبط بوده است.
اردن بیش از ۳۵۰۰ سرباز آمریکایی را در چندین پایگاه میزبانی میکند و از زمان آغاز جنگ بین اسرائیل و شبهنظامیان فلسطینی در غزه در اکتبر ۲۰۲۳، به طور فزایندهای هدف گروههای مورد حمایت جمهوری اسلامی در سوریه و عراق قرار گرفته است.
خبرگزاری دولتی عمان گزارش داد دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا و هیثم بن طارق، سلطان عمان در تماسی تلفنی درباره راههای حمایت از مذاکرات هستهای آمریکا و جمهوری اسلامی گفتوگو کردند.
این خبرگزاری نوشت که دونالد ترامپ طی این تماس از تلاشهای عمان در مذاکرات جاری میان ایالات متحده و جمهوری اسلامی تقدیر کرده است.
