صنعت قالی‌بافی و تولید فرش دست‌باف ایران که یکی از کهن‌ترین و زیباترین هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران است و قدمتی هزاران ساله دارد، تحت تاثیر تحریم‌ها و اقتصاد نابه‌سامان کشور دچار رکود شدید شده است.
فرش‌های ایرانی با نقش‌ها و رنگ‌های خیره‌کننده خود همواره مورد توجه علاقه‌مندان در سراسر جهان بوده‌اند.
بازار تاریخی کاشان که زمانی در مسیر اصلی کاروان‌ها قرار داشت، مکانی برای عرضه فرش‌های ابریشمی به سراسر جهان بود اما اکنون برای بافندگانی که سعی می‌کنند قالی‌های خود را زیر طاق‌های باستانی این بازار بفروشند همه چیز فرق کرده است.
به گزارش آسوشیتدپرس، این صنعت اصیل و هویت‌ساز ایرانی در سال‌های اخیر پس از فروپاشی توافق هسته‌ای میان ایران با قدرت‌های جهانی (برجام) و تنش‌های رو به افزایش جمهوری اسلامی با غرب، دچار آسیب‌های جدی شد.
بر اساس آمارهای رسمی گمرک جمهوری اسلامی، صادرات فرش ایران که دو دهه قبل از مرز دو میلیارد دلار گذشته بود، در سال گذشته به کمتر از ۵۰ میلیون دلار سقوط کرده است.
این ریزش شدید از مجموعه عواملی مانند تحریم‌ها، تنش‌های سیاسی با غرب و رکود شدید اقتصادی ناشی می‌شود که صنعت فرش را تحت تاثیر قرار داده‌اند.
با کاهش تعداد گردشگران خارجی و افزایش مشکل انجام معاملات بین‌المللی، فرش‌های ایرانی به سختی فروش می‌روند.
در حال حاضر با رکود موجود در بازار فرش دست‌باف، برخی بافندگان با دستمزد حدود چهار دلار در روز (کمتر از ۲۵۰ هزار تومان) کار می‌کنند.
علی فائز، یکی از فروشندگان قدیمی فرش در بازار تاریخی کاشان به آسوشیتدپرس گفت: «آمریکایی‌ها از بهترین مشتریان ما بودند. قالیچه یک کالای لوکس است و آن‌ها مشتاق خریدش بودند اما متاسفانه این روابط قطع شده است.»
صنعت قالی‌بافی کاشان در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شده است.
بسیاری از بافندگان زنانی هستند که مهارت‌های لازم برای سبک بافت ایرانی نسل به نسل در میان آنان منتقل شده است.
برای دهه‌ها، گردشگران غربی قالی‌های ایرانی را خریداری می‌کردند اما پس از انقلاب سال ۵۷، ایالات متحده به دلیل اشغال سفارت آمریکا و ارتباط تهران با حملات شبه‌نظامیان، اعمال تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی را در دستور کار قرار داد.
یکی از دلایل اصلی رکود صنعت فرش، کاهش چشم‌گیر گردشگران خارجی به ویژه اروپایی و آمریکایی در ایران است.
گردشگران غربی در گذشته از مهم‌ترین مشتریان فرش‌های ایرانی به‌شمار می‌رفتند و خریدهای خوبی از این محصول سنتی داشتند اما پس از خروج یک‌جانبه دولت دونالد ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ و احیای مجدد تحریم‌ها علیه ایران، صادرات فرش نیز متوقف شد.
بر اساس گفته‌های عبدالله بهرامی، رییس سندیکای ملی تولیدکنندگان فرش دست‌باف، ارزش صادرات فرش به آمریکا قبل از تحریم‌های جدید سالانه ۸۰ میلیون دلار بود که اکنون به صفر رسیده است.
او تحریم‌های ترامپ را عامل اصلی سقوط این صنعت دانست.
آن دسته از گردشگرانی که به ایران می‌روند با چالش سیستم مالی روبه‌رو هستند.
فائز در این مورد به آسوشیتدپرس گفت: «هفته پیش یک مشتری چینی داشتم. او در تلاش بود تا به نحوی پرداخت را انجام دهد زیرا عاشق فرش ایرانی بود. ما برای این کار باید به کسانی که در خارج از کشور حساب بانکی دارند و می‌توانند پول انتقال دهند کمیسیون زیادی بپردازیم. به همین دلیل در بسیاری از موارد گردشگران سفارش‌های خود را لغو می‌کنند زیرا پول نقد کافی همراهشان ندارند.»
تحریم‌ها و جنگ اقتصادی تنها عامل رکود فرش نیست. کاهش گردشگران داخلی و خارجی، فقر گسترده و سقوط قدرت خرید مردم، تورم سرسام‌آور و هزینه‌های سنگین تولید را نیز باید به این معضل افزود.
وضعیت به حدی وخیم است که حتی قالی‌بافان شهیر کاشان هم دیگر سفارش چندانی دریافت نمی‌کنند.
در چنین شرایطی، بسیاری از کارگاه‌های کوچک تعطیل شده و کارگران ایرانی جای خود را به نیروهای کار مهاجر افغان با دستمزدهایی بسیار ناچیز داده‌اند.
جواد آمرزش، یکی از هنرمندان پیشکسوت و نامدار کاشان با اشاره به اینکه سفارش‌هایش از ۱۰ فرش در سال به تنها دو سفارش رسیده است، گفت: «تورم هر ساعت بیشتر می‌شود و مردم به دلیل افزایش شدید قیمت‌ها دیگر توان خرید فرش را ندارند. من در گذشته در کارگاهی بزرگ با چهار یا پنج کارگر کار می‌کردم اما اکنون تنها و در فضایی تنگ، مشغول به کارم. ... ما منزوی شده‌ایم.»
کاهش گردشگران خارجی و داخلی، سقوط ارزش پول ملی و افزایش تورم دست به دست هم داده‌اند تا اوضاع بازار فرش ایران را وخیم کنند.
آسوشیتدپرس تاکید کرد صنعت کهن و اصیل قالی‌بافی ایران که زمانی یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های صادراتی و درآمدزای کشور بود، اکنون در آستانه نابودی قرار گرفته است.
