اکونومیست در گزارشی تحلیلی، پیامدهای تحریم‌های جدید آمریکا علیه صادرات نفت ایران را بررسی کرده و با اشاره به سیاست‌های احتمالا سختگیرانه‌تر دونالد ترامپ، پیش‌بینی کرده است که واردات چین که تقریبا تمامی نفت صادراتی ایران را می‌خرد، یک میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد.
صادرات نفت جمهوری اسلامی در سال گذشته میلادی در مقایسه با سال ۲۰۱۸ بیش از ۱۲ برابر شده و به یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسیده بود. اما اکنون، حتی قبل از بازگشت ترامپ به کاخ سفید وضعیت تغییر کرده و انتظار می‌رود که این روند تشدید شود.
۲۰ میلیون بشکه نفت سرگردان ایران در دریاها
به نوشته اکونومیست، در تاریخ ۲۵ نوامبر، نفتکش «الوا» (Elva)، که با پرچم سائوتومه و پرینسیپ ثبت شده است، به‌طور مخفیانه دو میلیون بشکه نفت خام ایران را در سواحل مالزی بارگیری کرد. معمولاً سفر از این نقطه به شمال شرقی چین، مقصد احتمالی این نفتکش، کمتر از دو هفته طول می‌کشد، اما این بار نه.
اکونومیست در گزارش خود نوشته است ایالات متحده در سوم دسامبر این نفتکش را به اتهام نقض تحریمها در فهرست سیاه قرار داد و هرگونه معامله با آن را مشمول مجازات کرد. اکنون، شش هفته گذشته و این نفتکش همچنان کمتر از ۲۰ کیلومتر دورتر از محلی که بار خود را دریافت کرده بود، سرگردان است.
به نوشته اکونومیست الوا تنها نفتکشی نیست که در این وضعیت به‌سر می‌برد. از ماه اکتبر، زمانی که دولت بایدن برخورد با نفتکش‌های مرتبط با جمهوری اسلامی را تشدید کرد، صادرات نفت خام ایران به چین – که تقریباً تمامی نفت ایران را خریداری می‌کند – یک‌چهارم کاهش یافت و به ۱.۳ میلیون بشکه در روز رسید.
هم‌زمان، بارگیری نفت از ایران به امید تغییر شرایط ادامه یافته است. اما نتیجه این شده است که اکنون نفت ایران چهار برابر بیشتر از گذشته، در دریا سرگردان مانده است.
اکونومیست میزان این نفت سرگردان را حدود ۲۰ میلیون بشکه تخمین زده و نوشته است که بیشتر این نفت در سواحل مالزی و سنگاپور معطل مانده است.
اکونومیست در ادامه گزارش خود به تشدید فشارهای دولت بایدن در روزهای پایانی خود بر روسیه نیز اشاره کرده و نوشته است که در ۱۰ ژانویه، مقامات آمریکایی تحریم‌های جدیدی علیه ۱۴۳ نفتکش اعمال کردند که ۴۲ درصد صادرات نفت دریایی روسیه در سال گذشته را دربرمی‌گیرد. این تحریمها همچنین شامل صادرکنندگان و بیمه‌گران بزرگ نیز می‌شود.
به نوشته اکونومیست این اقدام در کوتاه‌مدت برای ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه، مشکلاتی ایجاد خواهد کرد و یکی از دلایلی است که باعث شده قیمت نفت برنت، شاخص جهانی قیمت نفت، در ۱۳ ژانویه به ۸۱ دلار در هر بشکه برسد که بالاترین قیمت نفت در پنج ماه گذشته محسوب می‌شود.
اکونومیست سپس با مقایسه روسیه و ایران تاکید می‌کند که جمهوری اسلامی با تهدید بزرگ‌تری روبه‌روست. دونالد ترامپ در مورد محاصره روسیه همچنان تصمیمی نگرفته اما مصمم است که منابع مالی جمهوری اسلامی را بخشکاند.
اکونومیست احتمال داده که موفقیت ترامپ در چنین اقدامی می‌تواند بازارهای جهانی انرژی را مختل کند.
شکست رویکرد ملایم بایدن در قبال جمهوری اسلامی
جو بایدن در بخش عمده‌ای از دوران ریاست جمهوری خود بر رشد تجارت نفت ایران چشم بست. بین سال ۲۰۱۸، زمانی که اولین دولت ترامپ تحریم‌های سختی را علیه جمهوری اسلامی اعمال کرد، و سال ۲۰۲۴، صادرات نفت خام ایران ۱۲ برابر شد و به ۱.۸ میلیون بشکه در روز رسید. سپس، در ماه اکتبر، بایدن تغییر رویکرد داد. در ماه‌های بعد، وزارت خزانه‌داری آمریکا ۵۵ نفتکش را به فهرست سیاه خود اضافه کرد که معادل یک‌سوم ناوگان «اشباح» است که وظیفه حمل نفت خام ایران را بر عهده دارد.
به نوشته اکونومیست، برخی از افراد آشنا با دولت بایدن می‌گویند مقامات متوجه شده‌اند که رویکرد ملایم آنها نسبت به جمهوری اسلامی شکست خورده است. جمهوری اسلامی نه به‌خاطر تحریمها بلکه به‌خاطر پیروزی‌های اسرائیل بر حماس و حزب‌الله و همچنین سقوط بشار اسد در سوریه تضعیف شده است. در عین حال، تهران به دستیابی به سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر شده است. از سوی دیگر، عرضه جهانی نفت فراوان و تقاضا کمتر است و این امر، این احتمال را کاهش می‌دهد که اجرای تحریم‌های شدید علیه جمهوری اسلامی به مصرف‌کنندگان آمریکایی آسیب برساند. در هر صورت، بنزین گران‌تر از این پس مشکل ترامپ خواهد بود.
اکونومیست در گزارش خود نوشته است که دولت بایدن به‌طور هوشمندانه از تحریمها استفاده می‌کند. بیشتر نفت ایران را پالایشگاه‌های کوچکی در شمال شرقی چین می‌خرند که به «قوری‌ها» معروف هستند. این پالایشگاه‌ها برای سودآوری به نفت ارزان متکی هستند و محصولات خود را در داخل کشور به ارز محلی می‌فروشند، که آنها را در برابر تحریم‌های ثانویه، که شرکت‌های آمریکایی را از معامله با هر شرکتی که به‌طور آگاهانه نفت ایران را بخرد منع می‌کند، ایمن می‌کند. اما این پالایشگاه‌ها در عین حال نیازمند نفتکش‌هایی هستند که در بندرهای چینی پهلو بگیرند و نفت ارزان ایران را به دست آنها برسانند. بسیاری از این کشتی‌ها از راه حمل کالا به آمریکا نیز درآمد کسب می‌کنند.
به‌نوشته اکونومیست، طراحان تحریمها با آگاهی از این موضوع، نفتکش‌هایی را هدف قرار داده‌اند که مسئول آخرین مرحله از سفر نفت ایران، معمولاً از مالزی به چین، هستند. اکنون بنادر چینی از ترس مجازات شروع به رد درخواست این نفتکش‌ها برای پهلو گرفتن کرده‌اند.
در ششم ژانویه، گروه بندری شاندونگ، که بنادر مختلفی از جمله چینگ‌دائو، ریژائو و یانتای را مدیریت می‌کند، پهلوگیری نفتکش‌های موجود در فهرست سیاه آمریکا را ممنوع اعلام کرد. با کاهش عرضه، نفت خام ایران اکنون تنها با تخفیف ۱.۵۰ دلار در بشکه نسبت به قیمت نفت برنت، شاخص جهانی، معامله می‌شود، درحالی که این تخفیف سه ماه پیش شش و نیم دلار برای هر بشکه بود. این افزایش قیمت باعث شده است برخی از پالایشگاه‌های کوچک از بازار خارج شوند و در نتیجه تقاضا برای نفت ایران کاهش یابد.
به‌نوشته اکونومیست، جمهوری اسلامی سخت در تلاش است تا نفتکش‌های موجود در فهرست سیاه را با نفتکش‌های «پاک» جایگزین کند، کاری که سابقه انجام آن را دارد. اما ناوگان جهانی اشباح که اکنون بیشتر نفت صادراتی روسیه را جذب می‌کند، آن‌قدر بزرگ شده که ممکن است دیگر کشتی کافی برای استخدام وجود نداشته باشد، به‌ویژه آنکه روسیه نیز به کشتی‌های جدیدی نیاز دارد تا آنها را جایگزین کشتی‌هایی کند که آمریکا هفته گذشته در فهرست سیاه خود قرار داد.
از سوی دیگر، پالایشگاه‌های کوچک چینی با تنگناهای دیگری مواجه هستند. انبوه هپالایشگاه‌های بزرگ‌تر و جدیدتری که در چین ساخته شده‌اند حاشیه سود این پالایشگاه‌ها را کاهش داده‌اند. همچنین دولت چین سهمیه اندکی برای واردات نفت از سوی این پالایشگاه‌ها اختصاص داده که از آلایندگی بالایی برخوردارند.
بازگشت ترامپ
به‌نوشته اکونومیست، ترامپ در چنین وضعیتی وارد عمل می‌شود و به‌عنوان اولین اقدام، دولت او می‌تواند نفتکش‌ها و بازرگانان بیشتری را به فهرست سیاه خزانه‌داری اضافه کند. اقدام بزرگ‌تر، که به گفته برخی از افراد آگاه، تیم ترامپ در حال بررسی آن است، این خواهد بود که به چین اطلاع دهد آمریکا بنادر دریافت‌کننده نفت ایران را تحریم خواهد کرد. تهاجمی‌ترین گزینه می‌تواند اعمال تعرفه‌های سنگین بر چین باشد تا زمانی که دولت چین توافق کند واردات نفت ایران را ممنوع کند و سایر شرایط را بپذیرد.
استفاده از چنین تاکتیک‌هایی می‌تواند صادرات نفت خام ایران را تا تابستان بیش از یک میلیون بشکه در روز کاهش دهد. به‌نوشته اکونومیست، چنین امری اگرچه می‌تواند قیمت نفت در هر بشکه را بین پنج تا ۱۰ دلار افزایش دهد، اما چنین افزایش قیمتی برای مصرف‌کنندگان آمریکایی قابل قبول خواهد بود و در عین حال باعث کمک به تولیدکنندگان نفت در ایالات متحده خواهد شد.
اکونومیست در پایان گزارش خود به یک سناریو کمتر خوش‌بینانه نیز پرداخته و نوشته است که ممکن است جمهوری اسلامی با حمله به سایر کشورهای خلیج فارس یا بدتر از آن، بستن تنگه هرمز – آبراهی که ۳۰ درصد نفت خام و ۲۰ درصد گاز طبیعی مایع جهان از آن عبور می‌کند – به تحریمها علیه خود پاسخ دهد. در این صورت، آمریکا ممکن است با اعزام نیروی دریایی خود واکنش نشان دهد. رهبران جمهوری اسلامی بارها گفته‌اند که اگر آنها نتوانند صادرات داشته باشند، هیچ‌کس دیگر هم چنین امکانی را نخواهد داشت. آنها وقتی تحت فشار قرار گیرند، ممکن است به اقدامات ناامیدانه متوسل شوند. بنابراین، اگرچه اکنون بهترین زمان برای یک حمله اقتصادی به جمهوری اسلامی است، اما این اقدام گزینه‌ای کاملا امن نخواهد بود.
