میکروبیوم دهان، اکوسیستمی پیچیده از باکتری‌ها است که نقش بسیار مهمی در سلامت عمومی ما ایفا می‌کند. در حالی که هدف اصلی از مسواک زدن، داشتن نفسی تازه و پیشگیری از پوسیدگی دندان است، تاثیر خمیردندان بر این جامعه میکروبی دهان اغلب نادیده گرفته می‌شود.
پژوهش‌های اخیر اهمیت حیاتی میکروبیوم دهان را برجسته کرده‌اند. یک میکروبیوم متعادل در هضم غذا نقش دارد و از لثه‌ها محافظت می‌کند.
آیا خمیردندان به این توازن کمک می‌کند یا آن را مختل می‌سازد؟ و آیا خمیردندان‌های آینده می‌توانند به گونه‌ای طراحی شوند که با میکروبیوم دهان همکاری کنند، نه اینکه در مقابل آن قرار بگیرند؟
میکروبیوم دهان
به گزارش وب‌سایت کانورسیشن، دهان یکی از متراکم‌ترین زیستگاه‌های میکروبی در بدن است که بیش از ۷۰۰ گونه باکتری در آن زندگی می‌کنند.
این باکتری‌ها نه تنها سطح دندان‌ها و لثه‌ها را در قالب بیوفیلم — یک اجتماع چسبناک و ساختارمند که می‌تواند هم مفید باشد و هم مضر — پوشش می‌دهند، بلکه در بزاق نیز رشد می‌کنند و به پویایی میکروبیوم دهان یاری می‌رسانند.
یک میکروبیوم سالم شامل باکتری‌هایی است که به تنظیم سطح PH (معیاری برای سنجش میزان اسیدی یا قلیایی بودن یک ماده)، تجزیه غذا و حتی تولید ترکیبات ضدمیکروبی طبیعی کمک می‌کنند.
هنگامی که این تعادل به دلیل رژیم غذایی، بهداشت ضعیف دهان یا برخی شرایط پزشکی، مختل می‌شود، میزان باکتری‌های مضر افزایش پیدا می‌کند.
این عدم تعادل که با عنوان «دیسبیوز» شناخته می‌شود، با پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه ارتباط دارد.
خمیردندان چگونه عمل می‌کند؟
کارکرد اصلی خمیردندان نابودی مستقیم باکتری‌ها نیست، بلکه برهم زدن بیوفیلم (لایه چسبناک باکتریایی) است که محیط مناسبی برای رشد باکتری‌های مضر فراهم می‌کند.
هنگام مسواک زدن، این بیوفیلم به‌صورت مکانیکی از سطح دندان‌ها و لثه‌ها پاک می‌شود و مواد ساینده موجود در خمیردندان به شکستن و از بین بردن بیشتر این لایه کمک می‌کنند.
بیشتر خمیردندان‌ها حاوی فلوراید هستند که نقش مهمی در تقویت مینای دندان و پیشگیری از پوسیدگی دارد.
نکته جالب این است که فلوراید به‌طور مستقیم باکتری‌ها را از بین نمی‌برد، بلکه شرایط را برای باکتری‌های تولیدکننده اسید مانند استرپتوکوکوس موتانس (که نقش اصلی در ایجاد پوسیدگی دندان دارد)، دشوارتر می‌کند و توانایی آسیب‌رسانی آن‌ها را کاهش می‌دهد.
شماری از خمیردندان‌ها حاوی عوامل ضدباکتریایی هستند، از جمله تریکلوزان که به‌دلیل نگرانی‌های ایمنی در برخی کشورها ممنوع شده است، یا ترکیبات جدیدتری مانند فلوراید قلع و ترکیبات روی.
این مواد به‌طور خاص باکتری‌های مضر را هدف قرار می‌دهند؛ با این حال همچنان بحث و تردیدهایی درباره تاثیر احتمالی آن‌ها بر میکروب‌های مفید دهان وجود دارد.
تاثیر خمیردندان بر میکروبیوم دهان
با وجود مصرف روزانه خمیردندان، تحقیقات درباره تاثیر آن بر میکروبیوم دهان همچنان در حال تکمیل است.
برخی پژوهش‌ها حاکی از آن است که عوامل ضدباکتریایی موجود در خمیردندان‌ها می‌توانند هم‌زمان باعث کاهش باکتری‌های مفید و مضر شوند و احتمالا میکروبیوم دهان را به‌گونه‌ای تحت تاثیر قرار دهند که ابعاد و پیامدهای آن هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است.
در سوی مقابل، برخی مطالعات نشان می‌دهند میکروبیوم دهان پس از مسواک زدن نسبتا سریع بازسازی می‌شود، بنابراین هرگونه اختلال در آن موقتی خواهد بود.
دانشمندان اکنون در حال بررسی این موضوع هستند که آیا خمیردندان‌های آینده می‌توانند با رویکردی هدفمند، باکتری‌های مضر را کاهش دهند و در عین حال گونه‌های مفید را حفظ کنند.
برخی پژوهش‌های جدید بر نقش پروبیوتیک‌ها و پربیوتیک‌ها تمرکز کرده‌اند؛ موادی که به‌جای بر هم زدن تعادل اکوسیستم دهان، به‌طور فعال از شکل‌گیری و حفظ میکروبیومی سالم‌تر در دهان پشتیبانی کنند.
ارتباط میکروبیوم دهان با سلامت عمومی
حفظ تعادل میکروبیوم دهان تنها به پیشگیری از پوسیدگی دندان محدود نمی‌شود.
بر اساس شواهد علمی، بیماری‌های لثه با مشکلات جدی سلامتی همچون بیماری‌های قلبی، دیابت و عوارض بارداری ارتباط مستقیم دارد.
التهاب ناشی از باکتری‌های مضر دهان می‌تواند از محدوده دهان فراتر برود و به مشکلات سلامتی بلندمدت در سایر بخش‌های بدن منجر شود.
مسواک زدن منظم با خمیردندان حاوی فلوراید، دو بار در روز، همراه با تمیز کردن فضای بین دندان‌ها، به کاهش قابل توجه تعداد باکتری‌ها در دهان کمک می‌کند.
این عادت ساده اما موثر، خطر ابتلا به بیماری‌های دهانی و همچنین بیماری‌های سیستمیک مرتبط با آن را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد.
خمیردندان دوستدار میکروبیوم
با افزایش دانش بشر درباره میکروبیوم دهان، خمیردندان‌های آینده احتمالا رویکردی هوشمندتر و هدفمندتر خواهند داشت.
پیش‌بینی متخصصان این است که در آینده، به‌جای به‌کارگیری مواد ضدباکتریایی که بدون تمایز تمام میکروب‌ها را هدف قرار می‌دهند، فرمول‌های جدید خمیردندان با تمرکز بر حفظ تعادل طبیعی میکروبیوم توسعه خواهند یافت؛ محصولاتی که با حمایت از باکتری‌های مفید، هم‌زمان با مهار گونه‌های مضر، به سلامت پایدار دهان کمک می‌کنند.
در میان ترکیبات امیدبخش، آرژینین نامی آشنا است؛ یک اسید آمینه طبیعی که رشد باکتری‌های مفید را تقویت می‌کند.
همچنین ضدمیکروب‌های گیاهی که با هدف قرار دادن هوشمندانه بیوفیلم‌های مضر، به باکتری‌های سودمند آسیبی نمی‌رسانند، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته‌اند.
با این وجود، این حوزه تحقیقاتی هنوز در مراحل ابتدایی خود به سر می‌برد و به پژوهش‌های گسترده‌تری نیاز است تا اثرات بلندمدت این مواد بر اکوسیستم پیچیده دهان به‌طور کامل مشخص شود.
به احتمال فراوان نوآوری‌های آینده در تولید خمیردندان به سوی فرمول‌های دوستدار میکروبیوم پیش خواهد رفت، محصولاتی که با درک عمیق‌تر از اکوسیستم دهان طراحی می‌شوند.
با این حال، در حال حاضر توصیه متخصصان بهداشت دهان و دندان همان اصول پایه و اثبات‌شده است: روزی دو بار با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید؛ پس از مسواک زدن دهان خود را آب بکشید و خمیردندان اضافی را بیرون بریزید؛ هر روز با استفاده از نخ دندان یا سایر ابزارهای مناسب، فضای بین دندان‌های خود را تمیز کنید.
