سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) به شکل رسمی اعلام کرد حمایتش از کودتای سال ۱۳۳۲ در ایران «غیر دموکراتیک» بود. این کودتا منجر به برکناری محمد مصدق، نخستوزیر وقت و تحکیم قدرت محمدرضا شاه پهلوی شد.
آسوشیتدپرس روز پنجشنبه ۲۰ مهر گزارش داد در پادکستی که اخیرا از سوی سازمان سیآیای منتشر شده است، دو تن از مقامهای فعلی این سازمان اعتراف کردهاند دخالت سیآیای در کودتای سال ۱۳۳۲ در خدمت تقویت دموکراسی نبوده است.
این برای اولین بار است که سازمان سیآیای تایید میکند در «کودتای ۲۸ مرداد» نقش داشته است.
والتر تروسین، سخنگوی سیآیای و مجری این پادکست گفت بسیاری از تاریخنگاران معتقدند اکثریت فعالیتهای مخفی سیآیای در جهت تحکیم قدرت حکومتهای دموکراتیک بوده است.
او اعتراف کرد که کودتای ۱۳۳۲ ایران از این قاعده مستثنی بود.
برنت گیری، یکی از تاریخنگاران سازمان سیآیای نیز در این پادکست اظهارات تروسین را تایید کرد.
این پادکست که با نام «فایلهای لانگلی» بیش از یک ماه پیش پخش شده است، در ابتدا به روایت نحوه خروج شش دیپلمات آمریکایی از ایران پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران در سال ۱۳۵۸ میپردازد.
مقر فعلی سازمان سیآیای در لانگلی ویرجینیای ایالات متحده است.
نمایندگی دائم جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد به پرسش آسوشیتدپرس در مورد اعتراف سازمان سیآیای در مورد نقش خود در کودتا پاسخ داده و بیانیهای منتشر کرده است.
بر اساس این بیانیه، آمریکا تاکنون گامی برای جبران اقداماتش و تعهد به عدم مداخله در امور داخلی ایران برنداشته است.
این نمایندگی، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را آغاز مداخلات مستمر آمریکا در امور داخلی ایران دانسته و گفته است تغییری در «سیاستهای براندازانه» واشینگتن به وجود نیامده است.
پیش از این مادلین آلبرایت، وزیر امور خارجه وقت آمریکا در سال ۲۰۰۰ به «نقش مهم» واشینگتن در این کودتا اعتراف کرده بود.
باراک اوباما، رییسجمهوری پیشین آمریکا نیز در سال ۲۰۰۹ با اشاره به نقش سازمان سیآیای در کودتای ۱۳۳۲ گفت این کودتا منجر به ساقط شدن دولتی در ایران شد که بر اساس سازوکارهای دموکراتیک به قدرت رسیده بود.
عملیات سیآیای برای سازماندهی کودتا علیه مصدق در زمان خود و با توجه به شرایط جنگ سرد، «موفقیت» قلمداد میشد.
مورخان در سالهای اخیر به بازخوانی این واقعه تاریخی و نقش سازمان سیآیای در موارد مشابه مانند کودتای گواتمالا در سال ۱۹۵۴ میلادی پرداختهاند.
ملکوم بایرن از موسسه غیردولتی «آرشیو امنیت ملی» گفت بسیاری از مدارک و مستندات مربوط به کودتای ۱۳۳۲ هنوز منتشر نشدهاند.
به گفته او، این موضوع به «سردرگمی عمومی» و «افسانهسرایی» در مورد نقش ایالات متحده در کودتا دامن زده است.
سازمان سیآیای پیشتر گفته بود بسیاری از مدارک مرتبط با کودتای ۱۳۳۲ در دهه ۶۰ میلادی از بین رفتهاند.
اسرائیل روز پنجشنبه ۲۰ مهر خبر داد در جریان تهاجم حماس، تعدادی از شهروندان کشورهای آذربایجان، آرژانتین، آفریقای جنوبی، آلمان، آمریکا، اتریش، ازبکستان، استرالیا، اوکراین، اریتره، اسپانیا، استونی، ایتالیا، ایرلند، برزیل، بلاروس، بریتانیا، پاناما، پرتغال، تایلند، ترکیه، چین، دانمارک، روسیه، رومانی، سریلانکا، سودان، شیلی، فرانسه، قزاقستان، فیلیپین، کانادا، لهستان، مجارستان، مکزیک و هند کشته یا مفقوده شدهاند.
این در حالی است که پیش از این واشینگتن پست در گزارشی در روز ۱۹ مهر اعلام کرده بود شهروندان ۲۳ کشور در حملات حماس کشته یا مفقود شدهاند.
از سوی دیگر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «در حملههای تروریستی به اسرائیل، دستکم ۲۲ شهروند آمریکایی کشته شدهاند و تعدادی شهروند ایالات متحده نیز در اسارت حماس هستند.»
بلینکن روز پنجشنبه ۲۰ مهر در ششمین روز جنگ حماس و اسرائیل برای دیدار با مقامهای اسرائیل و فلسطین وارد تلآویو شد.
پیش از این اما وزارت امور خارجه استرالیا هم اعلام کرد یک شهروند ۶۶ ساله این کشور به نام گالیت کربن، در حملات حماس به اسرائیل جان باخته است.
حداقل دو مکزیکی هم از سوی شبهنظامیان حماس اسیر شدهاند. این کشور همچنین اعلام کرد در حال برنامهریزی برای خارج کردن سایر شهروندانش از خاک اسرائیل است.
سانتیاگو کافیرو، وزیر امور خارجه آرژانتین نیز گفت هفت شهروند این کشور در حملات حماس به اسرائیل جان خود را از دست دادهاند.
بر اساس گزارشها، ۱۵ آرژانتینی نیز در این حملات مفقود شدهاند.
کانادا اعلام کرد از گزارشها مبنی بر کشته شدن یک کانادایی و مفقود شدن دو شهروند دیگر این کشور در اثر حملات حماس اطلاع دارد.
رسانه کانادایی گلوبالنیوز هم نوشت از سرنوشت دو شهروند این کشور در اسرائیل خبری در دست نیست.
همزمان، بیبیسی گزارش داد بیش از ۱۷ شهروند بریتانیایی کشته یا مفقود شدهاند.
وزارت امور خارجه فرانسه نیز تایید کرد هشت فرانسوی در جریان حملات حماس کشته شدهاند.
پاریس همچنین از مفقود شدن ۲۰ فرانسوی دیگر در اسرائیل خبر داد.
بنا بر اعلام رسمی وزارت امور خارجه تایلند، در حملات شبهنظامیان حماس ۲۰ تایلندی جان باختند. بانکوک تایید کرد ۱۴ شهروند تایلندی نیز از سوی حماس اسیر شدهاند.
این در حالی است که ۱۰ نپالی هم در میان کشتهشدگان حماس وجود دارند. به گفته دولت نپال، آنها دانشجویانی بودند که برای کار و یادگیری مهارتهای کشاورزی به اسرائیل سفر کرده بودند.
آلمان نیز گفت تعدادی از شهروندانش از سوی حماس ربوده شدهاند.
بنا بر اعلام وزارت امور خارجه آلمان، تصور میشود این افراد دارای تابعیت دوگانه آلمانی-اسرائیلی باشند.
برلین همچنین اعلام کرد از سرنوشت شانی لوک، زن آلمانی که ویدیوی ربوده شدنش از سوی نیروهای حماس خشم و جنجال عمومی به همراه داشت، اطلاعی ندارد.
این در حالی است که اسرائیل روز ۱۹ مهر کشته شدن یک شهروند آلمانی را تایید کرده است.
وزارت امور خارجه برزیل گفت در پی حملات حماس دو تن از شهروندان این کشور کشته و یک تن دیگر مفقود شدهاند.
کامبوج نیز کشته شدن یک دانشجوی این کشور را در اسرائیل تایید کرد.
المانیتور نوشت دو اوکراینی هم در این حملات کشته شدند.
بر اساس گزارش واشینگتن پست، چهار روس، دو پرویی، یک کلمبیایی و دو فیلیپینی نیز در بین کشتهشدگان دیده میشوند.
این در حالی است که به گزارش روزنامه هاآرتص، در حملات حماس صدها اسرائیلی کشته و هزاران نفر زخمی شدهاند.
گیلاد اردان، نماینده اسرائیل در سازمان ملل روز ۱۹ مهر گفت ۱۰۰ تا ۱۵۰ اسرائیلی هماکنون در اسارت شبهنظامیان حماس در نوار غزه هستند.
همزمان گزارشها از ادامه درگیریها میان حماس و اسرائیل حکایت دارند.
اسرائیل حمله ویرانگر حماس در روز ۱۵ مهر را «۱۱ سپتامبر» این کشور خوانده است. حملهای که مغز متفکر و مخفی پشت آن به گفته برخی منابع، یک مبارز فلسطینی و نیروی تحت تعقیب حماس به نام «محمد الضیف» (ضیف) است.
ضیف روز شنبه در حالی که هزاران راکت از نوار غزه بهسوی اسرائیل پرتاب میشد، در یک نوار صوتی این عملیات را «سیلالاقصی» نامید.
استفاده از چنین عبارتی از سوی ضیف، نشان میدهد که این حمله پاسخ به حملات اسرائیل به مسجدالاقصی در اورشلیم است.
بر اساس گزارش رویترز، یک منبع آگاه نزدیک به حماس گفت که ضیف در ماه می ۲۰۲۱ و پس از یورش اسرائیل به سومین مکان مقدس مسلمانان، شروع به برنامهریزی برای عملیاتی کرد که اکنون منجر به کشته و زخمی شدن هزاران نفر شده است.
این منبع به رویترز گفت تصاویر یورش اسرائیل به مسجدالاقصی در ماه رمضان، ضرب و جرح نمازگزاران، حمله به آنها و بیرون کشیدن افراد مسن و جوان از مسجد، «خشم مسلمانان را برانگیخت و شعلهور کرد».
هجوم به محوطه مسجدی که برای مدتها محل درگیری بر سر مسایل مربوط به حاکمیت و مذهب در اورشلیم بوده است، به آغاز جنگ ۱۱ روزه بین اسرائیل و حماس در سال ۲۰۲۱ کمک کرد.
حمله اخیر حماس بزرگترین ضعف دفاعی اسرائیل از زمان درگیری اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۷۳ به شمار میرود. این حمله، اسرائیل را به اعلان جنگ و انجام حملات هوایی تلافیجویانه سوق داد که تاکنون منجر به کشته و زخمی شدن هزاران نفر از فلسطینیان در نوار غزه شده است.
اسرائیل همچنین روز ۱۹ مهر اعلام کرد حداقل هزار مرد مسلح را که از غزه وارد خاک اسرائیل شده بودند، کشته است.
به گزارش رویترز، ضیف تاکنون از هفت سوءقصد اسرائیل نجات یافته که آخرین مورد آن در سال ۲۰۲۱ بوده است.
ضیف به ندرت صحبت میکند و هرگز در انظار عمومی ظاهر نمیشود. بنابراین وقتی شبکه تلویزیونی حماس از سخنرانی او در روز شنبه خبر داد، فلسطینیها متوجه شدند اتفاق مهمی در حال وقوع است.
ضیف در نوار ضبط شده گفت: «امروز خشمالاقصی، خشم مردم و ملت ما در حال انفجار است. مجاهدین (مبارزان) ما! امروز روز شماست تا به این جنایتکار [اسرائیل] بفهمانید زمانش به پایان رسیده است.»
بر اساس گزارش رویترز، تنها سه تصویر از ضیف وجود دارد؛ یکی در ۲۰ سالگی، دیگری با نقاب و سومی تصویری از سایه او که هنگام پخش نوار صوتی استفاده شده است.
از محل اختفای ضیف هم اطلاعی در دست نیست؛ اگرچه او به احتمال زیاد در غزه، در پیچ و خم تونلهای زیرزمینی مخفی شده است.
یک منبع امنیتی اسرائیل به رویترز گفت ضیف بهطور مستقیم در برنامهریزی و جنبههای عملیاتی این حمله دست داشت.
منابع فلسطینی نیز گفتند یکی از خانههایی که اسرائیل در غزه هدف حملات هوایی قرار داد، متعلق به پدر ضیف بوده که منجر به کشته شدن برادر و دو عضو دیگر خانواده او شده است.
دو مغز متفکر حمله، یک استاد
یک منبع نزدیک به حماس گفت که تصمیم برای حمله اخیر به اسرائیل، بهطور مشترک از سوی ضیف بهعنوان فرمانده گردانهای القسام حماس و یحیی سنوار، رهبر حماس در غزه گرفته شد اما «معمار این حمله»، شخص ضیف بود.
این منبع در ادامه به رویترز گفت که پنهانکاری برای این عملیات به حدی بود که ایران بهعنوان دشمن قسمخورده اسرائیل و منبع مهم مالی، آموزشی و تسلیحاتی حماس، اطلاعاتی کلی از آن داشت.
به گفته او، جمهوری اسلامی تنها میدانست این گروه در حال برنامهریزی برای یک عملیات بزرگ است ولی از زمان و جزییاتش خبر نداشت.
در هیچ یک از اتاقهای عملیات مشترکی که حماس، رهبری فلسطین، شبهنظامیان تحت حمایت جمهوری اسلامی، حزبالله لبنان و ایران حضور داشتند، بحثی درباره این حمله نشد؛ چرا که به گفته این منبع، «دایره افراد مطلع از جزییات حمله، بسیار کوچک بود».
موضوعی که تلویحا از سوی علی خامنهای نیز در روز ۱۸ مهر تایید شد و او گفت تهران در حمله به اسرائیل دخالتی نداشته است.
به گزارش رویترز، واشینگتن اعتقاد دارد تهران در این حمله نقش داشته است؛ با اینحال هنوز به هیچ اطلاعات یا مدرکی دال بر مشارکت مستقیم جمهوری اسلامی دست نیافته است.
رویترز در ادامه، عملیات طراحی شده از سوی ضیف را شامل تلاش طولانیمدت برای فریب اسرائیل خواند.
اسرائیل به این باور رسیده بود که حماس علاقهای به راهاندازی درگیری جدید ندارد و در عوض، بر توسعه اقتصادی در غزه تمرکز کرده است.
یک منبع نزدیک به حماس گفت در حالی که اسرائیل شروع به ارائه مشوقهای اقتصادی به کارگران غزه میکرد، جنگجویان ما اغلب مقابل چشمان ارتش اسرائیل آموزش میدیدند و تمرین میکردند.
علی برکه، مسوول روابط خارجی حماس گفت: «ما از دو سال پیش برای این نبرد آماده میشدیم.»
ضیف اما در نوار صوتی خود با صدایی آرام گفت که حماس بارها به اسرائیل هشدار داده تا از جنایت علیه فلسطینیها دست بردارد، زندانیانی را که به گفته او مورد آزار و شکنجه قرار گرفتهاند آزاد کند و مانع مالکیت فلسطینیها بر سرزمینشان نشود.
ضیف در این فایل صوتی گفت: «رژیم اشغالی هر روز به روستاها و شهرهای ما در کرانه باختری یورش میبرد، به خانهها حمله میکند، میکشد، مجروح، ویران و بازداشت میکند. در عین حال، هزاران جریب از زمینهای ما را مصادره میکند.»
به گفته او، اسرائیل فلسطینیها را «از خانههایشان بیرون میکند» تا برای خودش شهرکسازی کند؛ در حالیکه «محاصره جنایتکارانه در غزه» ادامه دارد.
رهبری همیشه در سایه
ناآرامیهای کرانه باختری از یک سال پیش آغاز شد.
این منطقه از سال ۱۹۶۷ که به دست اسرائیلیها تصرف شد تاکنون مرکز درگیری اسرائیل و فلسطین است.
ضیف در نوار صوتیاش گفت که حماس از جامعه بینالمللی خواسته به «جنایت اشغال» پایان دهد اما در مقابل اسرائیل اقدامات تحریکآمیزش را افزایش داده است.
او همچنین گفت که حماس در گذشته خواهان توافقی بشردوستانه برای آزادی اسرای فلسطینی شده ولی این درخواست از سوی اسرائیل رد شده است.
ضیف مدعی شد اسرائیل مشغول «عیاشی، اشغالگری، انکار قوانین و قطعنامههای بینالمللی» زیر سایه حمایت آمریکا و غرب و سکوت جامعه جهانی بوده و برای همین آنها تصمیم گرفتند خودشان به همه اینها پایان دهند.
ضیف با نام اصلی «محمد مصری» در سال ۱۹۶۵ در اردوگاه آوارگان خان یونس به دنیا آمد؛ اردوگاهی که پس از جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ ایجاد شد.
او پس از پیوستن به حماس در جریان انتفاضه اول یا قیام فلسطینیها در سال ۱۹۸۷، به محمد ضیف معروف شد.
یک منبع آگاه در حماس گفت که ضیف سال ۱۹۸۹ از سوی اسرائیل دستگیر و برای حدود ۱۶ ماه زندانی شد.
ضیف مدرک «علوم» را از دانشگاه اسلامی غزه گرفت و به تحصیل در رشتههای فیزیک، شیمی و زیستشناسی پرداخت.
او به هنر علاقه داشت؛ برای همین ریاست کمیته سرگرمی دانشگاه را بر عهده گرفت و در یک نمایش کمدی هم ایفای نقش کرد.
ضیف صفوف جنگجویان حماس، شبکه تونلها و دانش ساخت بمب این گروه را توسعه داد و مسوول کشته شدن دهها اسرائیلی در بمبگذاریهای انتحاری است. برای همین هم طی دهههای گذشته نامش همواره در صدر فهرست افراد تحت تعقیب اسرائیل قرار داشته است.
«ماندن در سایه» برای او یک امر حیاتی است. منابع حماس گفتند که ضیف در یکی از تلاشهای اسرائیل برای ترور، یک چشم خود را از دست داده و از ناحیه یک پا هم آسیب جدی دیده است.
همسر، دختر سه ساله و پسر هفت ماهه او نیز سال ۲۰۱۴ در جریان یکی از حملههای هوایی اسرائیل کشته شدند.
بقای ضیف در حین اداره شاخه مسلح حماس باعث شده تا از او بهعنوان یک قهرمان مردمی فلسطین یاد شود. در فایلهای ویدیویی پخش شده، او نقاب زده یا فقط سایهای از او دیده میشود.
رویترز به نقل از منبعی نزدیک به حماس نوشت که او از فنآوریهای دیجیتال و مدرن مانند تلفنهای هوشمند استفاده نمیکند.
به گفته او، محمد ضیف همیشه در حال فرار است: «او مردی در سایه است.»
