طرح جدید یک سناتور آمریکایی برای ممنوعیت ورود تمامی دانشجویان ایرانی به دانشگاه‌های ایالات متحده، قرار است مانع دیگری بر سر راه جوانان ایرانی مشتاق تحصیل در آمریکا ایجاد کند؛ جوانانی که پیش از این نیز عملاً با محدودیت‌های دوران ریاست‌جمهوری ترامپ از ورود به این کشور بازمانده‌اند.
تامی تابرویل، سناتور جمهوری‌خواه از ایالت آلاباما، لایحه‌ای را ارائه کرده که نه‌تنها دانشجویان ایرانی، بلکه چینی‌ها را نیز از تحصیل در دانشگاه‌های آمریکا منع می‌کند. او مدعی شده است که دانشجویان این کشورها، که «دولت‌های متخاصم» توصیف می‌شوند، تهدیدی برای امنیت ملی هستند و همچنین جای متقاضیان آمریکایی را اشغال می‌کنند.
این لایحه که «قانون یکپارچگی ویزای دانشجویی» نام گرفته، علاوه بر اعمال محدودیت برای دانشجویان ایرانی، سقف مشخصی برای پذیرش دانشجویان بین‌المللی در نظر می‌گیرد و مجازات‌های مربوط به تخلف از مقررات ویزا را نیز افزایش می‌دهد.
تابرویل جمعه ۱۰ مرداد در گفت‌وگو با شبکه فاکس نیوز گفت: «ما می‌خواهیم جلو ورود اتباع ایران به این کشور را بگیریم؛ کسانی که به اینجا می‌آیند تا یاد بگیرند چگونه ایالات متحده و متحدانش را نابود کنند. ما داریم با دست خودمان زمینه نابودی‌مان را فراهم می‌کنیم.»
تابرویل عضو کمیته‌های سنای آمریکا در حوزه آموزش و مهاجرت است.
«همه امیدهایم نقش بر آب شد»
پیش از ارائه این طرح نیز بسیاری از دانشجویان ایرانی با موانع جدی برای تحصیل در آمریکا مواجه بودند. زانکو، مهندس نرم‌افزار ساکن ایران که ایران‌اینترنشنال برای حفظ امنیت از افشای نام کامل او خودداری می‌کند، به‌تازگی برای دوره دکترا در یکی از دانشگاه‌های برجسته آمریکا پذیرفته شده و قرار بود از اوت ۲۰۲۴ تحصیل خود را آغاز کند.
او سال گذشته برای مصاحبه ویزا به سفارت آمریکا در یکی از کشورهای همسایه سفر کرد؛ سفری پرهزینه و دشوار، چرا که آمریکا در ایران سفارت ندارد. افسر مهاجرت به او اطلاع داده که پرونده‌اش در وضعیت «بررسی اداری» قرار دارد؛ فرآیندی که نیازمند بررسی‌های امنیتی گسترده‌تری است. زانکو پذیرش خود را به اوت ۲۰۲۵ موکول کرده، اما همچنان خبری از صدور ویزایش نیست؛ وضعیتی که صدها دانشجوی ایرانی دیگر نیز با آن روبه‌رو هستند.
او به ایران‌اینترنشنال گفت: «از لحاظ روحی و حرفه‌ای، بسیار ناامیدکننده است که با وجود شایستگی و تعهدم، عوامل سیاسی خارجی سرنوشت مرا رقم می‌زنند.»
زانکو در ادامه گفت: «این شرایط همه امیدهای مرا نقش بر آب کرده است.»
جست‌وجو برای زندگی بهتر
لیلا منصوری، وکیل مهاجرت در ایالات متحده، به ایران‌اینترنشنال گفت که گرفتن ویزا برای ایرانی‌ها در سال‌های اخیر بسیار دشوار شده است.
او هشدار داد که حتی اگر لایحه تابرویل تصویب نشود، دولت می‌تواند از طریق دستورالعمل‌های داخلی، صدور ویزا را متوقف کند.
منصوری گفت: «در پشت‌صحنه می‌توانند به کنسولگری‌ها بگویند که درخواست‌ها را تایید نکنند؛ همان‌طور که در اولین فرمان منع سفر ترامپ در سال ۲۰۱۷ دیدیم.»
او افزود که متقاضیان مرد با بررسی‌های بسیار شدیدتری مواجه‌اند.
منصوری تاکید کرد که دانشجویان ایرانی تاکنون سهم مهمی در جامعه آمریکا داشته‌اند و دولت می‌توانست به‌جای آنکه کاملاً مانع ورود دانشجویان شود با سازوکارهای دقیق‌تری آنها را ارزیابی کند.
او گفت: «بیشتر متقاضیان ایرانی افرادی بی‌گناه هستند که فقط در جست‌وجوی زندگی بهتری هستند.»
در سال تحصیلی ۲۰۲۳–۲۰۲۲ حدود ۱۰ هزار و ۸۰۰ دانشجوی ایرانی در ایالات متحده مشغول به تحصیل بودند؛ رقمی که نسبت به سال قبل افزایش داشت اما همچنان کمتر از اوج آن در سال ۲۰۱۸–۲۰۱۷ (نزدیک به ۱۲ هزار و ۸۰۰ نفر) است. در سال ۲۰۲۴ تنها دو هزار و ۱۶۶ ویزای دانشجویی برای ایرانیان صادر شده که نسبت به سال قبل ۴۲ درصد کاهش داشته؛ در حالی که نرخ رد درخواست‌ها به ۴۱ درصد رسیده است.
«مجازات جمعی»
سیامک آرام، فارغ‌التحصیل دانشگاه صنعتی شریف و از فعالان جامعه علمی ایرانی در آمریکا، به ایران‌اینترنشنال گفت که این محدودیت‌ها نه‌تنها آمریکا را از بهره‌مندی از استعدادهای ایرانی محروم می‌کند، بلکه کل یک نسل از ایرانیان را منزوی می‌سازد.
او افزود: «این طرح، نوعی مجازات جمعی است. این طرح نمی‌تواند بین مردم ایران و حکومت سرکوبگری که آنها در حال مبارزه با آن هستند تمایز قائل شود.»
آرام افزود: «این لایحه ناخواسته با اهداف جمهوری اسلامی همسو می‌شود. علی خامنه‌ای سال‌هاست در پی محدود کردن تعامل ایرانیان با دنیای بیرون، به‌ویژه در حوزه‌های علمی و فرهنگی، بوده است.»
سرمایه انسانی ایران در خطر
هادی پرتوی کارآفرین ایرانی–آمریکایی و یکی از بنیان‌گذاران Code.org نیز به ابعاد انسانی این بحران پرداخته است.
پرتوی در تاریخ ۳۰ ژوئن در حساب خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که او و برادر دوقلویش، علی، صدها پیام از دانشجویان ایرانی دریافت کرده‌اند که اسناد مهاجرتی آنها با وجود پذیرش در برنامه‌های دکترا در آمریکا، لغو شده است.
پرتوی که خانواده‌اش در سال ۱۹۸۴ به‌صورت قانونی به آمریکا مهاجرت کرد، نوشت: «باارزش‌ترین منبع ایران، استعدادهایش است نه نفتش.» او به بستگانش مانند دارا خسروشاهی مدیرعامل اوبر، اشاره کرد و آنها را مثال‌هایی از این دانست که چگونه پذیرش دانشجویان بلندپرواز می‌تواند به اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی منجر شود.
او تاکید کرد: «مسلماً آمریکا می‌تواند راهی بیابد که هم امنیت و مرزهایش را حفظ کند و هم ارزش‌ها و آرمان‌هایی را که موجب عظمت آن شده، پاس بدارد.»
افزایش ناگهانی رد ویزا ـ که اغلب پس از ماه‌ها بررسی اداری اتفاق می‌افتد ـ در حالی رخ داده که آمریکا رویکردی سخت‌گیرانه‌تر در زمینه مهاجرت اتخاذ کرده است.
برای دانشجویانی مانند زانکو، این تاخیرها و سکوت مقام‌ها با اجرایی شدن بند ۲۱۲ (اف) قانون مهاجرت آمریکا در بهار امسال ـ که معمولاً در موارد امنیت ملی به آن استناد می‌شود ـ پیچیده‌تر شده است. بسیاری نگران‌اند که لایحه تابرویل، عملاً ممنوعیتی رسمی و دائمی برای دانشجویان ایرانی رقم بزند.
تا زمان انتشار این گزارش، وزارت امور خارجه آمریکا و دفتر سناتور تابرویل به درخواست ایران‌اینترنشنال برای اظهارنظر پاسخی نداده‌اند.
