با ادامه آتشسوزیهای کانادا، نیویورک از نظر هوا آلودهترین شهر جهان شد
آیکیو ایر، سازمان کنترل شاخص کیفیت هوای جهان، اعلام کرد در پی آتشسوزی جنگلها و مراتع کانادا، هوای نیویورک به آلودهترین سطح نسبت به سایر نقاط جهان رسید. ادامه آتشسوزیها و وزش باد همچنین شهرهای ساحل شرقی آمریکا را با آلودگی شدید هوا مواجه کرده است.
سفارت جمهوری اسلامی در عربستان سعودی روز سهشنبه ۱۶ خردادماه با حضور مقامات وزارت خارجه ایران در ریاض بازگشایی شد و جمهوری اسلامی رسما فعالیت دیپلماتیک خود را در پایتخت عربستان سعودی از سر گرفت.
در این مراسم همزمان با پخش سرود جمهوری اسلامی، پرچم آن در سردر سفارت بالا رفت.
طبق اعلام وزارت خارجه ایران، در مراسم بازگشایی سفارت ایران در ریاض، سفرا و اعضای کادر دیپلماتیک مقیم عربستان سعودی و نمایندگان دفاتر سازمانهای منطقهای و بین المللی مستقر در ریاض حضور داشتند.
روز جمعه ۱۹ اسفند و در پایان این مذاکرات، بیانیه سهجانبهای در پکن با امضای علی شمخانی نماینده رهبر جمهوری اسلامی و دبیر شورای عالی امنیت ملی، مساعد بنمحمد العیبان وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و وانگ ئی عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین صادر شد.
در پی این توافق، مقامات جمهوری اسلامی و عربستان سعودی روند مذاکرات را برای بازگشایی نمایندگیهای دیپلماتیک و سایر اقدامات دو جانبه آغاز کردند.
تهران و ریاض پس از حمله نیروهای بسیجی به مراکز دیپلماتیک عربستان سعودی در تهران و مشهد در حدود هفت سال پیش روابطشان را قطع کردند.
پیشتر نیز تهران و ریاض برای عادی سازی روابط خود با میانجیگری عراق چند دور مذاکره را برگزار کرده بودند، اما در آذرماه، آسوشیتدپرس به نقل از مقامهای عراقی اعلام کرد که این مذاکرات به دلیل ادعای تهران مبنی بر تحریک اعتراضات ضدحکومتی ایرانیان از سوی ریاض، متوقف شد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت حسن روحانی، در سخنانی در کلاب هاوس گفت دونالد ترامپ در زمان ریاستجمهوری خود از او برای دیدار در کاخ سفید دعوت کرده بود اما مقامات جمهوری اسلامی اجازه این دیدار را ندادند.
ظریف گفت: «یکی از سناتورهای نزدیک به ترامپ، در به نیویورک نزد من آمد و گفت ترامپ برای حضور در کاخ سفید از من دعوت کرده است. این پیام را به تهران منتقل کردم و گفتم در صورت موفق نشدن، مجازات را میپذیرم. اما پیام به ردههای عالی نرسید و در سطوح پایین رد شد.»
وزیر خارجه پیشین ایران همچنین گفت: «وقتی در پاریس با امانوئل مکرون دیدار کردم، او به من گفت دونالد ترامپ آماده است به همراه او با من ملاقات کند، اما من اجازه ملاقات با ترامپ را نداشتم.»
ظریف افزود: «برعکس ترامپ که میخواست با من ملاقات کند، مایک پمپئو، وزیر خارجه پیشین آمریکا، کسی بود که با ایدوئولوژی خود همه چیز را در ارتباط با برجام به هم زد. مثلث بنیامین نتانیاهو، مایک پمپئو و جان بولتون خودشان را کشتند تا ترامپ من را نبیند.»
او گفت: «از ولادیمیر پوتین خواستم برای اینکه پمپئو دخالت نکند، طرح ایران برای برجام را به اطلاع ترامپ برساند، اما پمپئو متوجه شد و از این کار جلوگیری کرد.»
ظریف خاطرنشان کرد: جان کری، وزیر خارجه پیشین آمریکا، در زمان انعقاد برجام پیشنهاد کرد که در ارتباط با سرمایهگذاری شرکتهای آمریکایی در ایران، بندی به این توافق اضافه شود تا شعبههای خارجی شرکتهای امریکایی بتوانند در ایران حضور داشته باشند و حیات اقتصادی آنها تامین شود.
وزیر خارجه دولت روحانی با اشاره به موضع خامنهای درباره روابط اقتصادی با آمریکا گفت: خامنهای با سرمایهگذاری آمریکا در ایران مخالف نبود، بلکه با وابستگی ایران به سرمایهگذاران آمریکایی در زمینه کالاهای اساسی مخالف بود.
محمدجواد ظریف با بیان اینکه همه گزارشها به علی خامنهای ارسال میشده، گفت: «ایشان هر وقت میخواستند نظر میدادند و هر وقت نمیخواستند نظر نمیدادند.»
او با اشاره محدودیت جمهوری اسلامی برای فشار بر آمریکا گفت: «ایران میتواند بر اروپا فشار سیاسی وارد کند. اروپاییها به دلیل نفوذ آمریکا در عرصه مسائل اقتصادی با ایران ضعیف عمل کردند، اما آنها به جمهوری اسلامی کمک کردند در سازمان ملل پستهای ریاستی بگیرد.»
ظریف درباره تاثیر رای مردم در ارتباط با موفقیت جمهوری اسلامی در انعقاد برجام گفت: «مردم با شرکت در انتخابات ریاستجمهوری ۹۲ به دنیا اعلام کردند که ما پشتوانه مردمی داریم و دست ما را در مذاکرات باز کردند.»
او افزود: «ما میخواستیم اجماع امنیتی علیه ایران شکسته شود و به همین دلیل مذاکره کردیم و برداشتن تحریمها تنها هدف ما نبود.»
او در ارتباط با موضع کشورهای منطقه در ارتباط با انعقاد برجام گفت: عربستان سعودی مخالف نهایی شدن برجام بود و از ماهها پیش از توافق به آمریکا قول داده بود در حدی قیمت نفت را پایین بیاورد تا ایران در نهایت خواستههای طرف مقابل در مذاکرات را بپذیرد.
او خاطرنشان کرد با قاطعیت از احیای روابط با عربستان سعودی استقبال میکند، اما تاکید کرد جمهوری اسلامی باید با چشم کاملا باز وارد این روند شود.
ظریف گفت: پس از امضای برجام، برخی سرمایهگذاران آمریکایی به دلیل اعمال نفوذ تجار یهودی، سعودی و اماراتی، در ایران سرمایهگذاری نکردند. اماراتیها به این شرکتها گفته بودند یا باید در ایران سرمایهگذاری کنند یا در امارات.
وزیر خارجه دولت روحانی همچنین در اشاره به تعامل جمهوری اسلامی با گروههای لابی خود در خارج کشور، ارائه پول از سوی حکومت ایران به شورای ملی ایرانیان آمریکا (نایاک) را رد کرد و گفت تعامل خود او با نایاک نیز در حد تبادل اطلاعات بوده است. او گفت گروههایی بودند که ایران به آنها پول میداد، اما نایاک جزو آنها نبود.
ظریف همچنین با رد مواضع مخالفان جمهوری اسلامی درباره عدم مشروعیت مردمی حکومت گفت: «هر وقت اپوزیسیون جمهوری اسلامی به این نتیجه رسید که مردم از نظام جدا هستند، قطعا قدرت ما را خیلی دست کم گرفته است.»
یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به خبرنگار ایراناینترنشنال درباره مزاحمت اخیر قایقهای جنگی سپاه برای یک کشتی تجاری در تنگه هرمز، این اقدام را به شدت محکوم کرد و بر عزم ایالاتمتحده برای پاسخ به اقدامهای تهاجمی جمهوری اسلامی علیه کشتیهای تجاری تاکید کرد.
او تاکید کرد: «ایالاتمتحده به دنبال درگیری یا افزایش تنشها با ایران نیست. آمریکا متعهد است به همراه متحدان و شرکای منطقهای خود و با هدف تضمین آزادی و امنیت کشتیرانی در تنگه هرمز و آبراههای حیاتی، به اقدامهای تهاجمی ایران پاسخ دهد.»
این سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اقدامات تهاجمی ایران علیه کشتیها را تلاشی واضح برای تهدید کشتیرانی تجاری در خاورمیانه خواند و گفت طی دو سال گذشته، ایران در آبهای منطقه ۱۶ کشتی تجاری با پرچمهای بینالمللی را هدف مزاحمت و حمله قرار داده یا در حق مسیریابی آنها دخالت کرده است.
پیشتر نیروی دریایی آمریکا در بیانیهای اعلام کرده بود سه کشتی حمله سریع متعلق به سپاه که حامل نیروهایی مسلح جمهوری اسلامی بودند بعدازظهر روز یکشنبه در فاصله نزدیکی به یک کشتی تجاری ناشناس قرار گرفتند.
پس از نزدیک شدن قایقهای سپاه، ناوشکن یواساس مکفال متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده و کشتی اچاماس لنکستر متعلق به بریتانیا به آن واکنش نشان دادند و یک هلیکوپتر نیز از روی کشتی بریتانیایی به پرواز در آمد.
نیروی دریایی آمریکا در بیانیهاش گفت تقریبا یک ساعت پس از این اتفاق، کشتی تجاری تایید کرد که قایقهای تندرو از صحنه خارج شدهاند و افزود: «کشتی تجاری بدون حادثه به عبور از تنگه هرمز ادامه داد.»
در اردیبهشت ماه نیز، نیروهای دریایی ارتش و سپاه به فاصله یک هفته دو نفتکش را در تنگه هرمز و دریای عمان توقیف کردند.
توقیف این نقتکشها در تنگه هرمز چند روز پس از آن صورت گرفت که نیروی دریایی ارتش آمریکا اعلام کرد اولین شناور هدایتشونده از راه دور خود را از این آبراه استراتژیک عبور داده است.
علاوه بر توقیف نفتکشها، مزاحمت سپاه برای نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه نیز به تنشها دامن زده است.
سال گذشته روزنامه واشینگتنپست به نقل از یک مقام نظامی آمریکا از «اقدام خطرناک» قایقهای سپاه پاسداران در نزدیک شدن به دو کشتی آمریکایی در خلیج فارس خبر داد و نوشت این اقدام میتوانست به اشتباه محاسباتی منجر شود.
دو سال پیش نیز سه قایق تندرو سپاه رویارویی مشابهی با یک کشتی آمریکایی داشتند و پس از شلیک هشدار محل را ترک کردند. در سال ۲۰۲۰ هم ۱۱ شناور تندرو سپاه پاسداران به دور چند کشتی آمریکایی چرخیدند.
در سالهای اخیر، جمهوری اسلامی علاوه بر توقیف برخی کشتیهای تجاری، به حملات پهپادی و خرابکارانه به کشتیهای تجاری نیز متهم شده است.
حکومت جمهوری اسلامی در روز دوشنبه ۱۵ خرداد (پنجم ژوئن)، موضوع سخنرانیهای زیادی در کنفرانس سالانه جروزالم پست در نیویورک بود. این کنفرانس به نگرانی اسرائیل درباره پیشبرد برنامه هستهای جمهوری اسلامی و نگرانی از مذاکرات واشینگتن و تهران پرداخت.
در این کنفرانس، دولت جو بایدن کوشید تا پیام اطمینانبخشی به یهودیان و مخاطبان حامی اسرائیل بدهد و سخنرانی تندوتیزی درباره جمهوری اسلامی ایراد کرد.
دانا استرول، معاون وزارت دفاع آمریکا در امور خاورمیانه هم گفت که آمریکا اطمینان حاصل میکند در صورت نیاز به گزینه نظامی (در مقابل جمهوری اسلامی)، گزینهای بهروز و قابل اتکا داشته باشد.
این سخنگو افزود که دولت بایدن راه حل دیپلماتیک را ترجیح میدهد اما این راه حل (دیپلماتیک) باید به پشتوانه اراده و ظرفیت برای استفاده از زور، در صورت نیاز به آن، باشد.
ساعاتی پیش از ایراد این سخنرانی، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز گفت: «همانطور که رییسجمهوری ایالات متحده بهکرات مشخص کرده، "تمامی گزینهها روی میز است" تا اطمینان حاصل شود که ایران به سلاح هستهای دست پیدا نمیکند.»
اما وزارت خارجه آمریکا در صفحه توییتر این وزارتخانه، بر بخش دیگری از سخنرانی بلینکن تاکید کرد: «ما همچنان باور داریم دیپلماسی بهترین راه برای بازداشتن موثر، پایدار و قابل اتکای جمهوری اسلامی به منظور جلوگیری از دستیابی آن به سلاح هستهای است.»
پشت پرده چیست؟
با وجود تمام داد سخن دادنهای دولت بایدن درباره گزینه نظامی، به نظر میرسد داستان چیز دیگری است.
به نوشته جروزالم پست، ایالات متحده در حال حاضر و پس از اینکه دو طرف از توافق بر سر بازگشت به موافقتنامه برجام پیشین بازماندند، در حال مذاکره با ایران است تا به توافق هستهای موقتی دست یابد.
این توافق موقت به نقل از منبعی دیپلماتیک در اسرائیل (طی دو هفته گذشته) و همچنین گیلاد اردان، سفیر اسرائیل در سازمان ملل متحد، برنامه هستهای جمهوری اسلامی را متوقف میکند اما با اورانیوم غنیسازیشده یا تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی کاری ندارد و با چنین توافقی، سود اقتصادی هم نصیب جمهوری اسلامی میشود.
به نقل از این منابع اسرائیلی، هدف دولت بایدن از این توافق موقت، جمع شدن خاطرش از سمت جمهوری اسلامی، تا برگزاری انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در نوامبر سال ۲۰۲۴ است.
اردان با ذکر این نکته که این راه و رسم بازدارندگی ایران نیست، گفت تصور همیشه بر این بوده که یک تهدید نظامی قابل اتکا، راه بازدارندگی رژیمی بیرحم و قانونشکن مثل جمهوری اسلامی است.
خبر توافق هستهای موقت، به هر حال برای اسرائیل خبر بدی است چون با چنین توافقی جمهوری اسلامی همچنان در آستانه تامین سلاح هستهای باقی میماند و میتواند وقتی مهلت چنین توافقی به سر میرسد، کار را از همان جایی که زمین مانده بود، از سر بگیرد.
اما زمان برای این تصمیم دولت بایدن از خود تصمیم هم بدتر است چون در اکتبر ۲۰۲۳ و طبق یکی از بندهای برجام، یک سری دیگر از تحریمها علیه جمهوری اسلامی برداشته میشود.
بنا بر آن بند، یکی از این تحریمها، محدودیت توسعه موشکهای بالیستیک قادر به حمل سلاح هستهای و ممنوعیت واردات و صادرات موشک، از جمله موشک و پهپاد دوربرد با برد ۳۰۰ کیلومتر یا بیشتر است.
در همان بازه اتحادیه اروپا هم باید تحریمهای باقیمانده بر برنامه هستهای ایران را بردارد.
تنها «اسنپبک» است که میتواند جلوی چنین بندی را بگیرد؛ یعنی اگر ایران مفاد توافق هستهای را نقض کند، هر یک از طرفین برجام میتواند تمامی تحریمهای اعمالشده بر جمهوری اسلامی پیش از دستیابی به برجام را بازگراند.
جمهوری اسلامی اکنون با فرستادن پهپاد به روسیه برای استفاده این کشور در جنگ اوکراین، قطعا مفاد برجام را نقض کرده است.
البته که جمهوری اسلامی در گذشته محدودیتها و ممنوعیتهای مرتبط با ساخت موشک بالیستیک را هم نقض کرده اما وقتی ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ کوشید به «اسنپبک» تحریمها متوسل شود، باقی طرفین برجام استدلال کردند چنین چیزی ممکن نیست چون آمریکاست که از برجام خارج شده.
حالا که جمهوری اسلامی به غنیسازی و انبار اورانیوم، بسیار فراتر از محدودیتهای برجام ادامه میدهد، ظاهرا همچنان راهی برای بازگرداندن تحریمها نیست.
اما با قرار گرفتن تهران در کنار مسکو و در برابر کییف، اروپا به موضع اسرائیل در برابر جمهوری اسلامی نزدیک شده و این خود فرصتی برای فرانسه یا بریتانیا به نظر میرسد تا «اسنپبک» را در شورای امنیت سازمان ملل فعال کنند. منتها اگر آمریکا به توافقی موقت با جمهوری اسلامی دست یابد، شانس اتفاق افتادن چنین اتفاقی بسیار کم خواهد شد.
گیلاد اردان گفت تنها تحریمهایی که از آنها سخن گفته میشود تحریمهایی هستند که به سلاح فرستادن جمهوری اسلامی به روسیه برای کشتن شهروندان اوکراینی مربوط میشوند و او نمیبیند هیچ تحریمی که درباره آنها حرف زده شود، به برنامه هستهای جمهوری اسلامی مرتبط باشد.
از زمان انتخاب جو بایدن به عنوان رییسجمهوری آمریکا، دولتهای اسرائیل که بر سر کار آمدهاند منتظر شنیدن این هستند که آیا گزینه نظامیای که بتوان روی آن حساب کرد در برابر جمهوری اسلامی وجود دارد یا نه؟
اگرچه نظر این دولتها در حرف تامین شده اما در عمل، سخنان تند و تیز دولت بایدن علیه جمهوری اسلامی پوششی برای مذاکرات پشت پرده با حکومت ایران است که در تضاد با درخواست اسرائیل برای مقابله با تهدید کنندگی هستهای تهران قرار دارد.
یک روز پس از آن که سد «نووا کاخوفکا» در منطقه اشغال شده خرسون اوکراین منهدم شد، ارتشهای روسیه و اوکراین همچنان یکدیگر را به انهدام آن متهم میکنند. اولاف شولتس، صدراعظم آلمان نیز هشدار داد با این رخداد، تهاجم نظامی روسیه علیه اوکراین «بُعد جدیدی» پیدا کرده است.
شولتس روز سهشنبه ۱۶ خرداد به رسانهها گفت که انهدام سد «نووا کاخوفکا» در منطقه اشغال شده خرسون اوکراین، «همراستا با جنایات بسیاری است که در اوکراین دیده شده و به دست سربازان روسیه انجام شده است».
او افزود که این جنایات «بخشی از شیوه جنگی است که همیشه اهداف غیرنظامی - شهرها، روستاها، بیمارستانها، مدارس و زیرساختها» را هدف قرار میدهد.
صدراعظم آلمان گفت با اینکه این حمله ابعاد جدیدی از تهاجم روسیه به اوکراین است اما با «روشی که پوتین در جنگ به کار گرفته نیز مطابقت دارد».
از سوی دیگر، مسکو و کییف یکدیگر را متهم میکنند که سد آبی نوا کاخوفکا را در شامگاه گذشته (دوشنبه) منفجر کردهاند.
این سد، زیرساختی است که آب منطقه و شبهجزیره کریمه را تامین میکند و برای خنک کردن نیروگاه هستهای زاپوریژیا، بزرگترین نیروگاه در اروپا که آن هم اشغال شده، استفاده میشود.
شولتس نیروگاه زاپوریژیا را هم موضوعی خواند که آلمان «با نگرانی» به آن رسیدگی میکند.
او افزود: «ما در تلاش هستیم تا از یک موقعیت خطرناک جلوگیری کنیم. همیشه از همه طرفهای درگیر میخواهیم که این موضوع را در اقداماتشان در نظر بگیرند.»
صدراعظم آلمان تاکید کرد: «انفجار این سد یکبار دیگر نشان داد که چگونه اروپاییها باید در کنار اوکراین بایستند.»
پیشتر خبرگزاری تاس به نقل از یک مقام منصوب روسیه در منطقه زاپوریژیا گزارش داده بود در پی انهدام سد نووا کاخوفکا، خطری نیروگاه هستهای زاپوریژیا را تهدید نمیکند.
اما ارتش اوکراین گفت در حال سنجش میزان تخریب و وسعت زمینهایی است که با این انفجار زیر آب خواهند رفت.
مقامات محلی که از سوی مسکو این منطقه را کنترل میکنند هم میگویند شهر نووا کاخوفکا با تخریب این سد در جنوب اوکراین، زیر آب رفته است.