اطلاعات رسیده به ایران اینترنشنال حاکی است که دولت ایران در آستانه بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید با سقوط سهمگین صادرات نفت به چین مواجه شده و در این میان، در تقلای فروش ذخایر نفت خود در بنادر چین است.
آمارهای شرکت اطلاعات کالا، کپلر، که تانکرهای نفتی را نیز رصد می‌کند، نشان می‌دهد صادرات نفت ایران به چین از ماه اکتبر روند نزولی داشته و طی دو ماه گذشته، تحویل روزانه نفت ایران به چین به زیر ۱.۳ میلیون بشکه سقوط کرده که در مقایسه با ماه اکتبر ۵۵۰ هزار بشکه کمتر است.
در این میان، ذخایر نفت بی‌مشتری روی آب ایران نیز طی دوره یاد شده بیش از دو برابر شده و به حدود ۲۰ میلیون بشکه اوج گرفته است.
یک منبع در شرکت ملی نفت ایران با تایید افت چشمگیر صادرات نفت، به ایران اینترنشنال گفت که مشکل اصلی، حوزه لجستیک است و به خاطر تحریمهای اخیر آمریکا علیه دهها نفتکش، حمل نفت ایران به آبهای آسیای شرق و نهایتا انتقال پنهانی آن به چین با پیچیدگی مواجه شده است.
او گفت ایران امیدوار است با خرید نفتکشهای بیشتر این مشکل را در ماه‌های آتی حل کند.
تاکنون ۳۸۰ نفتکش که در کار قاچاق نفت ایران بوده‌اند، شناسایی شده و نیمی از آنها به لیست سیاه آمریکا اضافه شده‌اند.
همایون فلکشاهی، کارشناس ارشد کپلر نیز با تاکید بر معضلات ایجاد شده با تحریمهای اخیر آمریکا بر ۳۵ نفتکش دخیل در قاچاق نفت ایران گفت که نیمی از کل نفتکشهای موسوم به «ناوگان تاریک» در لیست سیاه قرار گرفته‌اند.
این نفتکشهای عمدتا کهنه و بدون بیمه معتبر، با خاموش کردن سیستم شناسایی خودکار، انتقال محموله در میانه دریا به نفتکشهای دیگر، تغییر اسناد و برند نفت از طریق واسطه‌ها و نهایتا ارسال آن به بنادر چین نقش دارند.
او همچنین گفت تنها مشتریان نفتی ایران در چین، پالایشگاه‌های کوچک و مستقل، موسوم به «تی‌پات» هستند که به خاطر راندمان پایین و آلایندگی زیاد، از طرف دولت پکن تحت فشار هستند که یا تن به نوسازی دهند و یا از رده خارج شوند.
طی چند ماه گذشته دست‌کم سه «تی‌پات» چینی رسما اعلام ورشکستگی کرده‌اند.
ذخایر نفتی ایران در چین
ایران به غیر از ذخایر نفت روی آب، با معضل ذخایر نفت در تاسیسات خشکی بنادر چین نیز دست به گریبان است.
اخیرا ایران اینترنشنال از قول یک منبع آگاه گزارش داد که دولت ایران با وساطت سپاه پاسداران در تلاش برای فروش یک میلیارد دلار ذخایر نفت خود در بندر دالیان چین است.
این منبع ۲۷ دسامبر دوباره در اطلاعات جدیدی به اینترنشنال گفت دولت ایران همچنین تلاش‌های هماهنگی را برای آزادسازی نفت انبار شده در بندر ژوشان چین آغاز کرده است.
به گفته او ایرانی‌ها شروع به سرمایه‌گذاری در اجاره نفتکشهای خارجی غیرتحریم‌شده کرده‌اند تا ارتباط ایران با تلاش‌ها برای آزادسازی این نفت را پنهان کنند: «ایران در حال اجرای عملیاتی است تا نفت را به این نفت‌کش‌ها بارگیری کرده و سپس آن را از آبهای سرزمینی چین خارج کند تا عملیات تخلیه محموله نفتی به نفتکشهای دیگر در منطقه را انجام دهد. این کار با هدف پنهان کردن منشأ ایرانی نفت و جلوگیری از افشای آزادسازی و فروش آن صورت می‌گیرد».
او در ادامه تصریح کرد «شرکت چینی که به رژیم ایران در آزادسازی نفت از بنادر دالیان و ژوشان کمک می‌کند، شرکت Dalian NSK International Trading Co. Ltd. است.
این شرکت چینی تا لحظه تنظیم این گزارش، از جواب دادن به سوال ایران اینترنشنال خودداری کرده است.
منبع آگاه در ادامه گفت این موضوع ممکن است پیامدهای گسترده‌ای برای خود بندر دالیان نیز با توجه به روابط آن با این شرکت، که در بندر فعالیت می‌کند، داشته باشد. اگر عملیات این بندر مختل شود، این موضوع پیامدهای قابل‌توجهی برای فعالیت بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی که از این بندر استفاده می‌کنند، خواهد داشت».
دقیقا مشخص نیست ایران چه میزان ذخایر نفتی در بنادر چینی دارد، اما ارزش ذخایر نفت جمهوری اسلامی در بندر دالیان حدود یک میلیارد دلار عنوان شده که معادل حدود ۱۲ میلیون بشکه است.
وضعیت صادرات و ذخایر نفت روی آب ایران
آمارهای کپلر نشان می‌دهد هم بارگیری نفت از بنادر ایرانی و هم تخلیه نفت ایران به بنادر چینی در ماه‌های نوامبر و دسامبر به شدت سقوط کرده است.
به غیر از مشکل لجستیک و از رده خارج شدن برخی پالایشگاه‌های «تی‌پات» چینی، بازگشت دونالد ترامپ با شعار «احیای سیاست فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی نیز یکی از عوامل سقوط صادرات نفت ایران به تنها مشتری نفت خود، چین، است.
دونالد ترامپ در دور قبلی ریاست‌جمهوری خود، با اعمال تحریمها علیه ایران در سال ۲۰۱۸، صادرات روزانه نفت ایران را تا سال ۲۰۲۰ به زیر ۳۵۰ هزار بشکه رساند. ایران قبل از تحریمها روزانه ۲.۵ میلیون بشکه صادرات نفت داشت.
سیاست فشار حداکثری ترامپ باعث شد ذخایر نفت روی آب جمهوری اسلامی به ۱۱۰ میلیون بشکه اوج یابد.
علت این است که بخشی از نفت صادراتی ایران در واقع میعانات گازی است که از میادین گازی تولید می‌شود و اگر ایران بخواهد تولید آن را متوقف کند، مجبور است تولید گاز را هم متوقف کند.
بخش عظیمی از نفت روی آب ایران در آن زمان، در واقع میعانات گازی بود.
با اوج‌گیری صادرات نفت ایران به چین در دوران ریاست‌جمهور جو بایدن، ایران بخش عظیمی از نفت روی آب خود را به پالایشگاه‌های چینی تحویل داد و حتی ذخایر میعانات گازی روی آب ایران در ژانویه امسال برای اولین بار از زمان تحریمهای آمریکا به صفر رسید و این وضعیت تاکنون ادامه داشته است.
با اینحال، ذخایر نفت خام روی آب ایران از ماه سپتامبر تاکنون به خرید افت صادرات به چین، دو برابر شده و به ۲۰ میلیون بشکه اوج گرفته است. البته شرکت وُرتکسا این رقم را نزدیک ۵۰ میلیون بشکه عنوان می‌کند.
ایران بعد از سقوط رژیم بشار اسد، نفتی تحویل سوریه نداده، اما در ۱۱ ماه ابتدایی امسال بطور متوسط روزانه ۵۶ هزار بشکه نفت تحویل سوریه داده است.
در مجموع، متوسط بارگیری روزانه نفت ایران در کل سال جاری میلادی یک میلیون و ۵۵۰ هزار بشکه بوده که نسبت به سال ۲۰۲۳ رشدی ۱۷ درصدی داشته است. حدود ۹۴ درصد از این محموله‌ها تحویل چین شده است.
توقف ارسال نفت ایران به سوریه از ماه جاری و افت تخلیه نفت ایران در چین به زیر ۱.۳ میلیون بشکه طی دو ماه گذشته در حالی است که دولت مسعود پزشکیان در لایحه بودجه سال آینده صادرات یک میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه نفت را هدف‌گذاری کرده است.
