مطهره گونهای، فعال پیشین دانشجویی که ۲۶ اسفند ۱۴۰۳ از زندان آزاد شد، در یادداشتی در شبکه اجتماعی ایکس درباره مذاکره جمهوری اسلامی با آمریکا نوشت: «هیچ تضمینی وجود ندارد که جمهوری اسلامی خلاف مقررات مذاکرات عمل کند و اقدام به عملی دور از ذهن کند.»
او افزود: «بیراه نیست اگر بگوییم خامنهای از جانش ترسیده و حکومت، با از بین رفتن نیروهای نیابتی در منطقه و اعتراضات مدنی داخلی چنان تضعیف شده که ناگزیر به نشستن پای میز شده است.»
شبکه سیانان به نقل از چند مقام آمریکایی که نام آنها را اعلام نکرد، گزارش داد که اطلاعات جدید نشان میدهد که اسرائیل در حال آماده شدن برای حمله به تاسیسات هستهای ایران است.
مقامهای آمریکایی به شبکه سیانان گفتند که اطلاعات تازهای در اختیار دارند که نشان میدهد اسرائیل در حال تدارک برای حمله به تاسیسات هستهای ایران است؛ اقدامی که به باور برخی از تحلیلگران نهتنها شکافی علنی با دولت ترامپ ایجاد میکند، بلکه خطر آغاز درگیری گستردهتری در منطقه را نیز در پی دارد.
اظهارات مقامات آمریکایی ساعاتی پس از سخنان روز سهشنبه علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، عنوان شده است.
او در این سخنرانی گفت که انتظار ندارد مذاکرات با آمریکا به نتیجه برسد. علی خامنهای درخواست واشینگتن برای توقف کامل غنیسازی اورانیوم را «یاوهگویی و غلط زیادی» توصیف کرد. او بار دیگر تاکید کرد که حکومت ایران بر حق خود در غنیسازی مطابق با معاهده منع گسترش تسلیحات هستهای (NPT) پافشاری خواهد کرد.
بیشتر بخوانید:
شورای عالی امنیت ملی انتشار اخبار خارجی و تحلیل درباره مذاکرات ایران و آمریکا را ممنوع کرد
نشنال بهنقل از دو مقام جمهوری اسلامی: مذاکرات بر سر غنیسازی اورانیوم به بنبست رسیده است
بهگزارش شبکه سیانان، مقامات آمریکایی گفتهاند که هنوز مشخص نیست رهبران اسرائیل تصمیم نهایی را برای این اقدام گرفتهاند یا خیر، اما احتمال چنین حملهای در ماههای اخیر «بهطور محسوسی» افزایش یافته است؛ بهویژه اگر مذاکرات آمریکا و حکومت ایران به توافقی ختم شود که از نگاه اسرائیل «ضعیف» یا «غیرقابل قبول» باشد.
سیانان در گزارش خود تاکید کرده است که این نگرانیها نه تنها به پیامهای علنی مقامات اسرائیلی بازمیگردد، بلکه بر اساس شنود مکالمات داخلی اسرائیل و رصد تحرکات نظامی مانند جابهجایی مهمات هوایی و انجام تمرینهای رزمی در نیروی هوایی اسرائیل نیز تقویت شدهاند.
از سوی دیگر، مقامهای اسرائیلی از پیش اعلام کردهاند که در صورت نهایی شدن توافقی که به نظر آنها امنیت اسرائیل را تضمین نکند، آمادهاند بهتنهایی وارد اقدام نظامی شوند.
یکی از منابع اسرائیلی به سیانان گفته است: «اگر آمریکا توافقی بد با ایران امضا کند، اسرائیل آماده است بهتنهایی وارد عمل شود.»
ارزیابیهای اطلاعاتی آمریکا نیز حاکی از آن است که اسرائیل بدون کمک نظامی و لجستیکی آمریکا، از جمله در زمینه سوختگیری هوایی و تسلیحات سنگرشکن، قادر به نابودی کامل برنامه هستهای حکومت ایران نیست، اما تحلیلگران هشدار دادهاند که حتی در صورت حمله، این عملیات تنها میتواند برنامه هستهای جمهوری اسلامی را بهطور موقت به تاخیر بیندازد، نه اینکه آن را از بین ببرد.
در همین حال، دولت ترامپ همچنان در ظاهر به مسیر دیپلماسی پایبند است. اما به گفته منابع آگاه، ترامپ در نامهای به رهبر جمهوری اسلامی در اواخر اسفند سال گذشته ضربالاجل ۶۰ روزهای برای موفقیت مذاکرات تعیین کرده بود. اکنون این مهلت سپری شده و نشانهای از حصول توافق دیده نمیشود.
این در حالی است که مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا سهشنبه ۳۰ اردیبهشت در جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنا تاکید کرد دولت ترامپ برای دستیابی به توافقی با ایران تلاش میکند که به تهران اجازه استفاده غیرنظامی از انرژی هستهای را بدهد، بدون اینکه غنیسازی اورانیوم انجام دهد.
مارکو روبیو، گفت دستیابی به توافق هستهای با ایران آسان نخواهد بود اما دولت دونالد ترامپ همچنان در مسیر مذاکره قرار دارد.
او تاکید کرد هدف واشینگتن، ارائه یک «مسیر خروج» به ایران است تا بهجای تقابل، مسیر صلح و رفاه را در پیش بگیرد.
روبیو گفت: «اگر ایران صرفا بهدنبال انرژی هستهای غیرنظامی باشد، الگوهایی بینالمللی وجود دارد که کشورهای بسیاری از آن پیروی میکنند. در این الگوها، کشورها راکتور میسازند اما سوخت هستهای را از منابع خارجی وارد میکنند.»
استیو ویتکاف، نماینده ویژه دولت ترامپ در مذاکرات، نیز در گفتوگویی با شبکه ایبیسی اعلام کرد که ایالات متحده «حتی یک درصد ظرفیت غنیسازی» را نیز در توافق نمیپذیرد. او افزود که پیشنهادی به حکومت ایران ارائه شده که به گفته او «هم عزت ایران را حفظ میکند و هم به نگرانیهای امنیتی ما را پاسخ میدهد.»
با وجود گذشت بیش از یک ماه از آغاز مذاکرات با میانجیگری عمان، هنوز هیچ متن نهایی از سوی دولت آمریکا به تایید دونالد ترامپ نرسیده است.
در همین حال، تحلیلگران از پیچیدگی موقعیت نخستوزیر اسرائیل نیز سخن گفتهاند. بنیامین نتانیاهو از سویی با فشاری فزاینده برای ممانعت از توافق احتمالی میان تهران و واشینگتن مواجه است و از سوی دیگر باید از تخریب کامل روابط خود با دولت ترامپ که برخی مواضع امنیتیاش با اسرائیل همخوان نیست، پرهیز کند.
با افزایش تنشها، ایالات متحده سطح جمعآوری اطلاعات نظامی را نیز بالا برده است تا در صورت وقوع حمله، توان واکنش و مدیریت پیامدها را داشته باشد. اما به گفته منابع مطلع، در شرایط کنونی واشینگتن قصدی برای مشارکت مستقیم در عملیات نظامی علیه جمهوری اسلامی ندارد، مگر آنکه تهران دست به اقدام تحریکآمیز بزرگی بزند.
این گزارش شبکه سیانان در حالی منتشر شده که منطقه همچنان از پیامدهای جنگ غزه متاثر است و بسیاری از تحلیلگران نگرانند که هرگونه اقدام نظامی جدید، ممکن است آتش بحرانهای منطقهای را بیش از پیش شعلهور سازد.
دوروتی شی، نماینده آمریکا در سازمان ملل، گفت تهدیدها علیه عبور کشتیها در دریای سرخ «عمدتا ناشی از نادیده گرفتن» تحریم تسلیحاتی سازمان ملل از سوی حکومت ایران میشود.
به گفته او، تهدید حکومت ایران برای امنیت دریایی «فقط از طریق حمایت از گروههای تروریستی نیست، بلکه بهطور مستقیم نیز عمل میکند».
خبرگزاری رویترز بهنقل از سه منبع مطلع ایرانی که نامشان را فاش نکرد، گزارش داد با بحرانی شدن وضعیت مذاکرات هستهای واشینگتن و تهران بر سر غنیسازی اورانیوم، رهبری جمهوری اسلامی در صورت شکست تلاشها برای حل این مناقشه چند دههای، طرح جایگزین مشخصی ندارد.
این منابع به رویتزر گفتند که با بنبست مذاکرات و تقابل خطوط قرمز طرفین، جمهوری اسلامی ممکن است به چین و روسیه بهعنوان «طرح جایگزین» روی آورد، اما با توجه به جنگ تجاری چین با آمریکا و درگیری نظامی روسیه در اوکراین، این مسیر جایگزین نیز پایهای لرزان دارد.
یک مقام ارشد جمهوری اسلامی در اینباره گفت: «طرح جایگزین، ادامه همان استراتژی پیش از آغاز مذاکرات است. تهران از افزایش تنش خودداری میکند و آماده دفاع از خود است. این استراتژی همچنین شامل تقویت روابط با متحدانی چون روسیه و چین میشود.»
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، سهشنبه ۳۰ اردیبهشت خواستههای آمریکا مبنی بر توقف غنیسازی اورانیوم را «یاوهگویی و غلط زیادی» خواند و هشدار داد که احتمال موفقیت مذاکرات پایین است.
دو مقام جمهوری اسلامی و یک دیپلمات اروپایی گفتند تهران حاضر نیست تمام ذخایر اورانیوم با غنای بالا را به خارج ارسال کند یا درباره برنامه موشکهای بالستیک خود وارد گفتوگو شود.
رویترز در گزارش خود نوشته است کمبود اعتماد دوطرفه و تصمیم دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، برای خروج از توافق سال ۲۰۱۵ با قدرتهای جهانی، نیاز ایران به دریافت تضمینهایی مبنی بر پایبندی واشینگتن به توافق احتمالی آینده را دوچندان کرده است.
همزمان، حکومت روحانیون در ایران با بحرانهای فزایندهای از جمله کمبود انرژی و آب، سقوط ارزش پول ملی، تلفات نظامی در میان متحدان منطقهای، و افزایش نگرانیها از حمله احتمالی اسرائیل به تاسیسات هستهای روبهرو است. بهنوشته رویترز همه این مسائل با سیاستهای سختگیرانه ترامپ تشدید شدهاند.
به گفته منابع مطلع، با بازگشت سریع ترامپ به سیاست «فشار حداکثری» از فوریه گذشته، از جمله تشدید تحریمها و تهدیدهای نظامی، رهبری ایران «گزینهای بهتر» از توافق جدید برای جلوگیری از فروپاشی اقتصادی در اختیار ندارد؛ بحرانی که میتواند بقای رژیم را به خطر اندازد.
اعتراضهای سراسری در سالهای اخیر علیه تنگناهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی که با سرکوب شدید مواجه شدند، آسیبپذیری جمهوری اسلامی در برابر خشم عمومی را عیان کرده و منجر به اعمال تحریمهای حقوق بشری جدیدی از سوی غرب شده است.
یکی از مقامات جمهوری اسلامی به رویترز گفت: «بدون لغو تحریمها برای فروش آزاد نفت و دسترسی به منابع مالی، اقتصاد ایران امکان احیا ندارد.»
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی به درخواست رویترز برای اظهار نظر پاسخ نداده است.
مسیری پرسنگلاخ
وندی شرمن، معاون پیشین وزیر امور خارجه آمریکا که رهبری تیم مذاکرهکننده آمریکا در توافق ۲۰۱۵ را بر عهده داشت، به رویترز گفت: «متقاعد کردن ایران به کنار گذاشتن برنامه هستهای و دست کشیدن از غنیسازی، هرچند که این هدف ایدهآل باشد، غیرممکن است.»
او افزود: «به همین دلیل مذاکرات به بنبست میرسد و ما با خطر جنگ مواجه خواهیم شد، خطری که صادقانه بگویم، ترامپ هم مشتاقش نیست چرا که خودش را رییسجمهوری صلح معرفی کرده است.»
بهنوشته رویترز حتی اگر اختلافات بر سر غنیسازی کاهش یابد، مسئله لغو تحریمها همچنان چالشبرانگیز خواهد بود. آمریکا خواهان لغو تدریجی تحریمهای مرتبط با هستهای است، در حالی که تهران خواستار رفع فوری همه محدودیتهاست.
از سال ۲۰۱۸، دهها نهاد کلیدی اقتصادی ایران، از جمله بانک مرکزی و شرکت ملی نفت، به اتهام «حمایت از تروریسم یا اشاعه تسلیحات» هدف تحریمهای آمریکا قرار گرفتهاند.
وندی شرمن در پاسخ به پرسشی درباره گزینههای جمهوری اسلامی در صورت شکست مذاکرات گفت: «حکومت ایران احتمالا به دور زدن تحریمها و فروش نفت، عمدتا به چین و شاید به هند و برخی دیگر کشورها، ادامه خواهد داد.»
چین، خریدار اصلی نفت ایران علیرغم تحریمها، تا حدودی مانع فروپاشی اقتصادی شده اما فشارهای شدید دولت ترامپ بر شرکتها و نفتکشهای چینی این صادرات را تهدید میکند.
تحلیلگران هشدار میدهند که حمایت چین و روسیه نیز محدودیتهای خود را خواهد داشت. چین خواهان تخفیفهای سنگین برای نفت ایران است و با کاهش تقاضای جهانی نفت، ممکن است فشار بیشتری برای کاهش قیمت وارد کند.
در صورت شکست مذاکرات، سناریویی که بهنوشته رویترز هم تهران و هم واشینگتن میکوشند از آن اجتناب کنند، نه چین و نه روسیه قادر به محافظت از جمهوری اسلامی در برابر تحریمهای یکجانبه آمریکا و اتحادیه اروپا نخواهند بود.
فرانسه، بریتانیا و آلمان، هرچند بهطور مستقیم در مذاکرات ایران و آمریکا شرکت ندارند، هشدار دادهاند در صورت عدم دستیابی به توافق، با فعال کردن مکانیسم ماشه، تحریمهای سازمان ملل را بازخواهند گرداند.
بر اساس قطعنامه شورای امنیت مرتبط با توافق هستهای ۲۰۱۵، این سه کشور تا ۱۸ اکتبر فرصت دارند تا «مکانیسم ماشه» را فعال کنند.
به گفته دیپلماتها و بر اساس سندی که رویترز مشاهده کرده، این کشورها ممکن است در صورت نبود توافقی ملموس تا آن زمان، این مکانیسم را حتی تا ماه اوت فعال کنند.
یکی از مقامات ارشد اروپایی هشدار داد: «دستیابی به توافق پیش از آن تاریخ، حتی در بهترین سناریو، تنها میتواند به چارچوبی سیاسی مانند توافق موقت سال ۲۰۱۳ منجر شود که در آن هر دو طرف امتیازاتی فوری و محدود ارائه دهند تا زمان برای مذاکرات گستردهتر فراهم شود.»
او افزود: «هیچ دلیلی وجود ندارد که فکر کنیم این روند کمتر از ۱۸ ماه طول بکشد، بهویژه که پارامترها و وضعیت ژئوپولیتیک امروز بسیار پیچیدهتر از آن زمان است.»
شبکه سیانان بهنقل از مقامهای آمریکایی گزارش داد اطلاعات جدید حاکی از آن است که اسرائیل در حال آمادگی برای حمله احتمالی به تاسیسات هستهای ایران است.
مقامها هشدار دادند هنوز مشخص نیست رهبران اسرائیل تصمیم نهایی را گرفته باشند و اینکه در درون دولت آمریکا اختلافنظرهای جدی درباره احتمال اقدام اسرائیل وجود دارد.
با این حال، یک فرد آگاه از اطلاعات آمریکا درباره این موضوع گفت: «احتمال حمله اسرائیل به تاسیسات هستهای ایران در ماههای اخیر بهطور قابل توجهی افزایش یافته است.»
او افزود: «چشمانداز دستیابی به توافقی میان آمریکا و ایران که تحت رهبری ترامپ حاصل شود و غنیسازی اورانیوم ایران را بهطور کامل از بین نبرد، احتمال وقوع حمله را بیشتر میکند.»
راجر ویکر، سناتور جمهوریخواه، درباره رونمایی از طرح سامانه دفاع موشکی «گنبد طلایی» از سوی ترامپ گفت این اقدام «به دفاع از سرزمین ما و نیروهای نظامی مستقر در خارج از کشور در برابر تهدید موشکهای پیشرفته دوربرد از سوی چین، روسیه، ایران و کرهشمالی کمک خواهد کرد».
او با اشاره به اختصاص ۲۵ میلیارد دلار برای این پروژه افزود: «نمیتوانیم بدون برتری فضایی و ارتقای توان دفاع هوایی و موشکی، بازدارندگی خود را حفظ کنیم.»
