آیا هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود زندگی افراد مبتلا به زوال عقل کمک کند؟
در حالی که شمار مبتلایان به زوال عقل در جهان به سرعت رو به افزایش است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ به ۱۳۹ میلیون نفر برسد، فن‌آوری هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری کارآمد در مراقبت و کمک به این بیماران نقش‌آفرینی کند.
در هر سه ثانیه، یک نفر در جهان به زوال عقل مبتلا می‌شود و شمار مبتلایان از ۵۵ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ گذشته است.
بر اساس گزارش انجمن جهانی آلزایمر، این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۱۳۹ میلیون نفر خواهد رسید که ۷۱ درصد آنها در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند.
در چنین شرایطی که نظام‌های بهداشتی جهان با چالش مراقبت از این بیماران روبرو هستند، فن‌آوری هوش مصنوعی می‌تواند تاثیرگذار باشد.
بر اساس گزارش بی‌بی‌سی، پروژه فلورانس در دانشگاه کوئینزلند استرالیا و اپلیکیشن سایمون، از جمله پیشگامان این حوزه هستند که با استفاده از فن‌آوری‌های نوین، سیستم‌های یادآوری هوشمند را برای کمک به افراد مبتلا به زوال عقل عرضه کرده‌اند.
برنامه‌نویسی که با زوال عقل زندگی می‌کند
پیت میدلتون، از داوطلبان انجمن آلزایمر که خود به این بیماری مبتلاست، در گفتگو با بی‌بی‌سی می‌گوید این فن‌آوری‌ها می‌توانند استقلال بیماران را حفظ کنند و از فشار بر سیستم بهداشتی و خانه‌های سالمندان بکاهند.
پیت میدلتون، ساکن نورث همپتون شایر بریتانیا، همواره پیشگام در پذیرش فن‌آوری‌های جدید بوده است.
علاقه او به محاسبات از دهه ۱۹۸۰، زمانی که در نیروی هوایی سلطنتی خدمت می‌کرد، آغاز شد و در طول زمان چندین زبان برنامه‌نویسی را فرا گرفت. او در سال‌های اخیر مشتاقانه از هوش مصنوعی برای ویرایش عکس، ترجمه متون و تحقیقات استفاده می‌کند.
میدلتون دوران بازنشستگی پرمشغله‌ای دارد. او علاوه بر پیگیری سرگرمی‌هایش و نگارش وبلاگی درباره زوال عقل، به عنوان مشاور، عضو کمیته و داوطلب باتجربه با انجمن آلزایمر همکاری می‌کند.
پنج سال پیش، در ۶۵ سالگی، زوال عقل در او تشخیص داده‌شد و از آن زمان متوجه تغییراتی در حافظه کوتاه‌مدت خود شده است.
او به بی‌بی‌سی می‌گوید: «هنوز می‌توانم برای تلفن همراه برنامه‌نویسی کنم، اما نمی‌توانم به یاد بیاورم تلفنم را کجا گذاشته‌ام».
میدلتون معتقد است هوش مصنوعی می‌تواند به پر کردن این شکاف کمک کند. او می‌گوید: «اگر مردم مزایای هوش مصنوعی را در زندگی خود بپذیرند، این امر به حفظ عزت نفس و استقلال طولانی‌مدت آنها کمک خواهد‌کرد. این کار همچنین می‌تواند فشار بر سیستم بهداشت ملی (NHS) و خانه‌های سالمندان را کاهش دهد.»
راهکارهای هوشمند
در حال حاضر ابزارهای متعددی مبتنی بر هوش مصنوعی برای کمک به زندگی روزمره افراد مبتلا به زوال عقل توسعه یافته‌اند.
یکی از این ابزارها، اپلیکیشنی به نام «سایمون» است که با استفاده از ردیابی جغرافیایی و یادگیری ماشینی، نیازهای خاص کاربر را شناسایی کرده و یادآوری‌های مفید ارائه می‌دهد.
فیونا کاراگر از انجمن آلزایمر توضیح می‌دهد که این اپلیکیشن می‌تواند، با تشخیص حضور کاربر در بانک، رمز عابر بانک را به او یادآوری کند. این برنامه در حال حاضر در مرحله آزمایشی است.
پروژه فلورانس
یکی دیگر از پروژه‌های مهم در این زمینه، «پروژه فلورانس» است که هدف آن توسعه فن‌آوری‌های ارتباطی مفید برای افراد مبتلا به زوال عقل است.
پروفسور جنت وایلز از دانشگاه کوئینزلند استرالیا، که خود تجربه نگهداری از مادر مبتلا به زوال عقل را دارد، تاکید می‌کند که این پروژه نه برای جایگزینی، بلکه برای تقویت روابط میان بیماران با خانواده‌ها و پرستاران طراحی شده‌است.
پروژه فلورانس با بهره‌گیری از تجربیات یک گروه مشورتی، سه دستگاه کاربردی شامل دفترچه یادداشت روزانه، پخش‌کننده موسیقی و قاب عکس دیجیتال طراحی کرده‌است.
این دستگاه‌ها به گونه‌ای ساده و تک‌منظوره طراحی شده‌اند و با دکمه‌ها و پیچ‌های فیزیکی کنترل می‌شوند تا استفاده از آنها برای بیماران آسان باشد.
خانواده بیمار می‌توانند با کسب اجازه از او، محتوای دستگاه‌ها را حتی از شهری دیگر به روز کنند.
همچنین هوش مصنوعی با ساخت یک بانک اطلاعاتی از گفتگوها و ترجیحات هر بیمار، این ابزارها را شخصی‌سازی می‌کند.
برای نمونه، دفترچه یادداشت می‌تواند عکس و زمان حضور مراقب جدید را به شکلی ساده و قابل فهم نمایش دهد.
پروفسور وایلز در این خصوص هشدار می‌دهد که «اشتباهات فن‌آوری برای افراد مبتلا به زوال عقل اغلب پیامدهای جدی‌تری نسبت به سایر افراد دارد.» او همچنین بر اهمیت حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها برای افراد مبتلا به زوال عقل تاکید می‌کند.
ربات‌های درمانی
در زمینه رباتیک نیز پیشرفت‌هایی صورت گرفته‌است. «هیرو چان»، یک ربات نرم درمانی بدون چهره و شبیه به یک عروسک است که برای در آغوش گرفتن طراحی شده‌است.
محققان معتقدند این ربات می‌تواند استرس افراد مبتلا به زوال عقل را کاهش دهد. آنها در تلاش‌اند تا با ادغام فن‌آوری چت‌جی‌پی‌تی در این ربات‌ها، تعامل عاطفی آنها را افزایش دهند.
پروفسور هیدنوبو سومیوکا از موسسه تحقیقاتی ارتباطات پیشرفته بین‌المللی در کیوتو می‌گوید که در آزمایش‌های اولیه با ساکنان خانه‌های سالمندان، متوجه شدند که گفتگوهای ساده‌تر از آنچه انتظار داشتند، برای تعداد بیشتری از افراد جذاب‌تر بوده‌است.
وزن کل این ربات کمتر از ۸۰۰ گرم است و قرار است به بلندگو و میکروفون مجهز شود.
با این حال، متخصصان تاکید می‌کنند که هوش مصنوعی نباید جایگزین تماس انسانی شود.
دنیس فراست، یکی از متخصصان این حوزه، می‌پرسد: «آیا یک هوش مصنوعی واقعا می‌تواند به زنده بودن یا نبودن من اهمیت دهد؟»
میدلتون، در پایان تاکید می‌کند که هر فن‌آوری برای افراد مبتلا به زوال عقل باید قابل تنظیم برای افراد مختلف باشد، زیرا «هیچ دو نفر مبتلا به زوال عقل شرایط یکسانی ندارند.»
او معتقد است توسعه‌دهندگان باید محصولات خود را نه تنها برای جامعه زوال عقل به طور کلی، بلکه برای مراحل مختلف بیماری و توانایی‌های متفاوت افراد طراحی کنند.
کاراگر تاکید می‌کند که هوش مصنوعی باید به عنوان ابزاری برای تقویت مراقبت استفاده شود، نه جایگزینی برای تماس انسانی که در مراقبت از افراد مبتلا به زوال عقل بسیار حیاتی است.