مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در نامهای به سناتور تد کروز نوشته دونالد ترامپ، رییسجمهور ایالات متحده، به دنبال احیای تحریمهای سازمان ملل علیه ایران خواهد بود که بر اساس توافق هستهای سال ۲۰۱۵، اجرای آنها در پی توافق برجام در آن سال تعلیق شده بود.
روبیو در پاسخ مکتوب به پرسش سناتور تد کروز، با اشاره به برجام نوشته است: «من معتقدم به سود منافع امنیت ملی ماست که شورای امنیت سازمان ملل تحریمهایی را که بر اساس برجام تعلیق شده بودند، دوباره اعمال کند.»
روبیو در ادامه با اشاره به تبعیتش از دونالد ترامپ نوشته است: «من رهنمودهای رییسجمهور را اجرا خواهم کرد و با متحدانمان همکاری میکنم تا اطمینان حاصل کنیم با فعال شدن مکانیسم ماشه، بازگردانی تحریمها (اِسنپبک) اتفاق بیفتد.»
نامه روبیو منتشر نشده است و کروز تنها بخشهایی از آن را در جلسه تایید صلاحیت الیس استفانیک، گزینه ترامپ برای نمایندگی آمریکا در سازمان ملل، قرائت کرد.
مثلث مخالف ایران
روبیو، کروز و استفانیک، همگی از حامیان سرسخت اسرائیل و مخالفان تهران بهشمار میآیند و نشان دادهاند که قصد دارندجمهوری اسلامی را برای کاهش حمایت از گروههای مسلح متحد خود و جلوگیری از پیشبرد برنامه هستهایاش تحت فشار بگذارند.
استفانیک گفت: «مقابله با ایران یک اولویت اصلی است. این اقدام در دوره اول ریاستجمهوری ترامپ موفقیتآمیز بود.»
مکانیسم ماشه در توافق برجام
اگر هر یک از طرفهای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تشخیص دهند که ایران به تعهداتش عمل نمیکند، «اسنپبک» از تعلیق تحریمهای سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی، به لحاظ فنی میتواند بهشکل خودکار اعمال شود.
با اسنپبک، تحریمهایی که بر اساس برجام لغو شده بودند، از تعلیق خارج شده و پس از ۳۰ روز دوباره اعمال خواهند شد، مگر اینکه پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل بهصورت اجماعی رای دهند که تحریمها همچنان لغوشده باقی بمانند.
ترامپ با این استدلال که لغو تحریمها به ایران منابع مالی میدهد تا خود و همپیمانان منطقهایاش مانند حماس و حزبالله را مجهز کند، در سال ۲۰۱۸ آمریکا را از توافق برجام خارج کرد.
اکنون که واشنگتن از این توافق خارج شده است، نمیتواند بهتنهایی روند اسنپبک را آغاز کند، اما قول داده است در گفتوگو با متحدان اروپایی خود، به آنها برای این اقدام فشار بیاورد.
روسیه و چین که رابطهشان با غرب چندان دوستانه نیست، در سالهای اخیر روابط خود با ایران را تقویت کردهاند و بعدی به نظر میرسد برای تامین نظر آمریکا با ایران مقابله کنند.
بنابراین فعالسازی اسنپبک بر عهده یکی از سه کشور اروپایی عضو توافق، موسوم به تروئیکای اروپایی Eشامل فرانسه، بریتانیا و آلمان خواهد افتاد. بر اساس گزارشها، این قدرت اروپایی در حال حاضر درباره گامهای آتی برای نجات توافق، با ایران در حال مذاکرهاند.
بریتانیا اعلام کرده که احتمالا در نهایت با استفاده از مکانیزم ماشه، تحریمهای سازمان ملل علیه حمهوری اسلامی را فعال کند و دلیل آن را پیشرفت ایران در غنیسازی اورانیوم عنوان کرده است، پیشرفتی که ایران را به ساخت بمب اتمی نزدیکتر میکند.
اگر هیچیک از طرفهای توافق تا اکتبر ۲۰۲۵ موضوع عدم پایبندی ایران به توافق را به شورای امنیت ارجاع ندهد، طبق قطعنامه سازمان ملل که این توافق را نهایی کرد، توانایی فعالسازی مجدد تحریمها (اسنپبک) از بین خواهد رفت.
ایران؛ توافق یا ادامه تنش
ایران سال گذشته اعلام کرد برای دستیابی به یک توافق یا در صورت عدم همراهی طرفهای مقابل برای دامه تنش هم، آمادگی دارد.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، در ماه نوامبر گفت: «ما معتقدیم پنجره دیپلماسی همچنان باز است، اگرچه بهصورت محدود و مشروط به اینکه سایر طرفها اراده واقعی نشان دهند. بدون چنین تعهدی، ما مسیر جایگزینی را دنبال خواهیم کرد.»
سناتور کروز روز سهشنبه با ابراز خشم، دولت قبلی جو بایدن را متهم کرد که به ایران امکان پیشرفت بیشتر هستهای داده و گفت ترامپ باید مانع این پیشرفت شود.
کروز گفت: «زمانی که آیتالله شعار مرگ بر آمریکا سر میدهد، او کاملا به معنای واقعی قصد نابودی دارد و معتقدم اگر بتواند یک سلاح هستهای را بر فراز یک شهر آمریکایی منفجر کند، حتما این کار را خواهد کرد.»
کروز با اشاره به جدی بودن چنین تهدیدی گفت: «من باور ندارم که این تهدیدی باشد که ایالات متحده بتواند تحمل کند و مطمئنم که هم رییسجمهور و هم وزیر خارجه با این نظر موافق هستند.»
روبیو که مدتی طولانی عضو کمیتههای روابط خارجی و اطلاعاتی سنا بوده، اولین گزینه ترامپ برای دولت جدیدش است. او توانست تنها چند ساعت پس از مراسم تحلیف رییسجمهوری از سوی سنا تایید شود.
روبیو ۵۳ ساله، که فرزند مهاجرانی کوبایی است، همچنین مواضعی سخت علیه کوبای تحت حاکمیت کمونیستها و متحدانش، به ویژه دولت نیکلاس مادورو، رییسجمهوری ونزوئلا، دارد.
او در جریان جلسه استماع خود در سنا هشدار داد که ایالات متحده باید دیپلماسی خود را تغییر دهد تا از وابستگی بیشتر به چین جلوگیری کند. روبیو قول داد یک سیاست خارجی قوی با تمرکز بر منافع آمریکا را پیش ببرد.
وزیر امور خارجه جدید آمریکا همچنین سهشنبه گفت که پایان دادن به تهاجم روسیه در اوکراین، سیاست رسمی ایالات متحده در دوره ریاستجمهوری ترامپ و بخشی از هدف این دولت برای ترویج صلح خواهد بود.
روبیو درباره جمهوری اسلامی چه گفته است؟
مارک روبیو در جلسه بررسی صلاحیتش در سنا با اشاره به اینکه روحانیون رادیکال حاکم در تهران، نماینده مردم آن سرزمین، تاریخش و دستاوردهایش برای بشریت نیستند، گفت در هیچ کشوری به اندازه ایران بین مردم و حاکمانش اختلاف وجود ندارد.
روبیو در بخشی از سخنرانیاش در این جلسه، با اشاره به سابقه امتیازاتی که به ایران داده شده است، گفت «با هر امتیازی که به رژیم ایران بدهیم، باید پیشبینی کنیم که آنها همچون گذشته، از آن برای تجهیز سیستم تسلیحاتی خود و تلاش برای از سرگیری حمایت خود از حزبالله و سایر نهادهای مرتبط در منطقه استفاده خواهند کرد.»
وزیر امور خارجه پیشنهادی آمریکا در ادامه تاکید کرد که هدف جمهوری اسلامی «تبدیل شدن به قدرت مسلط منطقهای» است و این موضوع «با اقداماتی که آنها انجام دادهاند روشن است.»
روبیو با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی اکنون در ضعیفترین وضعیت خود در تاریخ قرار دارد، گفت: «سامانههای پدافند هوایی آنها بهشدت آسیب دیده، هلال شیعی که در پی ایجادش بودند، بهسختی ضربه خورده و ناچار شدهاند از لبنان و سوریه خارج شوند.»
روبیو در ادامه با اشاره به آنچه «وضعیت اسفبار اقتصادی ایران» خواند، به بحران انرژی در ایران هم اشاره کرد و گفت: «اقتصاد آنها به هم ریخته است. آنها اکنون در برخی روزها شش، هشت، نه یا دوازده ساعت خاموشی (قطع برق) دارند. آنها در آستانه قطع یارانههای انرژی هستند که در آن کشور بسیار مهم است.»
او همچنین به برجام و مذاکرات اخیر اروپا با تهران اشاره کرد و یادآور شد که جمهوری اسلامی از چهار سال پیش بازرسیهای آژانس از تاسیسات خود را محدود کرده است.
روبیو گفت: «آنچه تحت هیچ شرایطی مجاز نیست، یک ایران مسلح به سلاح هستهای است. آنچه تحت هیچ شرایطی مجاز نیست، این است که جمهوری اسلامی منابع و توانایی لازم برای شروع مجدد و ادامه حمایت از تروریسم را داشته باشد.»
او گفت در حکومت فعلی ایران دو طرز فکر وجود دارد: «یک گروه میگویند مشکل داریم و باید آن را حل کنیم و گروه دیگر میگویند باید تلاش هستهای و رسیدن به بمب را به سرانجام برسانیم.»
روبیو با اشاره به اینکه ما باید برای برای هر دو سناریو آماده باشیم، گفت «ما با چشمانی باز برای هر ترتیباتی که امنیت و ثبات منطقه را فراهم کند، روی خوش نشان میدهیم.»
او همچنین به تهدیدهای جمهوری اسلامی علیه همسایگانش و بیثبات کردن منطقه اشاره کرد و گفت: «اینها افرادی هستند که در پنج سال گذشته فعالانه و آشکارا برای ترور رییسجمهور منتخب و چندین نفر از اعضای دولتهای قبلی برنامهریزی کردهاند.»
روبیو با جمهوری اسلامی چه خواهد کرد؟
این سخنان و همچنین مواضع پیشین روبیو تاحدودی مشخص خواهد کرد که او در قبال جمهوری اسلامی چه سیاستی را اتخاذ خواهد کرد.
سناتور تد کروز گفت مارکو روبیو، در پاسخی کتبی به این پرسش که آیا قصد فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگرداندن ناگهانی همه تحریمهای سازمان ملل علیه تهران را دارد، گفته است که فعال کردن این مکانیسم به نفع امنیت ملی آمریکاست و اطمینان حاصل خواهد کرد که بازگشت فوری تحریمهای سازمان ملل علیه تهران فورا عملی شود.
سناتور پیشین ایالت فلوریدا در فروردین ۱۳۹۴ خواستار رایگیری برای اصلاحیهای در کنگره آمریکا شد که در آن ایران را برای به رسمیت شناختن اسرائیل تحت فشار میگذاشت.
او در پاییز ۱۳۹۵ صدور مجوز پرداخت ۱/۷ میلیارد دلار به جمهوری اسلامی از سوی باراک اوباما رییسجمهوری وقت آمریکا را ایران را باجدهی به تهران توصیف کرد و گفت این اقدام خطر بیشتری برای آمریکاییهای خارج از کشور ایجاد میکند و گروگانگیران را تشویق میکند.
روبیو همچنین طرحی قانونی به کنگره ارائه داد که از جمهوری اسلامی خواست به وعده اعلام شده خود برای کمک به یافتن محل نگهداری رابرت لوینسون، مامور بازنشسته افبیآی که در اسفند ۱۳۸۵ پس از ورود به هتلی در جزیره کیش ایران ناپدید شد، عمل کند.
مخالف با برجام و از مبتکران قانونگذاری علیه جمهوری اسلامی
روبیو از منتقدان سرسخت برجام از ابتدا تا امروز بوده و از آن با عباراتی همچون «چند تکه کاغذ» و «یک فاجعه آشکار» نامبرده است.
او خواستار افزایش تحریمها علیه جمهوری اسلامی تا زمان توقف برنامه غنیسازی اورانیوم بوده و در سالهای گذشته از احتمال اقدام نظامی برای جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هستهای هم دفاع کرده است.
در تابستان ۱۴۰۲، روبیو به همراه سناتور مگی حسن و جکی روزن، لایحهای به نام «قانون توقف مخفیکاری در فروش نفت ایران» (SHIP) را تهیه کرد.
این قانون به دنبال تحریم خریدهای غیرقانونی نفت ایران و پاسخگو کردن تسهیلکنندگان این معاملات است.
روبیو هنگام ارائه این قانون به کنگره گفته بود: «در حالی که رژیم تهران همچنان از طریق فروش نفت تحریمی، ثروتاندوزی میکند، باید اطمینان پیدا کنیم که تحریمهای آمریکا علیه تمامی افراد و نهادهای مرتبط با تجارت غیرقانونی نفت ایران به شدت اجرا میشود.»
اجرای دقیق تحریمهای نفتی ایران
در دی ماه ۱۴۰۲، روبیو یک گروه متشکل از سناتورهای جمهوریخواه و دموکرات در کنگره آمریکا را برای ترغیب دولت بایدن به اجرای قوانین موجود علیه فروش غیرقانونی نفت ایران از طریق تحریمها تشکیل داد.
این سناتورها تاکید کردند که اعمال دقیق تحریمهای نفتی ایران در شرایطی که گروههای وابسته به ایران به نیروهای آمریکایی در خاورمیانه حمله میکنند، حیاتی است.
روبیو بارها از سیاستهای دولت جو بایدن در قبال ایران انتقاد کرده و معتقد است که این سیاستها به تقویت مالی جمهوری اسلامی و حمایت آن از تروریسم منجر شده است.
او در تیر ۱۴۰۳ گفت: «در زمان ترامپ، جمهوری اسلامی ورشکسته بود، اما در زمان بایدن برای حمایت از تروریسم پول دارد.»
پورخاقان، در مراسم گرامیداشت سالروز تصویب کنوانسیونهای چهارگانه ژنو، با اشاره به مخالفت روحالله خمینی با به کار بردن سلاح شیمیایی در جنگ ایران و عراق گفت: «بر اساس همین دکترین هست که مقام معظم رهبری اجازه ساخت سلاح هستهای را به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی نمیدهند؛ چرا که سلاح هستهای سلاحی است ویرانگر که علیه بشریت استفاده میشود و نباید به هیچ وجه از آن استفاده کرد.»
از ابتدای سال ۱۴۰۳ و در پی تشدید درگیری نظامی مستقیم جمهوری اسلامی و اسرائیل که در نتیجه آن دو کشور به خاک هم حمله نظامی کردند، برخی از مقامات خواستار ساخت سلاح هستهای شدند.
۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۳، کمال خرازی، مشاور امور بینالملل رهبر جمهوری اسلامی، با اشاره به احتمال حمله نظامی اسرائیل به تاسیسات اتمی در ایران اعلام کرد در صورت تهدید موجودیت جمهوری اسلامی، حکومت ایران دکترین هستهای خود را تغییر خواهد داد.
او همین موضوع را ۲۲ اردیبهشت نیز در جریان سخنرانی در همایش گفتوگوهای ایرانی-عربی در تهران تکرار کرد.
روز چهارشنبه، ۱۸ مهر۱۴۰۳، رسانههای داخلی خبر دادند ۳۹ نماینده مجلس شورای اسلامی در نامهای خواستار تغییر فتوای خامنهای درباره ممنوعیت سلاح هستهای شدند.
کاربرد فتوای خامنهای در مذاکرات هستهای
فتوا در ادبیات شیعی به معنای حکم شرعی است که «فقیه» آن را بر اساس آموزههای دینی و شرایط زمانی و مکانی بیان میکند و عمل به آن برای پیروان او لازم و واجب است.
ماجرای فتوای خامنهای به سال ۱۳۸۲ بر میگردد. در متن آن فتوا آمده است علاوه بر سلاح هستهای سایر سلاحهای کشتار جمعی تهدیدی علیه بشریت است و ما (جمهوری اسلامی) کاربرد این سلاحها را «حرام میدانیم».
این فتوا سال ۱۳۸۹ زمانی که مناقشه جمهوری اسلامی و غرب بر سر برنامه هستهای ایران به اوج خود رسیده بود، مورد استقبال رهبران غربی قرار گرفت.
جان کری، وزیر امورخارجه سابق ایالات متحده، در آن زمان گفته بود او برای فتوا، احترام زیادی قائل است و آن را به عنوان یک نقطه شروع خوب در نظر میگیرد. او گفته بود خودش و باراک اوباما، رییس جمهوری پیشین آمریکا، قویا از صدور این فتوا از سوی خامنهای استقبال میکنند.
همچنین در جریان مصاحبههایی که مذاکره کنندگان جمهوری اسلامی داشتند، آنها بارها برای رفع اتهام تلاش جمهوری اسلامی برای استفاده نظامی از انرژی هستهای از این فتوای خامنهای یاد کرده بودند.
محمدجواد ظریف و همکارانش در کتابی شش جلدی به نام «راز سر به مهر» درباره مذاکرات اتمی، به صورت خاص به این فتوا و نقش آن در مذاکراتشان پرداختند.
بهمن ماه سال ۱۳۹۹، محمود علوی، وزیر اطلاعات دولت حسن روحانی در یک برنامه تلویزیونی، گفت: «مقام رهبری[علی خامنهای] فتوا داده است که سلاح هستهای حرام است اما اگر گربه را در گوشهای گیر بیندازند، ممکن است رفتارش با وقتی که گربه آزاد است فرق کند و اگر ایران را به آن سمت هل بدهند دیگر تقصیر ایران نیست.»
کاظم غریبآبادی، معاون امور حقوقی و بینالملل عباس عراقچی، وزیر امور خارجه دولت چهاردهم، سهشنبه دوم بهمن در حاشیه هفتادوپنجمین سالگرد تصویب کنوانسیونهای ۱۹۴۹ ژنو در جمع خبرنگاران، در پاسخ به سوالی در مورد زمان برگزاری دور جدید گفتوگوهای ایران و اروپا گفت: «ما توافق کردیم که گفتوگوها را ادامه دهیم و تاریخ بعدی را از طریق مشورتهایی که با یکدیگر خواهیم داشت، مشخص خواهیم کرد.»
در روزهای گذشته، گزارشهایی از تلاشهای جمهوری اسلامی برای یافتن میانجی به منظور مذاکره مستقیم با آمریکا منتشر شده است.
غریبآبادی که از معاونان قوه قضاییه بود، پس از آغاز کار دولت چهاردهم، از سوی عراقچی به عنوان مذاکره کننده برنامه هستهای جمهوری اسلامی منصوب شد.
او در مورد گفتوگوهای ایران و اروپا گفت که جمهوری اسلامی همانند گذشته برای آغاز و از سرگیری مذاکرات رفع تحریم، آمادگی دارد و تصریح کرد: «ما بر این باور هستیم که فرصتهای مناسب برای گفتوگو و تفاهم وجود دارد.»
ترامپ سال ۱۳۹۷، در دور اول ریاستجمهوری خود با خروج از برجام، کارزار فشار حداکثری بر جمهوری اسلامی را آغاز کرد. سیاستی که در نتیجه آن، صادرات نفت جمهوری اسلامی به طور بیسابقهای به کمتر از ۱۹۰ هزار بشکه در روز رسید.
دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی در اظهارات سهشنبه خود گفت: «ما انکار نمیکنیم که تحریم در هر صورت بر زندگی مردم اثر میگذارد اما هدف تحریمکنندگان ایجاد تغییرات دیگری در کشورهای تحت تحریم است و تاکنون به اهداف خودشان دست پیدا نکردهاند.»
غریبآبادی تاکید کرد: «عاقلانهترین راه این است که گفتوگوهای رفع تحریم آغاز شود و به مسیر درست و صحیح خودش برگردیم.»
علاوه بر اعمال فشارهای اقتصادی، ترامپ در دور اول ریاستجمهوری خود در حوزه نظامی نیز به طور بیسابقهای تهران را تحت فشار گذاشت. او به نیروهای آمریکایی فرمان داد قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران را در بغداد هدف قرار دهند که این حمله به کشته شدن سلیمانی انجامید.
پس از مرگ سلیمانی، جمهوری اسلامی وعده گرفتن انتقام از صادرکنندگان فرمان حمله به او را داد اما با انتخاب ترامپ به عنوان رییسجمهوری آمریکا پس از یک دوره ریاستجمهوری جو بایدن، مقامهای جمهوری اسلامی به تکذیب طرح این موضوع پرداختند.
از سوی دیگر حسین شریعتمداری، نماینده علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در روزنامه کیهان، ۲۷ دی ماه در حمله به طرح موضوع مذاکره با آمریکا از سوی رییس دولت چهاردهم نوشت که مطرح کردن موضوع مذاکره با ایالات متحده، خارج از اختیارات مسعود پزشکیان بوده و وظیفه او «تلاش برای کشتن ترامپ» است.
وبسایت ارمنیوز، نزدیک به امارات متحده عربی، دوشنبه اول بهمن همزمان با مراسم تحلیف ترامپ، به نقل از منابع آگاه خود خبر داد «یک شخصیت سیاسی» در عراق چراغ سبزی برای گشودن کانالی ویژه به منظور «وساطت میان آمریکا و ایران» دریافت کرده است.
بر اساس این گزارش، همزمان با قدرت گرفتن احتمال حملات اسرائیل به ایران، عراقیها نگران تاثیر منفی این اتفاق بر امنیت و ثبات کشورشان شدهاند.
ارمنیوز به نقل از منابع خود نوشت: «رهبری سیاسی ایران به نمایندگی از دولت پزشکیان، به عراق اعلام کرده که آمادگی گشودن درهای گفتوگو و نشستن پشت یک میز با آمریکا را دارد.»
شامگاه دوشنبه اول بهمن در ایران، همزمان با مراسم تحلیف ترامپ، همتی در گفتوگوی ویژه خبری شبکه خبر با بیان این که تهران برای ترامپ برنامه دارد و جلسات متعددی در این خصوص برگزار شده است، گفت: «امیدواریم [دولت جدید آمریکا] عاقلانه فکر کنند.»
او گفت که دولت جو بایدن پس از دور اول ریاستجمهوری ترامپ گفته است «سیاست فشار حداکثری نتیجه نداده و این طرح شکست خورده» است.
پیش از این و در ۲۵ دی، مسعود پزشکیان، رییس دولت جمهوری اسلامی، در مصاحبه با شبکه خبری انبیسی آمریکا اعلام کرد تهران برای «مذاکره شرافتمندانه و برابر» با آمریکا آماده است.
وزیر اقتصاد دولت پزشکیان در ادامه اظهارات خود گفت: «آمریکاییها اعتراف کردند در سال ۱۳۹۹ درآمد نفتی جمهوری اسلامی به هشت میلیارد دلار رسید؛ هر چند کرونا هم به آن افزوده شد اما ما [جمهوری اسلامی] اداره کردیم.».
همتی با بیان این که «البته قبول دارم که این موضوعات به مردم فشار آورد»، تاکید کرد: «اما اینها بازیهای حیثیتی است و ما پیشبینیهای لازم را کردهایم.»
از آبان ماه و پس از پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا، گزارشهای متعددی درباره بازگشت سیاست فشار حداکثری او، مشابه رویهای که دولتش در سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ اعمال کرد، منتشر شدهاند.
افزایش بهای دلار در ایران
اظهارات همتی درباره این که دولت برای بازگشت ترامپ آماده است در حالی بیان شد که صبح دیروز (دوشنبه اول بهمن)، قیمت دلار در بازار تهران ۸۱ هزار و ۲۵۰ تومان بود اما ظهر روز سهشنبه دوم بهمن و کمتر از یک روز پس از تحلیف ترامپ، این قیمت در بازار تهران به ۸۲ هزار و ۷۰۰ تومان رسید؛ یعنی تنها در یک روز حدود هزار و ۵۰۰ تومان گران شد.
۱۴ آبان، کمی پیش از اعلام خبر پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ آمریکا، هر دلار در بازار تهران حدود ۶۹ هزار تومان معامله میشد و در همین مدت دو ماه و نیم گذشته، این بها نزدیک به ۱۴ هزار تومان افزایش یافت.
۲۹ خرداد امسال، محمدجواد ظریف، چهره حامی پزشکیان که اکنون معاون راهبردی اوست، در جریان تبلیغات انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری، در برنامه میزگرد سیاسی صداوسیما که از شبکه سه پخش شد، گفت: «بایدن پیچ را شل کرد که نفت فروختید؛ صبر کنید ترامپ برگردد ببینم چه میکنید.»
وقتی ظریف این هشدار را داد، هنوز نامزدهای نهایی انتخابات آبان ۱۴۰۳ در آمریکا مشخص نشده بودند اما حالا ترامپ به عنوان رییسجمهوری ایالات متحده رسما سوگند خورده و کار خود را آغاز کرده است.
روزنامه ایران، ارگان مطبوعاتی دولت، سه صفحه خود را به طور کامل به ارزیابی بازگشت ترامپ به قدرت اختصاص داد.
رویکرد این روزنامه بر دو پیشفرض عمده است: «تا اینجای کار ترامپ موضع قاطعی نسبت به جمهوری اسلامی اتخاذ نکرده است» و «سیاست فشار حداکثری ترامپ با آمدن جو بایدن ناکام ماند».
این روزنامه از این دو گزاره نتیجه گرفته که «شانس مذاکره هنوز از بین نرفته» است.
ایران در مطلبی با عنوان «پولتیک دوم ترامپ» نوشته است از آنجا که سیاست فشار حداکثری ترامپ در دولت بایدن، نافرجام ماند، ممکن است او با توجه به حدود نیم قرن مخاصمه جمهوری اسلامی و آمریکا، تصمیمی جدیدی اتخاذ کند. چیزی که روزنامه دولت آن را «پرده آخر بحران» روابط جمهوری اسلامی و آمریکا نامیده است.
نویسندگان یادداشت دیگری در این روزنامه با عنوان «دولت مجهول در واشنگتن» نیز اظهارنظرهای ترامپ درباره جمهوری اسلامی را تا اینجای کار «مبهم» ارزیابی کردند و بر اساس همین ابهامات، استدلال کردند که شانس توافق هنوز از بین نرفته است.
دنیای اقتصاد: سه سناریوی رویارویی با ترامپ
روزنامه دنیای اقتصاد، از زاویه اقتصادی به بازگشت ترامپ پرداخت.
این روزنامه در مطلبی با عنوان «استراتژی مواجهه با ترامپ» با یادآوری این که اقتصاد ایران یکی از بزرگترین شوکهای تاریخ خود را در سال ۱۳۹۷ و دور اول ریاستجمهوری ترامپ تجربه کرده است، سه سناریو را در مواجهه با ترامپ ارزیابی کرد.
به نوشته این روزنامه، درگیری نظامی دو کشور، هزینه نظامی سنگین و باخت اقتصادی برای ایران در پی خواهد داشت. در سناریوی دوم، عدم مذاکره با آمریکا، سبب اعمال فشار حداکثری خواهد شد که نتیجه آن برای ایران باخت اقتصادی خواهد بود.
این روزنامه تاکید کرده است تنها در سناریوی سوم، یعنی مذاکره برای همکاری اقتصادی مستقیم، ایران میتواند منافع اقتصادی داشته باشد.
کارگزاران: میهمانان راست افراطی بودند
روزنامه کارگزاران، متعلق به جریان اصلاحطلب و از حامیان مسعود پزشکیان، در مطلبی با عنوان «دوباره ترامپ»، به حاشیههای سیاسی مراسم تحلیف پرداخته است.
این روزنامه با اشاره به میهمانان مراسم تحلیف، آنها را ثروتمندان و رهبران «راست افراطی» نامیده است.
کارگزاران تاکید کرده که «ترس و نگرانی»، واکنش جهان به بازگشت ترامپ است.
اعتماد: ایرانیان مهاجر به زحمت خواهند افتاد
روزنامه اعتماد که متعلق به الیاس حضرتی، رییس شورای اطلاعرسانی دولت است، در چندین مطلب جداگانه، تبعات بازگشت ترامپ به قدرت را بررسی کرده است.
این روزنامه در گزارشی با عنوان «مصائب ايرانی بودن در آمریكای ترامپ» نوشته است سیاستهای مهاجرتی رییسجمهوری جدید آمریکا، به دلیل «مهاجر بودن، ایرانی بودن و مسلمان بودن»، برای ایرانیان مهاجر تبعات منفی خواهد داشت.
این روزنامه همچنین با طهمورث غلامی، کارشناس مسائل آمریکا گفتوگو کرده و از قول او نوشته است: «توقف غنیسازی در كنار پایان فعالیتهای منطقهای ايران، محور رایزنیهای احتمالی ایران و آمریکا است»
نگرانی کیهان در مورد آینده متحدان غربی آمریکا
کیهان، روزنامهای که علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، مدیرمسئول آن را منصوب میکند، در واکنشی خنثی، به تحلیف ترامپ پرداخت.
این روزنامه با ترجمه مطلبی از روزنامه گاردین بریتانیا، نوشته است متحدان غربی آمریکا که برای بازگشت ترامپ آماده میشوند، هنوز به بهترینها امیدوارند، اما عمدتا برای آنچه که ممکن است «بدترین وضعیت آشفته و بحرانی جهانی باشد»، آمادگی ندارند.
کیهان در بخش دیگری از این مطلب، با اشاره به آتشسوزیهای اخیر کالیفرنیا، از هزینههای سنگین برگزاری مراسم تحلیف ترامپ انتقاد کرده و در ضمن، آن را «امنیتیترین مراسم تحلیف تاریخ آمریکا» نامیده است.
این روزنامه، دوشنبه اول بهمن نوشته بود که ترامپ تنها در یک صورت میتواند به ایران «بیاید-آورده شود» و آن هم «برای تحمل مجازات صدور دستور» هدف قرار دادن قاسم سلیمانی است.
حسین شریعتمداری، نماینده خامنهای در روزنامه کیهان، ۲۷ دی ماه نوشت که مطرح کردن موضوع مذاکره با ایالات متحده، خارج از اختیارات پزشکیان بوده و وظیفه او «تلاش برای کشتن ترامپ» است.
این روزنامه پیش از این هم بارها به سخنان مقامات دولت درباره مذاکره با آمریکا حمله کرده است.
روزنامه سپاه پاسداران و یادآوری حمله به کنگره
روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران نیز مانند کیهان، درباره تبعات بازگشت ترامپ برای تهران سکوت کرده و از زاویه داخلی تحلیف را مورد بررسی قرار داده است.
این روزنامه با اشاره به حمله عدهای به ساختمان کنگره در سال ۲۰۲۰ که جوان آنان را «حامیان ترامپ» نامیده است، نوشت که ترامپ آنان را «میهنپرست» و «بسیار ویژه» خوانده بود.
جوان همچنین از طرح «ادعای تقلب در انتخابات ۲۰۲۰» از سوی ترامپ انتقاد کرده و نوشته است او بار دیگر هم «ادعای تقلب» را مطرح کرد.
روزنامه صداوسیما و نگرانی درباره تمامیت ارضی کانادا، پاناما و گرینلند
روزنامه جامجم، متعلق به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی، با سکوت درباره تبعات بازگشت ترامپ به قدرت برای جمهوری اسلامی، با انتقاد از سخنان او در مورد کانادا، گرینلند و کانال پاناما، آن را «زیادهخواهیهای جغرافیایی» ترامپ نامیده است.
جامجم در ادامه، از سیاستهای مهاجرتی سختگیرانه ترامپ انتقاد کرده و مانند کیهان، به برخورد رییسجمهوری جدید آمریکا با متحدان غربی پرداخته و نوشته است اروپا که در دوره اول ترامپ از تصمیمات «یک جانبه» او مانند خروج از توافق پاریس و توافق هستهای ایران ضربه دیده، اکنون با تهدیدهای جدیدی مواجه است.
ترامپ از روز اول بهمن (۲۰ ژانویه)، پس از برگزاری مراسم تحلیف، رسما کار خود را به عنوان رییسجمهوری آمریکا آغاز کرد.
