حالت تهوع در وسایل نقلیه؛ دلیل آن چیست و چه کسانی بیشتر آسیب‌پذیرند؟
حالت تهوع در وسایل نقلیه یا همان «ناخوشی حرکت» که یک‌سوم افراد را درگیر می‌کند، چیست و چه کسانی بیشتر به آن مبتلا می‌شوند؟
ناخوشی حرکت یا همان حالت تهوع در وسایل نقلیه، تجربه‌ای آزاردهنده است که بسیاری از ما با آن آشنا هستیم.
اما چرا برخی افراد می‌توانند به‌راحتی در خودرو مطالعه کنند، در حالی که برخی دیگر حتی با نگاه کوتاه به صفحه تلفن همراه دچار حالت تهوع می‌شوند؟
به گزارش گاردین، بر اساس آمار، از هر سه نفر یک نفر مستعد ابتلا به ناخوشی حرکت است. این وضعیت به معنای حساسیت بالا نسبت به حرکت‌های خاص در وسایل نقلیه مانند خودرو، هواپیما و کشتی است.
ناخوشی حرکت چیست؟
به گفته جان گلدینگ، استاد روان‌شناسی کاربردی دانشگاه وست‌مینستر لندن، ناخوشی حرکت اصطلاحی عمومی است که شامل انواع مختلف ناخوشی‌های مرتبط با سفر، مانند دریازدگی، ارتفاع‌زدگی و خودرو‌زدگی می‌شود.
علائم ناخوشایند این عارضه شامل تهوع، استفراغ، آروغ زدن، خواب‌آلودگی، سرگیجه، سردرد و تاری دید است. جالب اینکه حتی بدون سفر هم می‌توان این علائم را تجربه کرد.
گلدینگ یادآور می‌شود که در سال ۱۸۹۵، وقتی برادران لومیر اولین فیلم سینمایی را برای عموم نمایش دادند، برخی از تماشاگران دچار سرگیجه و حالت تهوع شدند که امروزه به آن «ناخوشی حرکت ناشی از دید» می‌گویند.
علت ناخوشی حرکت چیست؟
صفیه دبار، پزشک عمومی و متخصص سلامت اجرایی در کلینیک مایو لندن، توضیح می‌دهد: «بر اساس رایج‌ترین نظریه، یعنی نظریه تعارض حسی، بدن برای درک موقعیت و حرکت خود از ترکیبی از اطلاعات حسی بهره می‌برد: محرک‌های بصری، حس عمقی (درک موقعیت اندام‌ها در فضا) و سیستم دهلیزی در گوش داخلی که مسئول حفظ تعادل است.»
به گفته دبار، این سه مکانیسم معمولا به‌صورت هماهنگ عمل می‌کنند، اما در شرایطی که یکی از آنها با بقیه ناهماهنگ باشد - مثلا زمانی که در حال مطالعه روی یک صفحه ثابت در خودرو هستید، در حالی‌که سیستم دهلیزی همچنان حرکت را حس می‌کند - تعارض میان سیگنال‌ها مغز را دچار سردرگمی می‌کند و به بروز علائمی مانند تهوع می‌انجامد.
چرا برخی افراد بیشتر دچار ناخوشی حرکت می‌شوند؟
بهرنگ کشاورز، دانشمند ارشد موسسه تحقیقاتی کایت و استاد گروه روان‌شناسی دانشگاه مترو‌پولیتن تورنتو، می‌گوید چندین عامل در استعداد ابتلا به ناخوشی حرکت نقش دارند.
به گفته او، ناخوشی حرکت معمولا در کودکان هشت تا ۱۲ سال به اوج خود می‌رسد.
بر اساس تحقیقات، افرادی که در بدو تولد مونث شناخته می‌شوند، بیشتر از افرادی که در بدو تولد مذکر هستند، به ناخوشی حرکت مبتلا خواهند شد. از سوی دیگر، مطالعات نشان می‌دهند بیماری حرکت ممکن است ۵۰ تا ۷۰ درصد وراثتی باشد.
توماس استوفرگن، استاد بازنشسته حرکت‌شناسی دانشگاه مینه‌سوتا، معتقد است برخی افراد در سازگاری با حرکت‌های جدید و عجیب توانایی بیشتری دارند.
او می‌گوید: «برخی افراد به‌طور ذاتی هماهنگ‌تر عمل می‌کنند و می‌توانند مهارت‌های حرکتی جدید را سریع‌تر بیاموزند، در حالی که دیگران برای یادگیری حرکت‌های جدید زمان بیشتری نیاز دارند.»
آنچه متخصصان بر آن اتفاق نظر دارند، این است که ناخوشی حرکت نشانه‌ای از ضعف شخصیتی فرد محسوب نمی‌شود.
دبار خاطرنشان می‌کند: «ابتلا به این عارضه ارتباطی با حساسیت بیش از حد یا اضطراب افراد ندارد، بلکه برخی انسان‌ها به‌طور ذاتی گیرنده‌های حسی حساس‌تری نسبت به محرک‌های حرکتی دارند و واکنش بدنشان به این محرک‌ها شدیدتر است.»
گلدینگ اضافه می‌کند که حدود نیمی از فضانوردان تازه‌کار حین آموزش دچار ناخوشی حرکت می‌شوند، با اینکه آنها افرادی بسیار آماده و باانگیزه هستند.
چگونه می‌توان اثرات ناخوشی حرکت را کاهش داد؟
متخصصان برای مقابله با ناخوشی حرکت دو رویکرد اصلی را پیشنهاد می‌کنند: راهکارهای رفتاری و درمان‌های دارویی.
در بخش راهکارهای رفتاری، نشستن در صندلی جلوی خودرو می‌تواند تاثیر چشمگیری در کاهش علائم داشته باشد.
مصرف زنجبیل با خاصیت ضد تهوع طبیعی، گوش دادن به موسیقی دلنشین، تنفس هوای تازه و استشمام رایحه‌های خوشایند نیز می‌تواند علائم را کاهش دهد.
نکته جالب توجه دیگر، تقلید حرکات راننده است؛ به گفته پژوهش‌گران، رانندگان کمتر دچار این عارضه می‌شوند زیرا حرکت‌های خودرو را پیش‌بینی می‌کنند، بنابراین تقلید رفتار آنها مانند خم شدن در پیچ‌ها می‌تواند مفید باشد.
با این حال، موثرترین راه مقابله با بیماری حرکت، عادت‌پذیری است؛ یعنی انجام مکرر فعالیتی که باعث ناخوشی حرکت می‌شود تا زمانی که دیگر این عارضه بروز نکند.
گلدینگ می‌گوید: «این روش موثرترین راهکار است، عوارض جانبی ندارد، اما بسیار زمان‌بر است.»